محمد صالحی فرد

در این مقاله که براساس مطالعات میدانی و همچنین برمبنای روش ها، اصول، الگوها و تحلیل های برنامه شهری و مدیریت شهری تنظیم شده، برای ارائه شناختی جامع از بحث مهم مکان یابی بهینه فضایی، شاخص ها و عواملی در زمینه مکان گزینی اماکن و واحدهای جمع آوری و نگهداری دختران فراری تلاش می شود. از این رو ابتدا ضمن بیان ضرورت «مکان یابی بهینه فضایی مراکز خدمات رسانی شهری»، اصول مکان یابی بهینه فضایی مراکز یادشده تبیین می شود.ویژگی های شهری مؤثر بر مکان یابی بهینه فضایی مراکز فوق، شامل اندازه شهر، میزان فشردگی و تراکم بافت شهری، فرم و ساختار کالبدی شهر و شبکه معابر آن و ساختار سنی- جنسی جمعیت شهر نیز در ضمن مباحث مقاله بیان می گردد.در ادامه، همراه با تعریف نظریه «مکان یابی» به مراحل مکان یابی بهینه مراکز مزبور اشاره می شود.در بخش بعدی، شاخص ها، عوامل و معیارهای مؤثر در مکان یابی بهینه فضایی مراکز خدمات رسانی شهری تشریح می شوند. در همین راستا، اصل دسترسی، اصل فاصله، همجواری، اصل آسایش و رفاه عمومی، معیار جمعیتی، نظام سلسله مراتب ، عملکرد مراکز به ویژه از دیدگاه توزیع و پخش فضایی در سطح شهر، استاندارهای جهانی، اصل برآورد هزینه، معماری و طراحی، مسائل ایمنی و امنیتی، اصل جامعیت، عناصر سازمان فضایی مراکز، محیط فیزیکی مناسب، عوامل و موانع طول مسیر، هماهنگی و اهتمام سازمان ها و نهادهای ذیربط در ساماندهی دختران فراری، روانشناسی اجتماعی در مکان یابی، شناخت و بررسی شبکه های مخفی مافیایی بزهکاری اجتماعی سطح شهر، استقرار خدمات درمانی، مشاوره ای ، حمایتی و ... در مجاورت این مراکز و همچنین نظرسنجی از شهروندان و مسئولان تبیین می شوند.در پایان، ضمن تجزیه و تحلیل های مبتنی بر مکان یابی بهینه فضایی مراکز و بیان اصول مدیریتی مراکز در این ارتباط (مکان یابی فضایی)، به نتایج و پیامدهای مثبت ناشی از استقرار مناسب و مکان گزینی صحیح این مراکز در کاهش آسیب های اجتماعی نیز اشاره می شود.

هدف اصلی این تحقیق، بررسی عملکرد مدیریت شهری در گسترش فضاهای سبز عمومی (پارک ها)، با توجه به شاخص های مختلف اقتصادی، اجتماعی و محیطی است. برای دست یابی به اهداف موردنظر این مطالعه، از روش تاپسیس، که یکی از روش های برنامه ریزی چند معیاری است، استفاده شده است. در این بررسی، آمار و اطلاعات موردنیاز از طریق مصاحبه حضوری و تکمیل حدود هزار پرسشنامه از خانوارهای شهر مشهد در سال 1386 به دست آمد و عملکرد مدیریت شهری با توجه به بیست و سه شاخص مختلف مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که ارتباط منطقی بین وسعت فضاهای سبز عمومی (پارک ها) و عملکرد مدیریت شهری وجود ندارد و مدیریت شهری در شاخص های مورد بررسی در پارک های منطقه ای و محلی، شرایط مطلوب تری را نسبت به پارک های ناحیه ای و همسایگی داشته است، هر چند که در برخی از شاخص ها عملکرد مدیریت شهری در پارک های همسایگی یا ناحیه ای نیز مناسب بوده است.

