مهدی امیرکافی

تجربه بشری نشان می دهد، رعایت دستوالعمل های بهداشتی توسط شهروندان برای قطع زنجیره انتقال و کاهش انتشار ویروس کرونا حایز اهمیت است. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی رابطه سرمایه اجتماعی به عنوان مفهوم یا سازه ای چند بعدی با میزان رعایت دستوالعمل های بهداشتی در دوران کرونا است.این تحقیق از نوع پیمایشی است و اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه الکترونیک آنلاین از نمونه 400 نفری از شهروندان 18 تا 65 ساله شهر کرمان گردآوری شده است.یافته های تحقیق نشان می دهد که میزان رعایت دستوالعمل های بهداشتی در بین پاسخگویان بیش از حدّ متوسط است. بررسی رابطه بین متغیرها حاکی از آن است که رابطه اعتماد به پزشکان، پرستاران و بطور کلی کادر درمان با متغیر وابسته مثبت و معنی دار است. علاوه بر این نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که سرمایه اجتماعی به دو شیوه متفاوت بر رفتار های پیشگیرانه تاثیر می گذارد: اعتماد نهادی و حمایت اجتماعی تاثیر مثبت و شبکه های اجتماعی غیر رسمی تاثیر منفی بر رفتارهای پیشگیرانه دارد. نتایج تحلیل مسیر حاکی از آن است که تاثیر غیر مستقیم متغیر شبکه های اجتماعی غیر رسمی  بر رفتارهای پیشگیرانه که از طریق حمایت اجتماعی صورت می گیرد، مثبت و معنی دار است. 

قابلیت شخصی از مهم ترین جنبه های بهزیستی ذهنی است که بر انگیزه و میزان فعالیت و تلاش افراد برای رسیدن به موفقیت و پیشرفت تأثیر می گذارد. هدف پژوهش بررسی قابلیت شخصی ساکنان محلات محروم است. این مفهوم (سازه) در دو بعد «امید به آینده» و میل به «برنامه ریزی در زندگی» سنجیده شده است. این پژوهش از نوع پیمایشی است که در آن با استفاده از نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای با 804 نفر از افراد بالای هجده سال ساکن در محلات محروم (404 نفر) و مناطق غیر محروم (400 نفر) شهر کرمان مصاحبه شده است. علاوه بر این به منظور مقایسه امید به آینده ساکنان محلات محروم با نمونه کشوری، یافته های طرح ملی سنجش سرمایه اجتماعی کشور (1394) مورداستفاده قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان داد که میزان امید ساکنان محلات محروم به شکل آشکاری کمتر از میانگین کشوری است. همچنین یافته ها نشان داد سطح قابلیت شخصی ساکنان محلات محروم در دو بعد «امید به آینده» و میل به «برنامه ریزی در زندگی»، از ساکنان محلات برخوردار پایین تر است. علاوه بر این نتایج حاکی از آن است که میزان قابلیت شخصی در خود محلات محروم هم متفاوت است و این تفاوت به لحاظ آماری معنی دار است. بررسی تفاوت ها در سه محله محروم نشان می دهد که میزان قابلیت شخصی ساکنان آن ها در سطح فردی با تحصیلات، درآمد، امنیت، بی نظمی اجتماعی و اعتماد و در سطح محله با شاخص های انباشتی عوامل مذکور به جز عامل اخیر (اعتماد) همبسته است. سرانجام اینکه متغیر وابسته در سطح فرامحلی با عواملی چون فقر تمرکزیافته، انزوای اجتماعی، رسمی سازی، محیط کسب وکار و شرایط اقتصادی ارتباط دارد.

