کامبیز محمودزاده

تعادل همواره به عنوان یکی از مفاهیم اصلی نظریه ترجمه مورد توجه بوده و بیشترین بحث را به خود اختصاص داده است. هدف از انجام این پژوهش، تاکید بر نقش اصول کاربردشناختی بر روانی و قابل فهم بودن ترجمه برای مخاطب و یا به زبانی دیگر دستیابی به تعادل ترجمه ای است. در این مقاله تنش سه شرط از اصل همکاری گرایس (کمیت، شیوه بیان، ارتباط) - به عنوان عواملی مهم در حفظ پیوستگی متن - بر اساس میزان موفقیت سه متن ترجمه شده از کتاب «پیامبر» اثر «جبران خلیل جبران» مورد بررسی قرار گرفت و تاثیر آن در ارایه ترجمه ای متعادل بر اساس پرسشنامه ای سنجیده شد. آزمودنی های این پرسشنامه چهل نفر از دانش آموختگان رشته مطالعات ترجمه بودند. نتایج به دست آمده بدین شرح است: آزمودنی ها بیش از همه به نمونه های ترجمه ای ناقض شروط ارتباط و شیوه بیان حساسیت نشان داده و رعایت آنها را در انتقال پیام متن مبدا و ارایه ترجمه ای متعادل و مطلوب موثر می دانند، اما نقض شرط کمیت را مانعی جدی در انتقال پیام متن مبدا و ارایه ترجمه ای متعادل و مطلوب محسوب نمی کنند.

این مقاله سعی بر آن است تا به پدیده "دوزبانگی" پرداخته شود و حالتها و ابعاد آن نسبت به ارتباط کلامی و عمل ترجمه شفاهی مورد بحث قرار می گیرد. تعریفهایی را که پژوهشگران این حوزه ارائه داده اند و همچنین سه نوع دوزبانگی که مورد بحث و این رایش (Weinreich) (1953) بوده است مورد بررسی قرار خواهد گرفت و این مقاله در نتیجه گیری خود پنج توصیه در مورد آموزش مترجمان شفاهی و میزان دوزبانگونگی فراگیران ترجمه شفاهی ارائه خواهد شد.

هر گاه بحثی در مورد ترجمه به میان می آید، شماری از مساءل بدیهی انگاشته می شوند و در نتیجه علی رغم اهمیتی که می توانند داشته باشند، شاید هرگز به بحث کشیده نشوند و همچنان در توده ای از ابهام باقی بمانند. این در حالی است که بررسی هر یک از آنها چه بسا مسائلی را روشن کند که به دلیل بدیهی انگاشته شدن مبهم باقی مانده اند. برخی از این مسائل جنبه نظری ترجمه را در بر می گیرد و برخی دیگر فارغ از مسائل نظری، صرفا به جنبه های عملی می پردازد که شاید با بحث در مورد آنها بتوان راهکارهایی را بدست داد و از این طریق دست اندرکاران بتوانند از بعد عملی، مسائل مربوط به ترجمه را حل کنند و گامی مثبت برای آموزش ترجمه بردارند. پدیده "سویه گی" [directionality] یکی از همین مسائل است که تقریبا هرگز مورد بحث و بررسی قرار نمی گیرد. در این مقاله سعی بر آن است تا با توجه به عملکرد ترجمه، به زبانگونگی [linguality] در ترجمه پرداخته شود و از این طریق بحثی در باره تعیین اهداف آموزش ترجمه مطرح گردد تا معلوم شود مساله "سویه گی" در ترجمه چگونه امکان بررسی می یابد.

