حجت شیخی

بافت های فرسوده در واقع بخش هایی از بافت های شهری است که کیفیت های کالبدی و کارکردی آنها کاهش یافته و یا مختل گردیده است. موضوع بهسازی بافت های فرسوده اصولاً امری است که بدون مشارکت ساکنین مناطق امکان پذیر نیست. پس می توان گفت برای دستیابی به توسعه پایدار مشارکت مردم در عرصه های اقتصادی و اجتماعی ضروری است و افزایش نقش شهروندان در امور شهری می تواند در ایجاد تعادل و هماهنگی لازم بین بخش های جامعه، نقش ارزنده ای را ایفا نماید. این پ ژوهش ب ا هدف تحلیل نقش مشارکت مردمی در بهسازی بافت فرسوده محله جلیلی شهر کرمانشاه انجام شده، پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ روش، پیمایشی(پرسشنامه و مصاحبه)است و برای تحلیل آنها از نرم افزار SPSS استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمامی خانوارهای ساکن در محله جلیلی شهر کرمانشاه، می باشد که جمعیتی بالغ بر 5600 نفر را در خود جای داده است. برای انتخاب نمونه از بین ساکنان محله مورد نظر از فرمول کوکران استفاده شده است. بر این اساس تعداد 359 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که مشارکت شهروندان در بهسازی و نوسازی بافت فرسوده کوچکتر از حد متوسط ارزیابی شده و می توان عنوان کرد، مشارکت شهروندان در بهسازی و نوسازی بافت فرسوده محله در سطح مناسبی نمی باشد. همچنین می توان گفت که اعتماد به مسئولین، عامل مؤثر بر مشارکت مردمی و نبود یا کمبود تشکل های فرهنگی اجتماعی مهمترین مانع مشارکت مردمی در بهسازی بافت فرسوده آن محله می باشند.

  قیمت زمین و مسکن، تابع عوامل و شرایط مختلفی است؛ از این رو در زمان ها و مکان های مختلف، قیمت ها، متفاوت هستند. به عبارت دیگر، در سطح یک شهر، قیمت زمین و مسکن از یک منطقه به منطقه دیگر، بر اساس مشخصات محلی و اجتماعی- اقتصادی، متفاوت است. تغییر در قیمت، یکی از مشهودترین بازتاب های اقتصادی مداخله در بافت کالبدی شهرها است. حمل و نقل عمومی از خدمات ضروری شهرهای امروزی است و حصول اطمینان از ارائه مؤثر و کارآمد آن از اولویت های بسیاری از شهرها به شمار می رود. هدف این مقاله بررسی تأثیر گسترش حمل و نقل عمومی بر قیمت مسکن با استفاده از مدل هدانیک در محلات کسری، 22 بهمن، شهرک مسکن و معلم شهر کرمانشاه می باشد. این تحقیق از نوع تحقیقات کاربردی بوده که در آن از روش همبستگی و مدل هدانیک استفاده شده و با بهره گیری از مطالعات میدانی تأثیر متغیر مستقل و متغیرهای وابسته مورد بررسی قرار گرفتند. متغیرهای مورد استفاده 13 متغیر بوده که بیشتر وضعیت فیزیکی و موقعیت و دسترسی ها را در بر می گیرد. برای تجزیه و تحلیل داده ها و برآورد مدل از نرم افزارهای SPSS و Eviews استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که ضرایب همه متغیرهای مورد بررسی، از نظر آماری در سطح خطای 05/0 درصد معنی دار است. چون سطح معناداری همه متغیرها از 05/0 کمتر است، بنابراین بین قیمت واحدهای مسکونی و متغیرهای مورد بررسی، رابطه معنادار وجود دارد.

