زهره غلامحسین زاده

در فرایند سازماندهی مدارک موجود در کتابخانه، فهرست­نویسی مواد و تهیة سیاهه­ای از آنها همواره متداول و رایج بوده­است. کتابداران همواره درصدد یافتن راهی برای نظم دادن به مجموعه­ها بوده­اند تا از این طریق، دسترسی مراجعان به مواد موجود را میسر سازند. این امر در مورد نسخه­های خطی در قالب متن و یا الکترونیکی نیز صادق بوده و استفاده مؤثر کاربران از این مواد، از طریق توصیف دقیق و ترسیم روشن روابط کتابشناختی میان این مدارک، فراهم میگردد. در سالهای اخیر، ضمن استفادة فراگیر از فهرستهای رایانه­ای، با ارائه الگوهای نوینی جهت تنظیم پیشینه­های کتابشناختی در فهرستها مواجه هستیم که می­تواند برای فهرست نویسی نسخه های خطی نیز مورد استفاده قرار گیرد. از آن جمله می­توان به الگوی مفهومی ملزومات کارکردی پیشینه­های کتابشناختی اشاره نمود که در سال 1997 از سوی ایفلا مطرح گردید. به نظر می­رسد این الگو دارای ویژگیهای منحصر به فردی است که می­تواند در فهرست­نویسی مواد کتابخانه­ای موجود و طراحی نظامهای آینده، مورد استفاده قرار گیرد. در مواردی که تاکنون به صورت موردی از این الگو در فهرست­نویسی نسخه های خطی و قدیمی استفاده­شده، شاهد نتایج جالب و امیدوار کننده­ای بوده­ایم. در پژوهش حاضر، با استفاده از روش مروری و تحلیلی، سعی خواهد شد پس از معرفی کوتاه الگوی ملزومات کارکردی پیشینه­های کتابشناختی و اشاره به مواردی که از این الگو در فهرست­نویسی نسخه های خطی و قدیمی استفاده شده، به مهم ترین خصوصیات و ویژگیهای این الگو اشاره شود. همچنین، با توجه به اینکه تاکنون پژوهشی در مورد فهرست­نویسی مدارک خطی با استفاده از الگوی ملزومات کارکردی در کشور انجام نشده­است، پژوهش حاضر می­تواند راه را برای انجام پژوهشهای مشابه، هموار نماید

هدف : پژوهش حاضر با هدف به کارگیری ممیزی اطلاعات بر اساس مدل هنزل در یکی از طرح های پژوهشگاه صنعت نفت انجام شده است. روش: پژوهش از نوع پیمایشی بوده و برای گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده شده است. بیشتر سؤال های پرسشنامه به صورت بازطراحی شده و مبنای طراحی سؤال ها نیز پرسشنامه استاندارد هنزل است که با توجه به طرح، بومی سازی شده است. جامعه آماری پژوهش شامل 42 نفر از اعضای طرح است که به روش نمونه گیری هدفمند توسط مسئول طرح انتخاب شده اند. برای تحلیل داده های گردآوری شده، از نرم افزار اکسل استفاده شده است. یافته های پژوهش : در این پژوهش مقالات «ساینس دایرکت» و «ای سی اس» سهم بیشتری از منابع را در تمامی حوزه های اطلاعاتی به خود اختصاص داده اند. همچنین درصد استفاده از منابع الکترونیکی با توجه به دسترس پذیری آسان و هزینه کمتر نسبت به منابع چاپی، بیشتر بوده است. در بررسی جریان اطلاعات در طرح می توان واحد تبدیلات گاز طبیعی و کتابخانه را دو واحد کلیدی معرفی نمود که بیشترین سهم را در تأمین منابع اطلاعاتی و گزارش های مورد نیاز مسئولان و کارشناسان گروه های درگیر در طرح داشته اند. نتیجه گیری : برای جلوگیری از دوباره کاری در تهیه منابع اطلاعاتی و صرفه جویی در هزینه ها و کنترل منابع دریافتی و ارسالی، تشکیل یک گروه کنترل کننده (گروه مهندسی شیمی) قبل از اجرای طرح ها و پروژه ها ضروری است.

