حسن فروغی

در طول تاریخ، سیمای ایران در ذهن و اندیشهء غرب به طور کلى،و نزد فرانسویان به طور خاص پیوسته جلوه اىدوگانه، متضاد داشته است. این تصویر که در ابتدا بر اساس کتاب هاى تاریخى کهن شکل مى گیرد، با اشاراتى که در کتاب مقدس تورات، انجیل به پارس، پارسیان شده، جلوه اى دیگر مى یابد. دو باره این تصویر با ذهنیت ناشى از جنگهاى صلیبى، تبلیغات کشیشان متعصب تغییر چهره مى دهدو سرانجام تحت تاثیر سفرنامه هاى سیاحان دربارهء ایران، به خصوص تحت تاثیر بردإشت هاى عالمانه، حکیمانهء فیلسوفان عصر روشنگرى فرانسه، از داده هاى این سفرنامه ها، سیماى حقیقى ایرإن و ایرإنى به عنوان یکى از ارکان بنیادین تمدن جهانى براى همیشه در ادبیات فرانسه نقش مى بندد. این مقاله سعى دارد، با اشاره اى گذرا به چگونگى شکل گیرى این تصویر، تحول آن تا عصر کلاسیک، سفرنامه هاى مربوط به ایران و تاثیر آنها بر شکل گیرى ذهنیت فرانسویان نسبت به ایرانیان را مورد بررسى قرار دهد.

در این مقاله ابتدا به جایگاه متون ادبی و اهمیت آشنا ساختن آحاد ملت با این رکن مهم میراث فرهنگی هر کشور ، و سپس به وجوه نگاه به این متون در سطوح مختلف نظام آموزشی کشور اشاره شده است . ضرورت رعایت تسلسل آموزش مهارتهای گوناگون آشنای و شناخت متون ادبی طی سرفصلهای خاص و جداگانه ، مقایسه اجمالی سرفصلهای موجود در این زمینه در برنامه های آموزشی سه گرایش ادبی فارسی ، فرانسه و انگلیسی در دانشگاههای کشور ، تاکید بر ضرورت توجه بیشتر به تقویت مهارت نگارشی دانشجویان در گرایش ادبی به عنوان مهمترین مهارت ادبی ، اشاره به عناوین و تمرینهای تقویت مهارت نگارشی در نظام آموزشی فرانسه وتحولات انجام گرفته ، تعریف و مقایسه اجمالی مهمترین شیوه های تقویت مهارت ادبی دانشجویان در سرفصلهای درسی رشته ادبیات فرانسه در دانشگاههای ایران و فرانسه از جمله مباحث بعدی این سخن خواهد بود

ایران کشوریست که در ادبیات فرانسه قرن هجدهم از جایگاه و جذابیت ویژه ای برخوردار است. طبیعت این کشور و ویژگی های قومی آن ‘ تاریخ باستان‘ عصر میانه ومعاصر ایرن‘ ویژگی های تمدنی ‘ اخلاقی و آداب ورسومی‘ و به ویژه‘ ادبیات و هنر این کشور از صور و ابعادی بهره مند است که ایران را برای نویسنده- فیلسوفان عصر روشنگری فرانسه ‘ به صورت یک اسطوره دلفریب در آورده و عاملی مؤثر برای الهام و نشر اندیشه های فلسفی و افکار روشنگرانه آنها گردیده است. اشاره ای کوتاه به مفهوم اسطوره‘ سیر تکوینی و چگونگی شکل گیری اسطوره ایرانی در ادبیات فرانسه و عناصری که به این اسطوره معنا بخشیده‘ از جمله موضوعاتی است که در این مقاله مورد مطالعه قرار گرفته است.

آغاز آشنایی حقیقی فرانسویان با ایران از طریق سفرنامه های سیاحان مشهور قرن هفدهم و دیگر آثاری که درباه شرق‘ ایران و اسلام نوشته شده‘ توجه نویسندگان و فیلسوفان عصر روشنگری به فرهنگ و تمدن ایرانی و اشاعه این فرهنگ در اروپا‘ تاثیر پذیری نویسندگان معروف این دوره از بزرگان ادب فارسی‘ توجه خاص آنان‘ بخصوص ولتر‘ به سعدی‘ استفاده ولتر از فنون فصاحت و موقع شناسی سعدی: تلفیق تخیل و حقیقت‘ نظم ونثر‘ استفاده از شخصیت های تاریخی ‘ ترویج اندیشه های محوری سعدی چون مهربانی‘ گشاده رویی‘ تساهل مذهبی‘ انسان دوستی ‘ نقد جهان واقعی و جستجوی جهانی مطلوب‘ دیگر تجانس ها و قرابت های ولتر و سعدی‘ از جمله مفاهیمی است که در محدوده این مقاله بدان پرداخته می شود.

تحلیل جامعه شناختی در میان انواع نگرش های ادبی جایگاه ویژه ای دارد. این روش تحلیل با رویکردی محتوا محور به بررسی رابطه ی اثر ادبی با جامعه ای که متن از آن سرچشمه گرفته می پردازد. چنین تحلیلی از اثر ادبی می تواند به شناخت ساختارهای جامعه و مشکلات موجود در آن کمک کند. در این رویکرد، عوامل محیطی- تاریخی در بیرون از اثر و مؤلفه های اجتماعی بازتاب یافته در آن برجسته می شوند. مقاله ی حاضر سعی دارد با توجه به روش تحلیل جامعه شناختی کلود دوشه، کتاب ابن مشغله اثر نادر ابراهیمی را مورد مطالعه قرار داده و بازتابی که نویسنده از جامعه ی خود ارائه داده است را مورد مطالعه قرار دهد. ازاین رو، عناصرداستانی از جمله درونمایه و نشانه های مختلف اجتماعی و ردپای وقایع تاریخی با استفاده از روش تحقیق تحلیلی- توصیفی مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرند. 

مفاهیم انسانی در تمامی زمانها، مکانها و زبانهای بشری ارزش یکسانی داشته اند. ازجمله، «آزادگی» که همیشه مورد ستایش بوده و ادبای بسیاری به اشکال گوناگون آن را فریاد زده اند. در تقابل با آن، صفت نکوهیده «بندگی» قرار می گیرد که در طول تاریخ، همواره مذموم بوده است. خوانشی کنجکاوانه و از سر شوق در اشعار وی یی و اخوان ثالث ما را بر آن داشت تا در این مقاله به بررسی دو مفهوم «بندگی» و «بردگی» از نگاه دو شاعر بپردازیم و گوشه هایی ازعقاید این دو طلایه دار قافله شعر و ادب مکتب رمانتیسم فرانسه و جنبش شعر نو فارسی پیرامون فلسفه هستی را پیش چشم دوستداران ادبیات فرانسه و ایران قراردهیم. این پژوهش تحلیلی تطبیقی است از اشعار «مرگ گرگ» اثر وی یی و «سگ ها و گرگ ها» سروده اخوان ثالث که در قالب تمثیل و زبانی نمادین به وضوح مفاهیم «وارستگی» و «وابستگی» را منعکس می کندو درنهایت، «بندگی» را تقبیح و «آزادگی» را تسبیح نموده و خواستار آزادگی انسان و انسانی آزادشده است.