سازمان فضایی بیانگر ترتیب و نظم اجزای یک مجموعه مشخص و هدفمند و یا ترتیب و توزیع نظام یافته واحدهای یک مجموعه در فضا در راستای عملکردهای عمومی آن مجموعه است. این پژوهش با هدف ارزیابی مؤلفه های مؤثر بر سازمان فضایی شهر کارآفرین (شهر ایلام) انجام شده است. روش انجام این تحقیق با توجه به هدف، کاربردی و براساس ماهیّت، تحلیلی– توصیفی است. شیوه تحلیل داده های پژوهش با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری SEM بوده و با استفاده از نرم افزارهای SPSS و معادلات ساختاری لیزرل انجام شده است. آزمون های به کار رفته در این پژوهش، تحلیل عاملی تأییدی CFA  و تحلیل مسیر Path Analysis هستند. روش گردآوری داده ها، میدانی و کتابخانه ای بوده و از ابزار پرسشنامه محقق ساخته مشتمل بر 60 گویه 5 گزینه ای در قالب طیف لیکرت برای گردآوری اطلاعات استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل 20000 نفر از کارآفرینان سطح شهر ایلام بوده که براساس نمونه قاعده سرانگشتی معادلات ساختاری 250 پرسشنامه بین نمونه آماری توزیع شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد مؤلفه مستقل و مکنون فناوری اطلاعات و ارتباطات با ضریب مسیر 84/0 و سطح معناداری 91/10 بیشترین تأثیر و عامل محیط زیرساخت شهری با ضریب تأثیر با 63/0 و سطح معناداری 28/9 کمترین تأثیر را در سازمان فضایی کارآفرینی شهری به همراه داشته است. همچنین، مؤلفه های محیط طبیعی شهری با ضریب مسیر 78/0 و سطح معناداری 77/10، سازمان اداری با ضریب مسیر 75/0و سطح معناداری 13/10، محیط اجتماعی- فرهنگی شهر با ضریب تأثیر 71/0 و سطح معناداری 96/9، کیفیت آموزش و مراکز آموزشی با ضریب مسیر 68/0 و سطح معناداری 43/9 بر مؤلفه مکنون وضعیت سازمان فضایی شهر ایلام تأثیر معناداری داشته اند. در این میان مؤلفه های محیط اقتصادی شهر با ضریب تأثیر 02/0 و سطح معناداری 28/0 و قوانین، مقررات و سیاست های کارآفرینی با ضریب تأثیر 08/0 و سطح معناداری 31/0 بر سازمان فضایی شهر ایلام تأثیر معناداری نداشته اند.

گسترش سریع شهرها به دلیل تغییرات گسترده در کاربری و پوشش سطح زمین اثرات منفی زیادی بر کیفیت زیست محیطی در سطح جهان داشته است؛ ازجمله: کیفیت هوا، افزایش دما، تغییرات چشم انداز و همچنین تبدیل زمین های کشاورزی به اراضی بایر که منجر به از بین رفتن تنوع زیستی می شود. ازآنجاکه تغییرات کاربری اراضی در سطوح وسیع و گسترده صورت می گیرد. تکنولوژی سنجش از راه دور ابزاری ضروری، کارآمد و با ارزش، جهت پایش تغییرات می باشد. در این مطالعه با توجه به اهمیت موضوع، بررسی تغییرات کاربری اراضی بر الگوهای زمانی مکانی دمای سطح زمین در اراضی شهری در یک دوره زمانی 30 ساله (2020 - 1990) با استفاده از تصاویر ماهواره لندسَت و شبیه سازی تغییرات با استفاده از مدل شبکه عصبی آرتمپ فازی در شهر ایلام انجام شد. نیز، از سنجنده های( TM, OLI, ETM) ماهواره لندسَت، برای بررسی تغییرات طولی و فضایی (LST) در شهر ایلام استفاده شد. برای تهیه نقشه کاربری اراضی از روش طبقه بندی پیکسل پایه برای تمامی دوره ها (1990 1995 2000 2005 2010 2015 و 2020) و از نرم افزار های( ENVI) و (Ecognitio ) استفاده شد و سپس با الگوی(NDVI) و (LST) تخمین زده شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد در اکوسیستم شهر ایلام مقادیر(NDVI) نسبتاً متوسطی وجود دارد، میانگین دمای سطح کاربری مسکونی در ماه خرداد نیز برابر با 80/35 درجه سانتی گراد می باشد و میزان دمای سه کاربری باغ، و کشاورزی و سایر کاربری ها (اراضی بدون پوشش) به ترتیب برابر با 33/32 و 25/37 و 46/38 است که مهم ترین کانون کمینه آن مناطق با پوشش سبز و مرتفع هستند و در سطح شهر نیز بلندمرتبه سازی و سایه اندازی ساختمان ها در سطح شهر، استفاده از مصالح با جذب حرارتی کمتر، همچون ایزوگام، و مبلمان و فضای سبز شهری، و همچنین آلودگی هوا سبب جذب کمتر انرژی می شوند. از طرف دیگر، توزیع فضایی(NDVI) هم سو با مقادیر (LST) بوده است. با توجه به این پژوهش، مساحت کاربری ها نشان می دهد که کاربری اراضی مسکونی، در روش شبکه عصبی فازی از 18/19 درصد در سال 1990 به 35/39 درصد در سال 2020 رسیده است که نشان دهنده رشد و توسعه شهر می باشد. از سوی دیگر، کاربری باغ از 64/8 درصد در سال 1990 به 49/3 درصد در سال 2020 رسیده که می توان علت این کاهش را توسعه فضای شهری دانست.

