پویان شهابیان

مبتنی بر تفکر حمل و نقل پایدار و دیدگاه «توسعه حمل و نقل گرا »، ایستگاههای مترو نقاط گرهگاهی مهمی در سامانه حمل و نقل شهری بوده و در محدوده پیرامون تأثیر بسزایی دارند. به این ترتیب میتوان این فضاهای عمومی شهر را با استفاده از تمهیداتی به فضاهای شهری فعال و زیرسطحی تبدل کرده و بر کارایی آنها افزود. به نظر میرسد هنرهای عمومی میتواند از این تمهیدات باشد. این مقاله به دنبال آن است تا نقش هنرهای عمومی را در افزایش مطلوبیت ایستگاههای مترو مورد بررسی قرار دهد. این پژوهش بر روش تحلیلی و رویکرد کمی-کیفی استوار است. بررسیهای صورت گرفته در ایستگاههای مترو ولیعصر)عج( و تجریش تهران با استفاده از روش رگرسیون خطی چندمتغیّره نشان میدهد که هنرهای عمومی بر مطلوبیت ایستگاههای مترو مؤثر هستند. در این میان، هنرهای ثابت و هنرهای بصری تأثیرات بیشتری بر مطلوبیت ایستگاهها داشتهاند.

امروزه حمل ونقل به عنوان یکی از مهم ترین عناصر ساختاری بر توسعه شهرها اثرگذار است که در این میان حمل ونقل همگانی به دلیل حجم و ظرفیت کارکردی گسترده خود می تواند در مقیاس وسیع تر عمل نماید. توسعه مبتنی بر حمل ونقل همگانی [1] (TOD) با محوریت مترو یکی از رویکردهای ویژه در این زمینه است که در شهر تهران باوجود پتانسیل های فراوان به علت عدم شناخت اصول پیاده سازی و چارچوب عملکردی صحیح، نه تنها نتوانسته است از مزایای چنین توسعه ای بهره مند شود، بلکه مشکلات ترافیکی و اجتماعی فراوانی را نیز بر محدوده های بلافصل مجتمع های ایستگاهی تحمیل کرده است. ایستگاه مترو شهرک اکباتان به عنوان یک مجتمع ایستگاهی، در بخش غربی خط 4 مترو شهر تهران واقع شده است. نظر به اینکه این ایستگاه به عنوان یکی از مجتمع های ایستگاهی تازه احداث به شمار می آید، پژوهش حاضر با بهره مندی از روش تحقیق توصیفی و تحلیلی و با بهره مندی از روش تحلیلی AHP در بستر مطالعات اسنادی و کتابخانه ای و برداشت میدانی و نظرات ساکنین به بررسی میزان تحقق اصول عملکردی توسعه مبتنی بر حمل ونقل همگانی در این مجتمع ایستگاهی پرداخته و پس از تحلیل امتیازات کسب شده در هر بخش، در پایان به این نتیجه می رسد که اگرچه میزان تحقق پذیری اصول مطرح شده به میزان 84.4 می باشد و به طورکلی این ایستگاه از جنبه انطباق با این اصول در شرایط مناسبی به سر می برد، اما عوامل کاهش امتیازات در این محدوده باهدف رفع کاستی های موجود، نیازمند بررسی، اصلاح و برنامه ریزی مجدد می باشد که در این باره در پایان به ارائه چند راهکار و پیشنهاد پرداخته می شود. <br clear="all" /> [1] TOD:Transit-Oriented Development

    محیط شهری با کیفیت و محله به عنوان عنصر بنیانی هر شهر القا کننده احساس رفاه و رضایتمندی به ساکنان از راه خصوصیات کالبدی، اجتماعی یا نمادین است. هدف این پژوهش مفهوم سازی کیفیت محیط محلات مسکونی در شهر جدید پردیس است که از طریق سنجش رضایتمندی آنها از عوامل کیفیت محیطی انجام می شود. بدین منظور 25 شاخص کیفیت محیطی بر اساس ادبیات موضوع در ابعاد مختلف تجربی، عملکردی و محیطی انتخاب شده است که کیفیت محیطی 4 محله از فازهای مختلف شهر پردیس به عنوان نمونه از طریق پرسشنامه بررسی خواهد شد. سپس ارتباط شاخص های کیفیت محیطی با رضایتمندی از محیط مسکونی شده و هر کدام از این شاخصها با توجه به نظریات ساکنین امتیازبندی شده و نقش آن در رضایتمندی از کیفیت محیطی محله مشخص می شود، که منتج به مدلی تجربی برای سنجش عوامل مؤثر در رضایتمندی و نارضایتی از کیفیت محیط می شود.    نتایج حاصل از این ارزیابی نشان می دهد که 6 عامل کلی تعریف کننده رضایتمندی از کیفیت محیطی شهر پردیس است و این در حالیست که میزان امتیازات حاصل از این عوامل نشان می دهد، سطح کیفی رضایتمندی از محیط سکونتی تقریباً نامطلوب است و محیط شهر پردیس نتوانسته به طور مطلوب نیازها و خواسته های ساکنین را برآورده سازد.

