عباس قیومی ابرقویی

رویکرد رایج یا متعارف به برنامه ریزی آن را تلاش برای تدوین نقشه راه حرکت از وضع موجود به مطلوب سازمان یا مجموعه ای می بیند که برنامه برای آن تدوین می شود. این سند که توسط تیم مشاور یا بخش برنامه ریزی تهیه می شود طی اجرا مورد بررسی قرار گرفته و اصلاح می شود و بازخورد آن مبنای اصلاح راهبردها قرار می گیرد. در این مقاله نقدهای اساسی به این دیدگاه بررسی شده و در مقابل، نگاه نامتعارف یا نگاه حداقلی به برنامه ریزی تعریف شده که به واقعیت برنامه ریزی در سازمان ها نزدیک تراست. در این نگاه برنامه ریزی شکل خاصی ندارد بلکه حاوی خصوصیاتی کلی است و بیشتر صورتی اقتضایی دارد. در حقیقت شکل سند برنامه تابعی از مساله و موضوع است و بنا به مقتضای کار می تواند تغییر کند. علاوه بر تنظیم سند، برنامه ریزی شامل مجموعه ای از فعالیت ها است که کمک می کند برنامه در عمل پیاده شود.

مقاله زیر می کوشد برای دو پرسش اساسی زیر پاسخ هایی قانع کننده و درخور فراهم کند: نخست این که چرا بسیاری از برنامه ها در جامعه ما به اهداف و غایات خود نمی رسند؟ و دوم این که چرا با وجود تدوین صورت های مختلف برنامه در سازمان های ما، عموم کارشناسان معتقدند این سازمان ها برنامه یا استراتژی ندارند؟ پاسخ به این مسائل راهبردی و مهم را می بایست در سه عامل مختلف جستجو کرد: ۱) طرز تلقی غلط یا نگاه نادرست به مقوله برنامه ریزی، ۲) تدوین ناقص برنامه ها و ۳) اجرای ناتمام برنامه در سازمان های ما جستجو کرد. در این مقاله هر یک از این پاسخ ها به صورت مجزایی با توجه به تجارب کاری نویسندگان و همکاری در انجام چند مطالعه برنامه ریزی در حوزه پژوهش و فناوری شرکت ملی گاز ایران بررسی شده است.

مسلمانان برای پاسخ به نیازهای جامعه اسلامی و سیراب کردن عطش دانستن خود دسته ای از علوم را ابداع کردند و دست های را از سایر ملل و اقوام اقتباس کردند و در هر دو دسته علوم، به پیشرفت و تعالی شایان توجهی در زمان خود رسیدند. مبنای پیشرفت دانش میان مسلمانان را تشویق اسلام به علم آموزی باید دانست. مسئله دیگری که موجب رشد علم و دانش نزد مسلمانان شد، تساهل و تسامح با اهل علم در عین حفظ مبانی اعتقادی خود بود. این تساهل زمینه اجتماعی استفاده از علوم سایر ملل را فراهم کرد و محیط مناسبی برای تحقیق و پژوهش و رشد دانشمندان ایجاد نمود.

کالاها و تجهیزات مورد نیاز صنعت، پس از خریداری مطابق قواعد خاصی طبقه بندی می شوند. این فرآیند که یکی از بخش های اصلی زنجیره تأمین به شمار می رود با چالش های چندی روبروست که فرآیند تأمین کالا در شرکت ملی گاز ایران را با دشواری روبرو کرده است. اصلاح این مسائل نیازمند شناخت عمیقی از دلایل بروز آن ها است و بدون شناخت علت ها، گامی اساسی در جهت رفع آن ها نمی توان برداشت. در این مقاله همراه با بررسی تجربه پروژه «استانداردسازی قطعات انحصاری خارجی نفت و گاز در جهت بومی سازی برای 3000 قطعه» مسائل گریبان گیر طبقه بندی کالا مورد بحث و بررسی قرار می گیرد و دلیل پیش آمد آن ها تشریح می شود. این دلایل مبتنی بر بررسی کارشناسی مسئله به کمک بحث و گفتگو با صاحب نظران، مطالعه روند انجام کار و سابقه آن در شرکت ملی گاز است.

در این مقاله ماموریت آموزشی و پژوهشی دانشگاه با نگاهی به رویکردهای مختلف به ماموریت دانشگاه در فرایند تاریخی شکل گیری و توسعه آن مورد بررسی قرار گرفته است. برای این کار نخست مدل همبولت یا رویکرد همبولتی به دانشگاه، مدل دانشگاه تحقیق پایه و  رویکرد سوم که بیشتر بر ارائه خدمات از سوی دانشگاه به جامعه قرار دارد توضیح داده شده است و در بخش دوم مقاله رابطه آموزش و تحقیق و نقاط قوت و آسیب های ناظر به توجه به هر یک به صورت کلی و در قالب مدل هایی آمده است.    

اختلاف سطح دانش و فناوری کشور ما با جوامع توسعه یافته مساله مهم اجتماعی است که در چند سال گذشته ذهن اندیشمندان و صاحب نظران کشور را به خود جلب کرده است. این مقاله با بررسی این مهم در یک دوره تاریخی سعی دارد به این سوال پاسخ دهد که برای اخذ فناوری و رسیدن به تراز دانش و فناوری کشورهای پیشرفته حکومت چه سیاست هایی را در دوره تاریخی مذکور اتخاذ کرده و این تدابیر به چه سرانجامی رسیده است و چرا؟