محمدرضا سرکارآرانی

" هدف این مقاله، تبیین فرایند آموزش و یادگیری از راه دور با استفاده از فناوری های اطلاعات و ارتباطات است. فرایندی که در شرایط تغییر سریع فناوری و تحولات بازار آموزش عالی، می تواند به عنوان راه حلی برای مواجه شدن با چالش تقاضای اجتماعی برای افزایش فرصت های یادگیری، بدون افزایش منابع مالی موسسات آموزشی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. این مقاله ابتدا، به تاثیر فناوری های اطلاعات و ارتباطات در گسترش دوره های آموزش از راه دور می پردازد. سپس نقش و فرایند آموزش و یادگیری از راه دور را با توجه به تغییرات فناوری و دگرگونی های بازار آموزش عالی مورد مطالعه قرار می دهد. برخی از مهم ترین روش های آموزش از راه دور از طریق شبکه را معرفی می کند و تحولاتی که روش های جدید با بهره گیری از فناوری های نوین در آموزش بزرگسالان و برنامه های پرورش حرفه ای آنها ایجاد می کنند، به بحث می گذارد. آنگاه با بررسی ماهیت اجتماعی و راهبردهای یادگیری از راه دور در عصر اطلاعات و ارتباطات و دنیای شبکه ای، اثر بخشی آموزش از راه دور را از جنبه های مختلف و به ویژه با رویکرد اقتصادی و روش تحلیل هزینه، فایده، تجزیه و تحلیل می کند. "

نظامهای پیشرو آموزش و پرورش میکوشند ظرفیت تغییر‘نوآوری‘وبازسازی خود را در ابعاد گوناگون گسترش دهند. موضوع این دگرگونیها؛یادگیرنده‘موضوع یادگیری‘معلم وارتباط میان مدرسه و کلاس درس با جامعه و محیط پیرامون آنهاست. تأکید بیشتر در این میان بر روشهایی است که حساسیت شأن و منزلت اجتماعی معلم را در پرورش توانایی های حرفه ای وی و بهبود کیفی فرآیند آموزشی ویادگیری جست و جو میکنند. براساس این دیدگاه‘مقاله حاضرکوشیده است تا روند تحول دیدگاههای سنتی پرورش حرفه ای معلمان را در دوره های مختلف تاریخ تحول آموزش وپرورش ژاپن بررسی کند و ضمن بیان روش های مختلف توسعه توانایی های معلمان در حین فعالیت های آموزشی‘مؤثرترین آنها را در بهبود کیفیت فرآیند آموزش ویادگیری مورد تجزیه وتحلیل قرار دهد. در بخش نخست مقاله‘روش های پرورش حرفه ای معلمان و بهبود فرآیند آموزش و یادگیری در سه مرحله تاریخی1)تا قبل از جنگ جهانی دوم2)پس از جنگ جهانی دوم و3) تحولات سالهای اخیر به ویژه پس از سال 1984 مورد مطالعه وبررسی قرار گرفته است . در بخش دوم فرصت های گوناگون پرورش حرفه ای معلمان ژاپن در قالب برنامه های مراکز مسئول مطالعه شده است. ودربخش پایانی مقاله مدرسه ابتدایی کومنو در شهر ناگویا به عنوان موضوع مطالعه ای موردی در خصوص برنامه های آموزش ضمن خدمت معلمان در مدرسه مورد ارزیابی قرار گرفته است ودر پایان‘این روش به عنوان مؤثرترین شیوه پرورش حرفه ای معلمان وبهبود کیفیت آموزش ویادگیری در ژاپن امروز معرفی شده است .

معلمان‘ اساسی ترین نقش را جریان یادگیری و نهایتا پرورش دانش آموزان بر عهده دارند و اهمیت و برجستگی این نقش حساس‘ حداقل بر مدیران و برنامه ریزان نظام آموزش و پرورش‘ پوشیده نیست. آنچه در شرایط فعلی نیاز به بررسی‘ مطالعه و تجزیه و تحلیل دقیق و عمیق دارد‘ دشواریهایی است که نظام آموزش و پرورش کشور در احراز موقعیت والای معلم و ایجاد شرایط لازم برای جذب‘ تربیت و ایفای نقش حساس و پیچیده آن در جریان پرورش و هدایت رشد و تعالی دانش آموزان با آن روبه روست. پیچیدگی وظایف و مسؤولیت های سنگین این منزلت مهم در نظام آموزش و پرورش‘ به علاوه نقش همه جانبه ای که بر اثر بخشی کل سازمان و مدیریت آموزشی کشور دارد‘ توجه و اهمیت فوق العاده ای را که به پژوهشهایی که بتواند به بررسی همه جانبه دشواریها و بهره گیری از تجربه های آموزشی سایر ملل بپردازد و راه حل های مؤثر و علمی پیشنهاد کند بخشیده است. نگارنده‘ با بهره گیری از تجربه های سودمند ژاپن‘ در زمینه بهسازی و توسعه نظام تربیت معلم‘ کوشیده است تا با توجه به دشواریهای موجود در نظام تربیت معلم کشور‘ ضمن مقایسه نظام شیوه های جذب و تأمین و تربیت نیروی انسانی آموزش و پرورش ایران و ژاپن‘ پیشنهادهای لازم را ارائه نماید.