"ایجاد ارتباط در میان افراد دو زبانه و یا حتی چند زبانه همواره به یک صورت ثابت انجام نمی پذیرد. در واقع، این دسته از افراد به دلیل و تجویز شرایط حاکم ممکن است به گونه های مختلفی با یکدیگر گفتگو نمایند. از اینرو، به هنگام بررسی گفتگوی افراد دوزبانه، دو شیوه استفاده از زبان را می توان مشاهده کرد: ’رمزگردانی‘ و ’رمزآمیزی‘. البته این نکته را نیز باید در نظر داشت که هر یک از این دو عملکرد می تواند دلایلی خاص داشته باشد و مهم تر آنکه گفتگوی میان دو نفر که از نظام زبانی یکسان استفاده می کنند ممکن است صورتهای ویژه ای به خود گیرد. در نوشتار حاضر سعی بر آن است تا ضمن معرفی اجمالی دوزبانگی، دو عملکرد بسیار مهم فرد دوزبانه، یعنی رمزگردانی و رمزآمیزی به دقت مورد بحث و بررسی قرار گیرد و در مواردی چند بر حسب نیاز، مثالهایی نیز ارائه شود. در پایان نیز ضمن نتیجه گیری ویژه ای که به عمل خواهد آمد، تلاش خواهد شد تا آنجا که ممکن است ارتباط تنگاتنگ این دو پدیده با ترجمه شفاهی روشن گردد."

"هدف از نگارش این مقاله تبیین وجوه افتراق و اشتراک میان ترجمه مکتوب و ترجمه شفاهی است. به هنگام مقایسه این دو گونه ترجمه، اگر چه به موارد اشتراک متعددی میان این دو می رسیم، وجوه افتراق این دو گونه ترجمه نیز از مختصات بارزی برخوردارند که در این مقاله به بحث و بررسی آنها پرداخته خواهد شد. "

"توانش و کنش افراد دوزبانه همواره مورد بحث جامعه شناسان زبان، و به ویژه پژوهشگران حوزه دوزبانگی و نیز ترجمه شناسان بوده است. بسیاری از جامعه شناسان زبان و ترجمه شناسان بر این باورند که افراد دوزبانه بالقوه مترجمند. این باور در نگرشی کلی نیز کاملا درست می نماید، زیرا یکی از ویژگیهای افراد دوزبانه از نگاه فرد غیر متخصص همانی است که مترجم نیز خواه در ترجمه مکتوب و خواه در ترجمه شفاهی انجام می دهد. در این مقاله سعی بر آن است تا عملکرد افراد دوزبانه و مترجمان را در چارچوب عمل ترجمه با یکدیگر مقایسه کنیم تا معلوم شود، کدام دسته از افراد دوزبانه و با چه درجه و سطحی از توانش زبانی برای دوره های تربیت مترجم مناسب تر اند."

"ارتباط کلامی در محیطی دو یا چند زبانه در مواردی خاص وجود یک میانجی را الزامی می دارد، بدین معنی که اگر در چنین شرایطی شخص میانجی نباشد افراد درگیر گفتگو در عین حالی که نظامهای زبانی شان به کار نمی آید، ابزار دیگری نیز برای ایجاد ارتباط در اختیار نخواهند داشت، و در نتیجه این فرایند الزاما مختل یا متوقف می گردد. در این مقاله سعی بر آن است تا ضمن تشریح عملکرد میانجی، روشی بر پایه مبانی ارزشیابی به دست دهیم تا از آن طریق بتوان کنش و توانش وی را به محک گذاشت."

"توانش و کنش افراد دوزبانه همواره مورد بحث جامعه شناسان زبان، و به ویژه پژوهشگران حوزه دوزبانگی و نیز ترجمه شناسان بوده است. بسیاری از جامعه شناسان زبان و ترجمه شناسان بر این باورند که افراد دوزبانه بالقوه مترجمند. این باور در نگرشی کلی نیز کاملا درست می نماید، زیرا یکی از ویژگیهای افراد دوزبانه از نگاه فرد غیر متخصص همانی است که مترجم نیز خواه در ترجمه مکتوب و خواه در ترجمه شفاهی انجام می دهد. در این مقاله سعی بر آن است تا عملکرد افراد دوزبانه و مترجمان را در چارچوب عمل ترجمه با یکدیگر مقایسه کنیم تا معلوم شود، کدام دسته از افراد دوزبانه و با چه درجه و سطحی از توانش زبانی برای دوره های تربیت مترجم مناسب تر اند."