تبیین موضوع: هدف اصلی این مقاله بررسی وضعیت سرمایه اجتماعی در دو بعد ساختاری(شبکه روابط) و شناختی(اعتماد) در محلات محروم شهر کرمان است. علاوه بر آن تلاش می کند به مقایسه این ابعاد در محلات محروم و غیر محروم و نمونه ملی بپردازد. روش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی-تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه به دست آمده است. نمونه تحقیق برابر با 404 نفر است که با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای از سه محله محروم و حاشیه نشین شهر کرمان انتخاب شده اند. علاوه بر این داده های طرح ملی سنجش سرمایه اجتماعی کشور و تحقیق تکمیلی در باره مناطق غیر محروم شهر کرمان به منظور مقایسه سرمایه اجتماعی مورداستفاده قرار گرفته است. یافته ها: یافته های به دست آمده از T تک نمونه ای در سطح جمعی (محله) نشان داد، میزان سرمایه اجتماعی ساختاری ساکنان محلات محروم از مناطق غیر محروم به طور معناداری کمتر است. این یافته بیانگر آن است که پیوند ساکنین محلات محروم با افرادی که دارای پایگاه اقتصادی-اجتماعی بالاتری هستند، در مقایسه با ساکنان مناطق غیر محروم، ضعیف تر است. علاوه بر این یافته ها حاکی از آن است که میزان اعتماد عمومی و سازمانی (سرمایه اجتماعی پل زننده) ساکنان محلات محروم در مقایسه با نمونه ملی که همه گروه ها و طبقات اجتماعی را در بر می گیرد، به شکل معناداری کمتر است. نتایج: نتایج حاکی از آن است همکاری افراد محروم را با سازمانهای و نهاد های عمومی جهت توانمندسازی و بهبود شرایط زندگی در محله دچار مشکل کند. همچنین نتایج تحقیق نشان داد که اعتماد ساکنان محلات محروم به اعضای خانواده و بستگان(سرمایه اجتماعی پیوند زننده) بیشتر از میانگین جامعه است. سرانجام این که نتایج تحقیق در سطح فردی نشان داد که متغیر های سن، تحصیلات و درآمد با سرمایه اجتماعی ساختاری و متغیر ادراک از عدالت و برابری با سرمایه اجتماعی شناختی رابطه معناداری دارد.

اعتماد دانشجویان به استادان معرف کیفیت رابطه استاد شاگردی است و ماهیت پیوندهای بین نسلی را نشان می دهد. اعتماد یکی از مؤلفه های کلیدی سرمایه اجتماعی است که نقش بسزایی در تسهیل هم کاری، پذیرش تصمیمات و پیروی از قواعد گروهی، بهبود فرآیند یاددهی و یادگیری، ارتقای سطح عملکرد تحصیلی دانشجویان و افزایش اثربخشی و کارآمدی نظام دانشگاهی دارد. هدف مقاله حاضر، بررسی تأثیر عوامل اجتماعی و روان شناختی بر اعتماد دانشجویان به استادان است. جامعه آماری تحقیق حاضر را دانشجویان دانشگاه شهیدباهنر کرمان در دو مقطع تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد تشکیل داده اند. نمونه تحقیق برابر با 525 نفر است که با روش نمونه گیری طبقه بندی شده انتخاب شده اند. یافته ها نشان داد که رابطه معنی داری بین متغیرهای مستقل شامل تعامل استادان با دانشجویان، ارزیابی امکانات دانشگاهی، ادراک از توانایی، نیک خواهی و انصاف استادان و تمایل به اعتمادکردن (اعتماد تعمیم یافته) با متغیر وابسته وجود دارد. علاوه براین، نتایج حاکی از آن است که متغیرهای تعامل اجتماعی و ارزیابی امکانات دانشگاهی، به طور غیرمستقیم و از طریق متغیرهای میانجی توانایی، نیک خواهی و انصاف، بر متغیر وابسته تأثیر می گذارد. در نهایت، نتایج نشان داد متغیر تعامل اجتماعی در مقایسه با متغیرهای مستقل دیگر، بیشترین تأثیر مستقیم و غیرمستقیم را بر اعتماد دانشجویان به استادان دارد.                                        