هدف: پژوهش حاضر به بررسی تولیدات علمی و اثرگذاری مقالات علوم کتابداری و اطلاع رسانی در پایگاه وب علوم می پردازد. روش پژوهش:جامعه پژوهش حاضر که به روش علم سنجی انجام شده است را تعداد14592 مقاله تشکیل می دهند که طی سال های 2007 تا 2011 در 83 مجله کتابداری و اطلاع رسانی به چاپ رسیده و در پایگاه وب علوم نمایه شده اند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار اکسل و اس. پی. اس. اس و آزمون رگرسیون نمایی استفاده شده است. همچنین برای ترسیم نقشه همکاری موسسات علمی کشورهای مختلف از نرم افزار یو.سی.آی.نت و برای ترسیم جایگاه کشورهای جهان در تولیدات این حوزه از نرم افزار سایت سپیس بهره گرفته شده است. یافته ها: نتایج پژوهش نشان می دهد که میانگین استنادهای دریافتی حوزه کتابداری و اطلاع رسانی برای هر مقاله 52/3 استناد بوده و مقالات منتشر شده در سال 2007 میلادی با میانگین 49/12 استناد برای هر مقاله، بیشترین اثرگذاری را دارا بوده اند. مطالعه نرخ رشد تولیدات کتابداری و اطلاع رسانی در  سال های مورد مطالعه از طریق آزمون رگرسیون نمایی نشان می دهد که مقالات این حوزه از نرخ رشد سالانه معادل 92/4 درصد برخوردار بوده اند. از سوی دیگر بررسی سهم کشورهای جهان در تولیدات و استنادهای کتابداری و اطلاع رسانی بیان گر این است که ایالات متحده با تولید بیش از 38 درصد مقالات بیشترین سهم را در جهان دارا بوده است. مطالعه جایگاه ایران نیز نشان می دهد که در دوره پنج ساله مورد بررسی پژوهشگران کشورمان با انتشار 171 مقاله در جایگاه بیستم جهان قرار داشته و نرخ رشد تولید علم ایران نیز بیش از پنج برابر میانگین جهانی بوده است. همچنین دکتر حمیدرضا جمالی با انتشار 33 مقاله در جمع ده پژوهشگر پرتولید جهان قرار داشته است. نتیجه گیری: رشد تولیدات علمی و میانگین استنادهای دریافتی کتابداری و اطلاع رسانی در دوره پنج ساله مورد بررسی به نسبت دوره های مشابه گذشته زیادتر بوده که بیانگر افزایش تولیدات و اثرگذاری حوزه مربوطه است.

هدف: هدف این پژوهش شناسایی مؤلفه های تاثیرگذار بر شبکه دانش پژوهشگاه صنعت نفت است. روش: این پژوهش کاربردی از نوع کیفی است. جامعه آماری این پژوهش شامل 9 نفر از مدیران و خبرگان پژوهشگاه صنعت نفت می باشد. برای نمونه گیری در این پژوهش از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شده است. برای گردآوری اطلاعات ابعاد و مولفه های مرتبط با شبکه دانش از مصاحبه نیمه ساختاریافته و روش تحلیل مضمون استفاده شده است. یافته ها: بابررسی منابع چاپی و غیرچاپی، ۶ بعد تاثیرگذار در شبکه دانش ( بعد راهبردی، ساختاری، عوامل محیطی، فرهنگ اشتراک دانش، محتوای شبکه دانش و زیرساخت) شناسایی و سپس براساس تحلیل کیفی، مولفه های تاثیرگذار بر هریک از ابعاد مشخص شدند. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که ماهیت چندبعدی شبکه دانش پژوهشگاه صنعت نفت باتوجه به الگوهای ذهنی مصاحبه شونده ها باهم در ارتباط بوده و در اقدامی مشترک به مدیریت موفق دانش در این پژوهشگاه منجر شده است.