آثار تاریخی علاوه بر آن که یادمانی با ارزش از تمدن و فرهنگ ملل گوناگون است، در حقیقت جلوه و انعکاسی از اعتقادات، باورها، اندیشه ها، و در برخی مواقع صحنه نمایش اقتدار طلبی حکام و ستم کشی رعیتی هستند که خشت خشت بنا را با خون جگر فراوان و زیر تیغ تیز آفتاب روی هم چیده اند. اما برخی آثار تاریخی- مذهبی یا فرهنگی نیز به عکس، نشانگر شعور و ارادت تفکرات صاحبان خویش به آفریدگار باریتعالی و برگزیدگان ایشان است و بیش از آن که بخواهند اقتدار هنری و قدرت معماری خویش را در دیدگان انسان ها، جادویی خیره کننده بسازند، برآنند تا به اعماق وجودی تماشاگران خویش رخنه کرده و آنان را به تعمق و تفکر پیرامون چیستی و هویت خویش وا دارند. اماکن و فضاهای مذهبی چون مساجد، تکایا و حسینیه ها، آرامگاه ها و... (معدودی از کلیساها) بیشتر با چنین رویکردی احداث شده اند. بدون شک یکی از بی نظیرترین چنین آثاری، «مسجد گوهرشاد» مجموعه «حرم مطهر رضوی» است.

فعالیت غیر رسمی که بازتابی از تحولات عصر سرمایه داری و تغییرات اقتصادی- اجتماعی مربوط به آن می باشد، امروزه در کلانشهرها نمود بارزی دارد. ورود آزاد و آسان به این فعالیتها، بازار نامنظم، سرمایه کم، مهارت کم و ... سبب شده است تا در طی سالهای اخیر فعالیتهای موسوم به «شغلهای کاذب و انگلی» و یا «فعالیتهای غیر تولیدی و غیر موثر» از رشد چشمگیری برخوردار بوده و معضلات و مشکلات فراوانی راپیش روی مسئولان شهری بگذارد. فعالیت دستفروشان و دوره گردان، وانت باری ها و گاری دارها که از جمله فعالیتهای موسوم به فعالیت های غیر رسمی است، درحال افزایش می باشد . بدون شک، ساماندهی و سازماندهی این گروه، نیازمند شناختی عمیق از ویژگیهای اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی و معیشتی آنهاست. این مقاله قصد دارد تا ابعاد و زوایای گوناگون فعالیتی وانت باری های عرضه کننده میوه و تره بار شهر مشهد را مورد بررسی قرار دهد و از این طریق به افزایش آگاهی و دانش مدیران شهری و کارشناسان حوزه های گوناگون مدیریتی و برنامه ریزی در خصوص شاغلان بخش غیر رسمی بویژه وانت باری ها کمک کرده و امکان اتخاذ استراتژی و الگوی مناسب را جهت بهره مندی از پتانسیلها و قابلیت های این افراد فراهم آورد،با این هدف که تحولات مناسبی در ساختارهای اقتصادی- اجتماعی کلانشهرها بوجود آمده و زمینه های هدایت بخش غیر رسمی به بخشهای رسمی و تولیدی فراهم آید.

هدف پژوهش حاضر، تدوین استراتژی های مبتنی بر سناریو در سازمان زمین و مسکن می باشد که با ترسیم تصاویری از آینده صورت گرفته است. به منظور تعیین استراتژی ها، از روش شوارتز و روش هم زمان استفاده شده است. مطالعه حاضر در سال 1394 با در نظر گرفتن افق زمانی سال 1404 صورت پذیرفته است. جامعه آماری، کلیه مدیران ارشد شهرداری و خبرگان حوزه زمین و مسکن شهری سازمان زمین و مسکن مشهد می باشند که تعداد آنها 27 نفر بوده که 15 نفر به صورت هدفمند انتخاب شدند. داده ها در این پژوهش از طریق مطالعات کتابخانه ای و نیمه ساختاریافته، جمع آوری و روندها و عوامل دارای عدم قطعیت، شناسایی شدند. سپس ماتریس تأثیر- عدم قطعیت، ترسیم و با مشخص شدن ابعاد با استفاده از روش هم زمان (ترکیبی)، چهار سناریوی برخورداری بالا- انحطاط بالا، برخورداری پایین- انحطاط بالا، برخورداری بالا- انحطاط پایین و برخورداری پایین- انحطاط پایین، تدوین و چهار استراتژی محافظت- حمایت- مشارکت، اصلاح- مداخله- پشتیبانی، عدم مداخله- هدایت و مقاومت- دگرگون سازی، پیشنهاد گردید.