تعهد سازمانی یکی از مهم ترین اشکال گرایش های مثبت سازمانی است؛ که موجب اثربخشی سازمانی و بهزیستی کارکنان می گردد. هدف اصلی این مقاله بررسی تأثیرعدالت سازمانی بر تعهد سازمانی است، علاوهبرآن تلاش می کند به بررسی نقش میانجی متغیر های هویت اجتماعی و اعتماد سازمانی بپردازد.جامعه آماری تحقیق حاضر را کلیه معلمان شهر سقز که در سال تحصیلی 93-1392 در سه مقطع آموزش ابتدایی، راهنمایی و متوسطه مشغول به تدریس بودند، تشکیل می دهد. نمونه تحقیق برابر با 328 نفر است که با روش نمونه گیری طبقه بندی انتخاب شده اند. نتایج تحقیق نشان داد، تأثیرعدالت سازمانی بر تعهد سازمانی غیرمستقیم و از طریق متغیر های میانجی هویت اجتماعی و اعتماد سازمانی صورت می گیرد.همچنین نتایج حاکی از آن است که تأثیرمستقیماعتماد به سازمانبر متغیر وابسته بیش از هویت اجتماعی است.در مجموع نتایج تحقیق نشان می دهد که برای تبیین تعهد سازمانی معلمان وکسب شناخت عمیق از رابطه ی آنان با سازمان آموزش و پرورش، علاوه بر بررسی رابطه مبادله اجتماعی و هنجار بده و بستان، توجه به هویت اجتماعی و همذات پنداری سازمانی یا احساس یگانگی وتعلق به سازمان ضروری است.

تخلفات رانندگی درمیان موتورسیکلت سواران یکی از مسائل اصلی در بروز ترافیک به شمار می رود. تحقیقات نشان می دهد که رانندگی ناایمن آنان نقش مهمی در حوادث رانندگی دارد. تحقیق حاضر با بهره گیری از نظریة رفتار برنامه ریزی شده و دیدگاه هنجاری به بررسی برخی عوامل و گرایش های اجتماعی تخلفات رانندگی موتورسواران می پردازد. این تحقیق از نوع پیمایشی است که با استفاده از شیوة نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای با 473 نفر از موتورسواران بالای 18 سال مصاحبه کرده است. نتایج نشان داد متغیرهای گرایش به انجام تخلف، هنجار ذهنی و کنترل رفتاری ادراک شده (احساس کنترل رفتاری) اثر معنی داری بر قصد و نیت موتورسواران برای انجام تخلفات رانندگی دارد. تأثیر قصد رفتاری، عدالت رویه ای و احساس الزام در پیروی از قوانین ترافیکی بر تخلفات رانندگی نیز زیاد است. درمجموع، نتایج تحلیل رگرسیون نشان می دهد متغیرهای قصد رفتاری و احساس کنترل رفتاری مربوط به نظریة رفتار برنامه ریزی شده و متغیرهای عدالت رویه ای و احساس الزام در پیروی از قوانین ترافیکی مربوط به دیدگاه هنجاری 35 درصد از تغییرات تخلف رانندگی موتورسواران را توضیح می دهد.

مقاله حاضر تلاش کرده است از طریق یک مدل ساختاری و با استفاده از نرم افزار Amos به بررسی رابطه ادراک از عدالت سازمانی و رفتار شهروندی سازمانی بپردازد. جامعه آماری تحقیق حاضر را کلیه معلمان شهر کرمان که در سال تحصیلی 92-1391 در سه مقطع آموزش ابتدایی، راهنمایی و متوسطه مشغول به تدریس بودند، تشکیل می دهد. نتایج تحقیق نشان می دهد: تأثیر عدالت سازمانی بر رفتار شهروند سازمانی قابل توجه است. همچنین میان ابعاد متغیر عدالت سازمانی (عدالت توزیعی، عدالت رویه ای و عدالت تعاملی) و مؤلفه های رفتار شهروندی سازمانی (نوع دوستی، جوانمردی و فضیلت مدنی) رابطه معناداری وجود دارد و رابطه عدالت رویه ای و تعاملی با رفتار شهروندی سازمانی قوی تر از رابطه عدالت توزیعی است.

