مرتضی نورمحمدی

گسترش فزاینده فناوری اطلاعات و ارتباطات دگرگونی در حیات بشری را در ابعاد مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی و اجتماعی به بار آورده است. این چارچوب، در اثرِ گسترش فزاینده فناوری اطلاعات و ارتباطات مسائل و موضوعات جدیدی را پیش آورده که خارج از ظرفیت کنترلی و مدیریتی دولت ملت ها و نهادهای بین المللی دولتی است. مسائل جدید یا وظایف اداره امور در زمینه قاعده مندسازی ، کنترل و نظارت بر موارد استفاده از اینترنت و تضمین امنیت اطلاعات ، نوع جدید منازعات بین دولتی و یا نابرابری های فزاینده در درون و میان ملت ها، چشمگیرتر شده است . به همین دلیل، نظام های موجود اداره امور بین المللی که بر اساس گفتمان دولتِ سرزمینی تأسیس شده اند، نمی توانند به این مسائل جدید پاسخ دهند.بر همین اساس، سؤال پژوهش حاضر این است که گسترش فزاینده فناوری اطلاعات و ارتباطات چه تأثیری بر کارآمدی و سودمندی گفتمان اداره امور بین المللی گذاشته است؟ فرضیه پژوهش این است که در عصر اطلاعات، گسترش فناوری های اطلاعات و ارتباطات گذر از اداره امور بین المللی به اداره امور جهانی را به بار آورده است؛ در این چارچوب، استدلال می شود که گفتمان اداره امور بین المللی در عصر اطلاعات دیگر نخواهد توانست از عهده حل مسائل و مدیریت سیاست جهانی بر آید و در نتیجه، گذر از اداره امور بین المللی به اداره امور جهانی که مبتنی بر برونداد شبکه غیرسلسله مراتبی نهادهای درهم تنیده بین المللی و فراملی است، بیش از پیش ضروری به نظر می رسد. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات بنیادی کاربردی است و از روش توصیفی تحلیلی استفاده خواهد شد.

انقلاب در فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش برجستهای را در سازماندهی عملیات نظامی در هزاره سوم ایفا میکند. پرسشهایی که در اینجا مطرح می شود این است که این انقلاب چه تأثیراتی بر جنگ نرم دارد؟ جنگهای متأثر از انقلاب اطلاعات و ارتباطات کدم اند؟ چگونه میتوان از فناوریهای نوین اطلاعاتی و ارتباطاتی در جنگ نرم استفاده کرد؟ فرضیه پژوهش حاضر این استکه فناوری اطلاعاتو ارتباطات نوین با توجه به نقشو تأثیر فراوانی که دارند به شکلگیری جنگهای نوینی در فضای جنگ نرم همچون جنگ سایبری، جنگ شبکهای و یا جنگ الکترونیکی انجامیده است. انقلاب اطلاعاتو فناوری ارتباطات، توان رزمی و تاکتیکی ارتشها را تغییر داده و میزان موفقیتآنها در میدان نبرد را تعیین خواهد کرد. با پیدایششبکههای الکترونیکی، تحول بنیادین در مناسبات قدرت پدیدار گشته، و بازیگران جدیدی که انعطافپذیرند و تحت هیچ قاعده و قانونی درنمی آیند قابلیت تهدید و تخریب را کسب کردهاند.

از مهم ترین عناصر تحلیلی مفهوم امنیت در هر مکتب امنیتی، مرجع امنیت است که در پاسخ به سوال امنیت برای چه کسی یا برای چه چیزی شکل م یگیرد. ضرورت مرجع امنیت از آن جهت است که در غیاب آن نه مسأله های امنیتی)تهدیدها( می تواند مطرح باشد و نه اهداف و غایات امنیتی موضوعیت پیدا م یکند. مرجع امنیت مانند مفهوم امنیت، محل اختلاف و مناقشه است و امنی تپژوهان براساس فلسفه آگاهی، ب هویژه مسائل مرتبط با هستی شناسی و معرفت شناسی، مرجع یا مراجع خاصی انتخاب کرده اند. بر همین اساس، سؤال پژوهش حاضر این است که مرجع یا مراجع امنیت در مکتب امنیتی جمهوری اسلامی ایران کدام ا ند و چه رابطه ای میان این مراجع وجود دارد. فرضیه پژوهش این است که مرجع امنیت در مکتب امنیتی جمهوری اسلامی چندبعدی و ترکیبی است و مشتمل بر اولوی تبندی نظام، اسلام و جامعه است و در عین حال، رابطه ای تعاملی میان آنها وجود دارد. برای تبیین فرضیه پژوهش، از اسناد بالادستی مانند: قانون اساسی، سند چش مانداز توسعه در افق 1404 و بیانات حضرت امام خمینی)ره( و مقام معظم رهبری بهره خواهیم جست. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات بنیادی کاربردی است و از روش توصیفی تحلیلی استفاده خواهد شد .

