فاطمه معافیان

تصاویر کتاب های درسی در انتقال مفاهیم و ارزش ها به فراگیران نقش مهمی دارند. با این حال تحقیق جامع چندانی درباره کارکرد تصاویر و تأثیر آن ها بر مخاطب از منظر هویت جنسیتی در کتاب های آموزش زبان خارجی در ایران صورت نگرفته است. از این رو، هدف از پژوهش حاضر بررسی تصاویر کتاب های زبان انگلیسی مقطع متوسطه ایران با توجه به کارکرد آن ها و وجود یا نبود تبعیض جنسیتی در آن هاست. در این راستا، تصاویر موجود در کتاب ها بر ساس معیار آموزشی یا غیرآموزشی (تزیینی) بودن بررسی محتوایی شد. افراد حاضر در تصاویر نیز از دیدگاه تبعیض جنسیتی براساس سه معیار فراوانی حضور، نوع و محیط فعالیت مرد و زن بررسی شدند. تحلیل داده ها به روش کمّی و کیفی انجام شد. نتایج نشان داد که از بعد کارکرد، تصاویر کتاب ها بیشتر از نوع آموزشی بود. از نظر فراوانی مردان و زنان در فعالیت های سیاسی و اجتماعی و نوع محیط، تبعیض جنسیتی به نفع مردان وجود داشت و از منظر فعالیت های شخصی و آموزشی، فعالیت چشمگیرتر در زنان مشاهده می شد. نتایج به دست آمده از این تحقیق حاوی نکاتی ارزنده و درخور تأمل برای مؤلفان و طراحان کتاب های درسی، معلمان زبان انگلیسی و سایر صاحب نظران عرصه تعلیم و تربیت است.        

این تحقیق در ابتدا به بررسی نقش تفکر انتقادی در باورهای خودکارامدی دانشجویان زبان انگلیسی می پردازد. سپس تاثیر جنسیت به عنوان عاملی تعدیل کننده در رابطه میان تفکر انتقادی و خودکارامدی دانشجویان مورد بررسی قرار می گیرد. در پایان، تفاوت میان زنان و مردان به لحاظ سطح تفکر انتقادی و خودکارامدی آنان مورد مطالعه قرار می گیرد. به منظور نیل به این اهداف، از 86 دانشجوی زبان انگلیسی خواسته شد که به سوالات پرسشنامه تفکر انتقادی واتسون-گلیزر و پرسشنامه خودکارآمدی یادگیرنده زبان انگلیسی پاسخ دهند. یافته ها نشان داد که رابطه معناداری میان تفکر انتقادی و خودکارامدی دانشجویان وجود دارد و از میان پنج سازه تفکر انتقادی، تعبیر و تفسیر دارای بالاترین همبستگی با تفکر انتقادی است. نتایج همچنین نشان داد که جنسیت به عنوان عامل تعدیل کننده تاثیری در رابطه میان تفکر انتقادی و خودکارامدی ندارد. افزون بر آن، تفاوت معناداری میان زنان و مردان به لحاظ سطح تفکر انتقادی و خودکارامدی آنان مشاهده نگردید.

پژوهش حاضر در ابتدا سعی بر آن دارد که به بررسی ویژگی های معلم موفق زبان انگلیسی بپردازد و براساس آن، پرسشنامه ای با همین مضمون طراحی کند، سپس به بررسی اعتبار سازه پرسشنامه تنظیم شده بپردازد. بدین منظور، بر اساس نظرها و پیشنهادهای ارائه شده توسط استادان زبان انگلیسی ((N=5، معلمان زبان انگلیسی ((N=11، زبان آموزان ((N=46 و پرسشنامه سواندی (1995) که درباره ویژگی های معلم موفق است، پرسشنامه ای (مقیاس لیکرت) شامل 47 سؤال طراحی شد. به منظور بررسی اعتبار سازه این پرسشنامه از 250 زبان آموز خواسته شد که پرسشنامه را مطالعه کرده و به آن پاسخ دهند، سپس، روی داده های به دست آمده، تحلیل عاملی اعمال شد. نتایج نشان داد که این پرسشنامه دوازده عامل (سازه) را اندازه گیری می کند. برای اندازه گیری پایایی پرسشنامه از آلفای کرنباخ استفاده شد. در پایان کاربرد پرسشنامه حاضر و نتایج به دست آمده از این تحقیق در گستره تدریس و آموزش زبان انگلیسی بحث شد.