نزدیک به پنج دهه است که محققان رابطه ی بین ادراک از عدالت سازمانی و گرایشهای کاری کارمندان را (مانند رضایت شغلی، درگیری شغلی و تعهد سازمانی) مورد بررسی قرار می دهند. در این مدت تحقیقات زیادی صورت گرفته و دامنه ادبیات به طور چشمگیری گسترش یافته است. علاوه بر این حوزه های پژوهشی جدیدی مطرح شده است که در آن، عوامل گرایشی از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار گردیده اند. باتوجه به نقش عوامل گرایشی در نظریه های سازمان، پژوهش حاضر تلاش کرده است از طریق یک مدل ساختاری و با استفاده از نرم افزار Amos به بررسی رابطه ی متغیرهای عدالت سازمانی، حمایت سازمانی ادراک شده و اعتماد سازمانی (متغیرهای مستقل) با تعهد سازمانی(متغیر وابسته) بپردازد. به ویژه این تحقیق با بهره گیری از نظریه های مبادله اجتماعی، حمایت سازمانی و مبادله رهبر- عضو، نقش حمایت سازمانی ادراک شده و اعتماد سازمانی را به عنوان متغیرهای میانجی گر مورد بررسی قرار داده است. در این پژوهش 343 نفر از کارمندان آتش نشانی، هلال احمر، دانشگاه شهید باهنر و اداره ی امور شعب (بانک ملی) استان کرمان شرکت داشتند. نتایج تحقیق نشان می دهد که عدالت سازمانی به شکل غیر مستقیم، از طریق دو متغیر حمایت سازمانی و اعتماد سازمانی بر تعهد تأثیر می گذارد. همچنین نتایج حاکی است که حمایت سازمانی ادراک شده دارای تأثیر مستقیم و غیر مستقیم بر تعهد است، تأثیر غیر مستقیم آن از طریق متغیر اعتماد سازمانی صورت می گیرد و نهایتاً تأثیر مستقیم اعتماد سازمانی بر تعهد بیش از تأثیر متغیرهای دیگر است.

شادکامی یکی از مهم ترین هیجان های مثبت و احساسات خوشایند است که سلامت جسمی و روانی اعضای جامعه را متأثر می سازد. این مقاله ضمن توصیف شادکامی، عوامل مؤثر بر آن را مورد بررسی قرار می دهد. در این راستا، با رویکردی جامعه شناختی، رابطة سرمایه اجتماعی به عنوان مفهومی (سازه ای) چند بعدی با شادکامی مورد بررسی قرار می گیرد. این تحقیق از نوع پیمایشی است که در آن با استفاده از شیوه نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای با 384 نفر از افراد بالای هجده سال، ساکن در مناطق مسکونی شهر کرمان مصاحبه شده است که از بین آنها، اطلاعات 376 پرسشنامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته ها نشان می دهد که متغیرهای شبکه اجتماعی قوی، شبکه های مشارکت مدنی (عضویت انجمنی)، حمایت اجتماعی، اعتماد نهادی و احساس تعلق (دلبستگی اجتماعی)، اثرات معنی داری بر شادکامی دارند. در مجموع نتایج تحلیل رگرسیون نشان می دهد که اشکال سرمایه اجتماعی (ساختاری و شناختی) 38 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین می کنند.

