مجید دیوسالار

روسیه در دوره پسا شوروی بیش از هر زمانی تحت تأثیر تحولات فزاینده منطقه ای و بین المللی بوده است؛ تحولاتی که این کشور را با ضرورت باز تعریف جایگاه، نقش و اهداف آن روبه رو ساخت. لذا با توجه به اینکه روسیه در وضعیت بازیابی جایگاه خود در سطوح مختلف در نظام بین الملل می باشد می توان گفت که هدف اصلی مقاله حاضر تبیین رویکرد استراتژیک این کشور در قالب های کمیت و کیفیت استراتژیک جهت مدیریت چالش های مورد نظر روسیه می باشد .مقاله پیش رو در صدد پاسخ به این سوال می باشد که راهبرد نظامی برای بازیابی قدرت روسیه چگونه می تواند ایفای نقش کند؟ فرضیه ای که به عنوان پاسخ به سوال فوق در نظر گرفته شده این است که بدون شک تلاش روسیه از طریق مکان یابی بهتر در ترتیبات نظام بین المللی ترجمانی از آرمان این کشور در بازیابی قدرت در عرصه بین المللی بوده و راهبرد نظامی روسیه به عنوان  یکی از راه های اصلی دستیابی به این هدف محسوب می شود. ضرورت  تحقیق حاضر هم از آن جهت می باشد که با توجه به شرایط تهدیدآمیز در منطقه و رقابت در نظام بین الملل با محوریت قدرت های بزرگ، پرداختن به موضوع حاضر از زاویه نقش راهبرد نظامی به عنوان استراتژی روسیه در سیاست خارجی می تواند پاسخ گوی نیازهای این کشور در شرایط کنونی باشد. در این نوشتار سعی شده با استفاده از روش توصیفی– تحلیلی ضمن اشاره به ساختار سیاست خارجی روسیه به تشریح نظریه میلیتاریسم روسی و دیپلماسی دفاعی روسی به عنوان چهارچوب مفهومی مقاله پیش رو پرداخته شود و پس از آن راهبردهای دفاعی - نظامی روسیه در دوران ریاست جمهوری پوتین و مدودف مورد مطالعه قرار گرفته و در نهایت الگوی مناسبی در ارتباط با ساختار دفاعی - نظامی روسیه ارائه شده است.

سازمان آتلانتیک شمالی که یک تشکل عمدتاً سیاسی به جامانده از زمان جنگ سرد است، به واسطه سهمی که رهبر آن یعنی آمریکا در نظام بین الملل دارد، باعث شده است همچنان خود را به عنوان قدرتی مطرح در عرصه جهانی مطرح کند. ناتو که شامل کشورهای غربی به رهبری آمریکاست، سعی می کند در جای جای جهان، حضور فیزیکی خود را حفظ کند. در این میان منطقه خاورمیانه و کشور ایران از جمله مناطقی است که این حضور قابل لمس و دارای حساسیت های ویژه ای است. به عبارتی با توجه به برنامه های ناتو جهت توسعه به شرق و نزدیک شدن به محیط جغرافیایی اطراف ایران و پیوند این سازمان با برنامه های نظامی آمریکا در جهت مداخله در منطقه ژئوپلتیک خاورمیانه، ناتو یک تهدید جدی برای ایران محسوب می شود. در این نوشتار با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی ابتدا سعی شده است، ضمن اشاره به ساختار ناتو به عنوان ترتیب امنیتی منطقه ای به تشریح نظریه رئالیست تهاجمی به عنوان دیدگاه تئوریک پرداخته شود و پس از آن تأثیر حضور ناتو بر امنیت منطقه ای بالاخص امنیت جمهوری اسلامی ایران مورد مطالعه قرار گیرد. سوال اصلی در این پژوهش تأثیر راهبردهای جدید ناتو بر منافع و امنیت جمهوری اسلامی ایران است و فرضیه تحقیق نیز به این ترتیب است که؛ وسعت جغرافیایی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو) به کشورهای حوزه شرق، دغدغه امنیتی مهمی را نسبت به مأموریت های ناتو بر امنیت بین المللی کشورهای حوزه شرق بالاخص ایران به وجود می آورد. واژگان کلیدی:

مقالهی حاضر، روابط ایران و ترکیه را از زمان روی کار آمدن حزب اسلامگرای عدالت و توسعه در ترکیه از سال 2002 میلادی تا سال 2009 ، مورد بررسی قرار میدهد. به همین دلیل سعی شده است تا با تأکید بر متغیرهایی از قبیل تلاش دوکشور ایران و ترکیه برای تبدیل شدن به قدرت منطقهای، نگرش دو کشور به مسائل خاورمیانه، مسألهی هستهای ایران، مسألهی کردها در روابط دو کشور، عوامل مؤثر در بسط و فصل روابط و تأثیر روابط ترکیه با آمریکا و اسرائیل و تحول در روابط ترکیه با این کشورها و تأثیر این متغیرها بر روابط ایران و ترکیه، همکاری های اقتصادی که بخش اعظم روابط دو کشور در این حوزه متجلی است را مورد کنکاش قرار گیرد.