ایرانهراسی فرهنگی پدیدهای است که نشاندهنده ترس و هراس کشورهای حوزه خلیج فارس از فرهنگ و هویت ایران است. هراس این کشورها مت أثر از معنای غیرواقعی است که آن ها به مبانی و مؤلفههای فرهنگی ایران بخشیدهاند. در اثر این معنادهی، منظومهای از معنا در ذهن آنان برساخته گردیده نامید . این گفتمان از مجموعه ای عناصر چون مذهب تشیع، « گفتمان » است که میتوان آن را یک قومیت ایرانی، ماهیت انقلابی تشکیل شده است. این پدیده می تواند آثار جبران ناپذیری بر تصویر و سیمای فرهنگی ایران بر جای گذارد. همچنین راهبردها و برنامه های ایران جهت گسترش فرهنگ خود به فضای فرهنگی پیرامونی و جهانی را با شکست و عدم کارآیی روبرو سازد . از این رو این تحقیق در پی واکاوی نقش و جایگاه فرهنگ در تکوین ایرانهراسی فرهنگی در کشورهای حوزه خلیج فارس است و این سؤال را مطرح می سازد که فرهنگ چه جایگاهی در تکوین ایران هراسی فرهنگی در کشورهای حوز ه ی خلیج فارس دارد؟ فرضیه پژوهش این است که دوگانه سازی عرب / عجم، دگرسازی شیعه/ سنی، الگوپردازی مداخله و رویکرد محافظه کاری/ انقلابی از ابعاد فرهنگی ایرانهراسی در کشورهای حوزه خلیج فارس محسوب می شود و از طریق وارونه سازی این ابعاد به کمک دولتهای مخالف ایران و ارائه تصویری تهدیدساز از جمهوری اسلامی ایران ظهور می یابد که منجر به کاهش و تنزل روابط فرهنگی و گسترش تنشهای فرهنگی میشود

از مهمترین پدیده های نوظهور در فضای مجازی، که امکان تشکیل اجتماع های مجازی را فراهم می کند، شبکه های اجتماعی مجازی است که به عنوان نیروی پیش رونده در تغییرات اجتماعی و سیاسی جوامع محسوب می شوند. در همین چارچوب، تغییرات سیاسی و اجتماعی که از دسامبر ۲۰۱۰ بخش اعظمی از خاورمیانه و شمال آفریقا، به ویژه مصر را درنوردید، پرسش های مهمی را درباره نقش فناوری ها و ساختارهای نوین رسانه ای در جنبش های سیاسی معاصر بر انگیخته است. بر همین اساس، یکی از موضوعات مهم در ارتباط با تغییرات سیاسی و اجتماعی، نقش رسانه های نوظهور است. با توجه به اهمیت فزاینده شبکه های اجتماعی مجازی در تحولات سیاسی و اجتماعی جوامع، سوال پژوهش حاضر این است که شبکه های اجتماعی مجازی چه نقشی را در انقلاب مصر ایفا کردند؟ فرضیه پژوهش حاضر این است که شبکه های اجتماعی از طریق تسهیل و تسریع ارتباطات میان معترضین و هماهنگی میان آن ها، تدوین برنامه ها، شکل دهی و جهت دهی به تجمعات معترضین، نقش شتاب دهنده ای در انقلاب مصر ایفاء کرد.

این مقاله در صدد شناخت تأثیرات ویژگی های ژئوپلیتیکی جمهوری آذربایجان بر روابط دوجانبه با جمهوری اسلامی ایران می باشد. کشور آذربایجان در منطقه ای واقع شده که به دلیل خصوصیات جغرافیایی و همسایگی با ایران همواره مورد توجه قدرت های جهانی بوده است و بنابراین بررسی ژئوپلیتیک این کشور می تواند در اتخاذ تصمیمات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی کشور ما سودمند و برای کاستن از تصادمات احتمالی در آینده مفید واقع شود. از این رو در این تحقیق برای پاسخ به این سوال که ویژگی های ژئوپلیتیکی آذربایجان چه تأثیری بر روابط با ایران دارد، از شیوه تحلیل محتوا استفاده شده تا به درک کامل تری از شناخت ویژگی ها و ریشه یابی چالش ها، فرصت ها و تهدیدها کمک نماید. در پایان ضمن تبیین تأثیر عوامل مختلف ژئوپلیتیکی آذربایجان در کاهش یا افزایش سطح روابط میان دو کشور،به تجزیه و تحلیل و ارایه پیشنهادهای لازم در این زمینه پرداخته خواهد شد.