دلبستگی به مکان مسکونی مبیّن احساس تعلقی است که افراد نسبت به محلة مسکونی خود دارند. این پیوندهای عاطفی، به ویژه با خاطرات، تجربیات و حوادث مهم زندگی اشخاص مرتبط است. دلبستگی به محیط های مسکونی از آن رو اهمیت دارد که عمل جمعی را تسهیل می کند، مشارکت سازمانی را افزایش می دهد، سرمایه گذاری را تشویق می کند و فرصت مناسبی جهت رشد و توسعة اجتماعی محلات مسکونی فراهم می سازد. تحقیق حاضر با بهره گیری از الگوی نظام مند، مفهوم ارزش کاربری محلة مسکونی و نظریة بی سازمانی اجتماعی، به مطالعة دلبستگی به محلة مسکونی می پردازد و علل آن را مورد بررسی قرار می دهد. این تحقیق از نوع پیمایشی است که در آن با استفاده از شیوة نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای با 320 نفر از افراد بالای بیست سال، ساکن در مناطق مسکونی شهر کرمان مصاحبه شده است که از بین آن ها، اطلاعات 300 پرسش نامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته ها نشان داد که متغیرهای پیوندهای اجتماعی محلی، دسترسی به امکانات و تسهیلات، احساس امنیت و نظم اجتماعی، اثرات معنی داری بر دلبستگی به محلة مسکونی دارند. همچنین، تأثیر غیر مستقیم متغیر مدت اقامت که از طریق پیوندهای اجتماعی محلی صورت می گیرد، بیش از تأثیر مستقیم آن بر متغیر وابسته است. در مجموع، نتایج تحلیل رگرسیون نشان می دهد که متغیرهای اصلی تحقیق 59 درصد از تغییرات دلبستگی به محلة مسکونی را تبیین کرده اند.

تحقیق حاضر از نوع تحلیل ثانویه است و احساس امنیت در میان شهروندان را بررسی میکند. مراکز مختلف نظرسنجی خصوصاً مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران به بررسی و سنجش امنیت در سالهای اخیر توجه کرده اند. این مطالعات که عمدتاً توصیفی هستند، هدفشان این بوده است که چگونگی وضعیت احساس امنیت و یا احساس ناامنی و ترس را که در نقطه مقابل آن قرار دارد، شرح داده و دانش ما را در این زمینه ارتقاء بخشند. این تحقیقات به تبیین مسئله نپرداخته اند، ولی یافته های آنها که به دقت جمع آوری شده است میتواند ضمن مشخص ساختن میزان و دامنه احساس ناامنی و ترس، زمینه مناسبی را نیز برای تبیین آن فراهم سازند. در ارتباط با نکته اخیر، تحقیق حاضر تلاش میکند بر اساس داده های موجود که برای منظور دیگری گردآوری شده اند، تحلیل متفاوتی عرضه نماید و به شناختی افزون بر گزارش های اولیه دست یابد. تحقیق اولیه از نوع پیمایشی بوده است که در آن با استفاده از شیوه نمونه گیری خوشه ای با 1475 نفر از افراد بالای هیجده سال مناطق بیست و دوگانه تهران مصاحبه شده است. تحلیل ثانوی نشان میدهد که متغیر حمایت اجتماعی آثار مؤثر و معنیداری بر احساس امنیت دارد. همچنین بینظمی اجتماعی و ریسک و مخاطره تأثیر مؤثر و کاهنده ای بر احساس امنیت نشان میدهند.

تحقیق حاضر با تاکید بر عنصر رابطه ای به مطالعه انزوای اجتماعی می پردازد و علل و پیامدهای آن را مورد بررسی قرار می دهد. این تحقیق از نوع پیمایشی است که طی آن با 734 نفر از شهروندان تهران و کرمان بین سنین 20 تا70 سال مصاحبه شده است. حجم نمونه به ترتیب برای دو شهر مذکور معادل 530 و 204 نفر می باشد. برای تحلیل داده ها از مدل سازی خطی سلسله مراتبی استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد که متغیرهای سطح توسعه اقتصادی ـ اجتماعی منطقه و ثبات ساکنان در سطح ساختی و اعتماد، امنیت و تعدد گره ها و هویت ها در سطح فردی اثرات موثر و معنی داری بر روابط اجتماعی دارند. همچنین سطح روابط اجتماعی به نوبه خود تاثیر مؤثر و کاهنده ای بر احساس تنهایی و احساس عجز نشان می دهند.