رضایتمندی سکونتی از جمله مواردی است که باید در برنامه ریزی، طراحی و اجرای طرح های شهری مدنظر مسئوولین و متخصصین قرار گیرد. شاخص های متعددی در افزایش و یا کاهش رضایتمندی سکونتی تاثیرگذار هستند. برخی از این شاخص ها کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و برخی دیگر مدیریتی هستند. میزان رضایتمندی سکونتی با درنظرگرفتن چنین مواردی در سطوح محله، واحد همسایگی و واحد مسکونی متفاوت خواهد بود. در این مقاله کوشش شده است تا تأثیرات عوامل موثر بر رضایتمندی سکونتی ساکنان دو محله ی منظریه و خواهر امام در شهر رشت، با ویژگی های متفاوت(سنتی و مدرن) بررسی شود و میزان رضایتمندی سکونتی در هر سه سطح، مورد مقایسه قرار گیرد. روند پژوهش بدین ترتیب بوده است که با مطالعه مرتبط ترین منابع و بررسی نظرات متخصصان این امر، مفهوم رضایتمندی سکونتی و مقیاس ارزیابی آن حاصل شده است. از اجتماع نظرات متخصصین، عوامل موثر بر رضایتمندی سکونتی به دست آمده و این شاخص ها به صورت پرسشنامه تدوین و در هر دو محله با توجه به نظرات ساکنین تکمیل شدند و در مرحله ی بعد پرسشنامه های تکمیل شده، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. بدین منظور، از تکنیک رگرسیون چند متغیره با استفاده از نرم افزار SPSS بهره گرفته شد تا معیارهای کیفی به دست آمده به داده های کمی تبدیل شده و دقت تجزیه و تحلیل افزایش یابد. نتایج به دست آمده حاکی از این است که سطح رضایتمندی سکونتی در محله منظریه بیش تر از محله خواهر امام می باشد. شاخص های کالبدی و اجتماعی با توجه به اشتهار محله، نقاط ضعف و قوت فیزیکی، سطح اقتصادی و فرهنگی در این نظرسنجی بیش ترین تاثیر را داشته اند. در نهایت از تحلیل های پژوهش و یافته های تحقیق، راهکارهایی به منظور ارتقای رضایتمندی سکونتی در هر محله ارائه گردید.

اهداف: هدف اصلی پژوهش پیش رو، تبیین اصول و کیفیت های فضایی پردیس های دانشگاهی بر اساس ترجیحات محیطی دختران دانشجو می باشد. روش ها: ماهیت پژوهش از نوع کیفی اکتشافی می باشد که با تکیه بر روش شناسی تحلیل محتوا و مصاحبه های نیمه ساختار یافته عمیق با جمعا ۴۰ نفر از دانشجویان دختر دانشکده های ادبیات و علوم انسانی و علوم پایه در دو دانشگاه تهران و شهید بهشتی انجام شده است. مصاحبه ها و دستیابی به داده های مناسب تا مرحله اشباع نظری ادامه یافته است. یافته ها: با توجه به روایت دختران دانشجو، هشت معیار جایگاه شهری، طرح چیدمان پردیس دانشگاهی، طرح معماری دانشکده، مهرانگیزی، برند دانشگاه، توجه به شانیت و حقوق دختران دانشجو، جذابیت فعالیت ها و رویدادهای دانشگاهی و اهمیت پاتوق گرایی در دانشگاه از کیفیت های محیطی موثر در ارتقاء حضور دختران دانشجو در پردیس های دانشگاهی می باشد. نتیجه گیری: بر اساس ترجیحات محیطی زنان، علاوه بر عوامل کالبدی، عوامل غیر کالبدی نیز در حضورپذیری دختران در پردیس های دانشگاهی موثر می باشد. علاوه بر آن ممکن است فضا واجد کیفیت کالبدی مناسب باشد اما به گونه ای جنسیتی شده که حس انقیاد و تحت کنترل بودن به زنان می دهد. بدین منظور، کیفیت های کالبدی پردیس های دانشگاهی جهت ارتقاء حضور زنان لازم و نه کافی می باشد.

