سید محمد صاحبی

خوافی یکی از گویش های زبان فارسی است که در شهر خواف (واقع در استان خراسان رضوی) رایج است. این گویش از لحاظ آوایی، واجی، واژگانی و صرفی با فارسی معیار تفاوت های بسیاری دارد. در مقاله پیشِ رو، واکه های ساده واجی گویش خوافی با ارائه جفت های کمینه و براساس نظریه واج شناسی زایشی، توصیف و طبقه بندی شده است. برای بررسی و مقایسه دقیق و کمّی این واکه ها، آزمایشی صوت شناختی با حضور هشت گویشور مرد در شهر خواف برگزار شد و در چارچوب نظریه منبع صافی، مشخصه های صوتی این واکه ها در هجای باز بی تکیه بررسی و اندازه گیری گردید. در این جستار، ابتدا میانگینِ بسامدِ سازه هایِ اول و دومِ (همبسته های صوت شناختی کیفیت) واکه هایِ ساده خوافی و فارسی معیار در مقیاس هرتز و میانگین دیرش این واکه ها برحسب هزارم ثانیه ارائه شده است؛ سپس میزانِ تفاوتِ مقادیرِ مشخصه هایِ صوتیِ واکه هایِ خوافی با واکه های فارسی معیار به درصد محاسبه شده و نتایج حاصل تحلیل گردیده است. در ادامه، فضای واکه ای صوت شناختی گویش خوافی در مقایسه با فارسی معیار ترسیم شده است. برای بررسی این واکه ها از منظر شنیداری، مقادیر سازه های اول و دوم از مقیاس هرتز به مقیاس شنیداری و غیرخطی بارک تبدیل و در جدولی ارائه شده و سپس براساس این ارقام و به منظور سنجش دقیق تر تفاوت ها و شباهت ها، فاصله اقلیدسی واکه های خوافی با واکه های فارسی معیار محاسبه گردیده است.

کلمات الشعرا، تذکره شاعران فارسی زبان هند در عهد نورالدین جهانگیر تا اورنگ زیب بابری، تألیف محمد افضل متخلص به سرخوش، شاعر و نویسنده سده های ۱۱-۱۲ق، است. این کتاب اولین بار در سال ۱۹۴۲م در لاهور، سپس در سال ۱۹۵۱م در مدراس و آخرین بار در سال ۱۳۸۹ به تصحیح علی رضا قزوه در تهران منتشر شده است. قزوه در تصحیح کلمات الشعرا از دو چاپ قبلی و سه دستنویس آن بهره برده است. نگارندگان در این مقاله چاپ های پیشین این کتاب را با تصحیح قزوه مقابله کرده اند و به این نتیجه رسیده اند که چاپ قزوه از برخی جهات نسبت به آن ها برتر است، اما کاستی ها و ایرادات نسبتاً چشمگیری هم در آن مشاهده می شود که شماری از آن ها از جنبه های ذیل بررسی شده اند: صورت های نادرست (کلمات یا عبارات مغلوط)، نسخه بدل ها (گزارش ناقص، برتری بر متن، همسانی با متن، ناهماهنگی با متن)، و اشکالات کلّی و روش شناختی (تفاوت ضبط ها در مقدمه مصحح، جابه جایی و آمیختگی بخش ها، تکرار، نداشتن تعلیقات و ناقص بودن نمایه ها).