تشکیل نهادهای متناسب با وضعیت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی یکی از ابزارهای قوی و مؤثر برای تسریع فرایند نوسازی در بافت های فرسوده است. یکی از مظاهر جلب مشارکت شهروندان در نوسازی محلات ایجاد دفاتر تسهیلگری است. با این فرایند مشارکت مردم در زمینه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی می توان به توسعه ی محله ای پایدار دست یافت. محله ی جعفرآباد از جمله محلات حاشیه نشین و فقیرنشین با پیشینه ی اسکان غیررسمی و فرسوده در شهر کرمانشاه به شمار می رود. هدف این پژوهش، ارزیابی نقش دفاتر تسهیلگری در توسعه ی محله ای با رویکرد مشارکتی در محله ی جعفرآباد است. این تحقیق از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی- توسعه ای بوده و با توجه به روش کار، از ماهیتی توصیفی- تحلیلی برخوردار است. جامعه ی آماری شامل کلیه ی ساکنین محله  که براساس سرشماری 1395، برابر 32608 نفر بوده است، همچنین حجم نمونه براساس فرمول کوکران 319 نفر به دست آمده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شده است. نتایج نشان می دهد از بین ابعاد توسعه ی شهری، مؤلفه ی پایداری زیست محیطی و پایداری کالبدی به ترتیب بیشترین و کمترین اهمیت و تأثیر را در توسعه ی پایدار شهری محله ی جعفرآباد دارند. همچنین تسهیلگری با تمام ابعاد توسعه ی محلی ارتباط مستقیم و معناداری داشته است و بیشترین همبستگی و ارتباط بین تسهیلگری و عامل اجتماعی- فرهنگی وجود داشته است. بنابراین می توان گفت که هر چه فرایند تسهیلگری در بافت بهتر باشد، توسعه ی محلی نیز از سطح بالاتر و بهتری برخوردار خواهد بود.

مطابق قانون برنامه چهارم توسعه، یکی از محورهای اساسی موضوع امنیّت ملی، بحث پدافند غیر عامل است. فضاهای امن و پناهگاه ها، از بخش های حائز اهمیت در بحث پدافند غیر عامل هستند. در این پژوهش، شهر سنندج با توجه به این که یکی از شهرهای مهمّ و دارای اهمیت نظامی در غرب کشور است، به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شده است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ روش شناسی توصیفی- تحلیلی است. برای مکان یابی پناهگاه های شهری از چهار معیار: کاربری های سازگار، کاربری های ناسازگار، کاربری کالبدی و ایمنی و همچنین زیرمعیارهای مؤثر مراکز با عملکرد پشتیبانی(مراکز فرهنگی، آموزشی، درمانی و ورزشی، آتش نشانی، صنعتی و خطرناک، مراکز حساس و مهمّ، تراکم جمعیت، نقاط پرتراکم، فضاهای باز و سبز، معابر اصلی، شیب و فاصله از رودخانه) استفاده شده است. با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیاییGIS و مدل تحلیل سلسله مراتبی AHP، مکان ها در پنج طبقه، با اولویت های بسیار مناسب تا بسیار نامناسب، جهت استقرار و احداث پناهگاه های شهری به دست آمده اند. نتایج نشان می دهد که مناطق مرکزی شهر سنندج دارای وضعیت های مناسب، نسبتاً مناسب و بسیار مناسب، از حیث استقرار پناهگاه هستند. این مکان ها شامل خیابان های: انقلاب، نمکی، امام، گلشن، چهارباغ، صلاح الدین ایوبی، طالقانی، استقلال، پاسداران، شهدا، قسمت هایی از خیابان کارگر، کمربندی عباس آباد و  بلوارهای: بیست وهشت دی، دوازده فروردین، کردستان، بعثت و بلوار علامه حمدی است که می توانند به عنوان مکان های مطلوب برای احداث پناهگاه، مورد توجه قرار گیرند.