ارزیابی وضعیت برنامه ریزی کاربری زمین در شهر تهران حاکی از عدم موفقیت این نوع برنامه ریزی است. منطقه 17 شهر تهران به دلیل؛ وسعت کم، تراکم جمعیتی بالا و ریزدانگی بافت به منظور تامین سطوح خدماتی مورد نیاز با مشکلات بسیاری مواجه است. کمبود خدماتی عمومی درسطح این منطقه به یکی از عوامل اصلی در کاهش جمعیت پذیری آن تبدیل شده است. نتایج حاصل تجزیه و تحلیل وضعیت کنونی کاربری درمانی منطقه به عنوان یکی از اساسی ترین سطوح خدماتی با سرانه 0.16 مترمربع هم ازسرانه استاندارد وهم سرانه شهر تهران پایین تر است. بر همین اساس هدف از پژوهش حاضر، مکان یابی بهینه کاربری درمانی و به طور خاص بیمارستان ها درمنطقه 17 شهر تهران است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و در تحلیل داده ها به وسیله الگوریتم ژنتیک، بهینه ترین و بهترین پاسخ به مسأله به وسیله تعریف توابع متعدد و استفاده از نرم افزار متلب صورت گرفته است. در این روش با استخراج معیارها و شاخص های مکان یابی بیمارستان و مناسب سازی این معیارها طبق استانداردهای کاربری زمین، بهترین مکان برای جانمایی بهینه این کاربری شناسایی شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که؛ به وسیله مدل تبیین شده در این پژوهش با در نظرگرفتن عامل جمعیت، هم جواری ها، ویژگی های زمین و دسترسی درکنار انتخاب بهترین مکان برای کاربری درمانی به حل مشکل کمبود سرانه درمانی در این منطقه پاسخ اساسی و مناسب داده شده است.

  پیاده روی یک فعالیت اساسی و عابرین پیاده، خونِ حیاتی فضاهای شهری هستند. هدف از این پژوهش سنجش تطبیقی وضعیت پیاده مداری دو محله مرزداران و تختی تهران به همراه اعتبارسنجی نتایج و مقایسه مدل های تخصصی است. تجزیه وتحلیل اطلاعات و مقایسه تطبیقی دو محله با سه مدل کمّی واک اسکور، اسمارتراک و چیدمان فضا و تحلیل آماری به وسیله نرم افزار Spss LISREL، صورت گرفته است. روش تحقیق به صورت توصیفی-تحلیلی و با ماهیت پیمایشی، از نوع کاربردی است. جامعه آماری نیز در این تحقیق 250 نفر از ساکنین دو محله تختی و مرزداران هستند. در تجزیه وتحلیل مدل های تخصصی پیاده مداری، محله تختی (بافت فشرده) امتیاز واک اسکور 93.07 درصد، تراز هم پیوندی 1.76 در چیدمان فضا و Z-score مثبت 3 در مدل اسمارتراک؛ و محله مرزداران (بافت نوساخته) امتیاز واک اسکور 77.86 درصد، تراز هم پیوندی 1.69 در چیدمان فضا و Z-score منفی 3 در مدل اسمارتراک به دست آمد. بر اساس این نتایج و مقایسه آن ها با تحلیل های آماری، با بررسی معیارهای عملکردی، کالبدی، اجتماعی و زیست محیطی، محله تختی با میانگین آماره 3.52 دارای قابلیت پیاده مداری مطلوب تری نسبت به محله مرزداران با میانگین آماره 2.40 است که تأییدکننده نتایج مدل های کمّی بر پیاده مداری محله تختی است.

با افزایش مسائل و مشکلات شهری در اوایل قرن 20، توجه به شهرها در قالب طرح های توسعه شهری مدنظر قرار گرفت. در اواخر این قرن، طرح های استراتژیک و همزمان با آن ، مباحث توسعه پایدار شهری مطرح شد، توسعه ای که همچون طرح های راهبردی، توجه توأمان به مسائل اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی را مدنظر قرار می دهد. تدوین راهبرد، یکی از مراحل اصلی طرح های استراتژیک است، اما به نظر می رسد، استفاده از تکنیک سوات در این طرح ها، به تنهایی نمی تواند منجر به تدوین راهیردهای مطلوب گردد. تحقیقات انجام شده، حاکی از این موضوع است که به دلیل توانایی منطق فازی در تشخیص عوامل در شرایط عدم قطعیت، با استفاده از آن می توان معایب تکنیک سوات را کاهش داد. در واقع، با تلفیق این دو روش می توان، عوامل داخلی و خارجی را به صورت بازه ای و نسبی مورد مطالعه قرار داده و زمینه را برای تدوین راهبردهای برتر فراهم نمود. محدوده شهر تاریخی ری، که اکنون به عنوان منطقه 20 تهران شناخته می شود، به سبب رشد سریع و بی قاعده، از مؤلفه ها و معیارهای پایداری دور شده است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی می باشد و پس از تدوین و تشریح رویکرد تلفیقی سوات - فازی، راهبردهای توسعه با استفاده از این رویکرد، برای یکی از نواحی شهر ری (ناحیه 1) ارائه شده است.