بهمن رمضانی

مقدمه: آلودگی هوا به ویژه در دو آلاینده ذرات معلق کمتر از ۵/۲ میکرون و دی اکسیدگوگرد از معضلات مهم شهرهای بزرگ و صنعتی ایران از جمله در تهران به ویژه در نیمه سرد سال است که بر سلامت و آسایش شهروندان مؤثر است. شدت و ضعف آلودگی هوا در تهران با الگوهای اقلیمی و تسلط توده های هوا بر روی شهر تهران در ارتباط است. هدف : این پژوهش با دنبال کردن آلودگی هوا در طول سال ۱۳۹۹ متغیرهای آلاینده را به صورت ماهانه، روزانه و ساعتی برای ۴ منطقه ۲، ۵، ۹ و ۱۸ شهر تهران در پنج ایستگاه آلودگی سنجی بررسی کرده و بر اساس سه سناریوی اقلیمی: اثر پایداری، ناپایداری و وارونگی، روزهای پاک و آلوده را جدا کرده و نقش توده های هوای مسلّط بر شهر را برای هر دو شرط بررسی نماید. روش شناسی: برای درک بهتر رابطه بین الگوهای هوای حاکم بر محدوده مطالعه، شرایط جو در ترازهای ۱۰۰۰ و ۵۰۰ میلی بار و همینطور نقشه سطح زمین مورد تحلیل قرار گرفته است. فشار هوا، دما، باران و باد عناصری هستند که مورد بررسی قرار گرفته اند. داده های آلاینده سنجی از ایستگاههای مستقر در مناطق چهارگانه شهرداری تهران و از شرکت کنترل کیفیت هوا وابسته به شهرداری تهران بدست آمده است و داده های هواشناسی از سازمان هواشناسی کشور گرفته شده و در نهایت از داده های رادیوسوند ایستگاه مهرآباد برای مطالعه وارونگی استفاده شده است. قلمرو جغرافیایی: این پژوهش برای شهر تهران و چهار منطقه شهرداری 2، ۵، ۹ و ۱۸ برای بازه زمانی سال ۱۳۹۹ انجام شده است. یافته ها: کیفیت هوای محدوده مطالعه وابستگی شدیدی به توسعه پشته ژئوپتانسیل در تروپوسفرمیانی،  فقدان وزش باد با سرعت قابل توجه در سطح زمین، پایداری شدید هوا و ایجاد لایه وارونگی از نوع دینامیک یا فرونشینی با ارتفاع زیاد دارد. به عبارت دیگر دوره های شدت آلودگی هوا با گرادیان فشار ضعیف، باد آرام، فرونشینی هوا و وارونگی دما در رابطه است. نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان می دهد که  در زمان آلودگی شدید و بحرانی هوا پرفشار بر سطح شهر حاکم است و هوا پایدار است و باد یا وجود ندارد و یا کمتر از ۳ متر بر ثانیه است که قدرت پالایندگی هوا ندارد. در سنازیوهای تعریف شده وجود باد پرقدرت ( بالای ۶ متر بر ثانیه) بهترین راه حل برای داشتن هوای پاک است و بارندگی تنها زمانی که با شدت و مدت طولانی ندام داشته باشد در زدودن آلودگی مؤثر است.

انسان همواره به منظور بهتر زیستن به دنبال شرایط آب و هوایی مناسب  اقلیمی است، زیرا بین انسان و شرایط آب و هوایی وابستگی پایداری وجود دارد. تغییر در عناصر اقلیمی مثلاً درجه حرارت و  رطوبت نسبی و .... می تواند آسایش بیوکلیمایی انسان را دچار مشکل نماید. یکی از  اهداف مهم اقلیم شناسان و برناهه ریزان محیطی ،  شناخت  نواحی دارای آسایش انسانی  است. هدف  این مقاله شناسایی نواحی دارای آسایش  زیست اقلیمی انسانی در گیلان است .  روش  تحقیق ، استفاده از کلیموگرام گیونی، کلیموگرام الگی،کلیموگرام لنکستر-کارستن و روش تجربی بیکر  و تهیه نقشه هم ارزش نواحی با استفاده از نرم افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی است.نتایج تحقیق نشان داد که روش لنکستر – کارستن و بیکر   برای نواحی ساحلی و روش گیونی و الگی برای نواحی کوهستانی بهتر می توانند نواحی دارای آسایشی را به صورت  مکتنی و زمانی نشان دهند.نواحی آسایشی در دو منطقه به صورت نقشه های هم ارزش آسایش بیوکلیماتیک ( زیست اقلیمی ) با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی ارائه شده است .  

شهرستان صومعه سرا دارای منابع متنوع گردشگری است اما این منابع برای بهره برداری و جذب گردشگران به درستی مورد شناسایی قرارنگرفته اند. این مقاله بر آن است که توسعه گردشگری و عوامل مؤثر در افزایش مدت ماندگاری گردشگران را در این شهرستان مورد شناسایی و بررسی قرار دهد. درتحقیقات پیشین آداب و رسوم ،جاذبه های طبیعی وفرهنگی و... به عنوان عوامل مؤثر در افزایش مدت ماندگاری گردشگران شناخته شده است. اما در رابطه با تأثیر زیرساخت ها و معرفی جاذبه ها و تأثیر شناخت گردشگران ازمحیط گردشگری توجه کافی مبذول نشده است تحقیق حاضر از لحاظ روش، یک تحقیق توصیفی، استنتاجی و تحلیلی به حساب می آید. جامعه آماری این تحقیق کلیه گردشگران وارد شده به شهرستان صومعه سرا را تشکیل می دهد که با هدف تفریح، گذران اوقات فراغت، دیدار با اقوام و دوستان طی دوره زمانی اول تا سیزدهم فروردین به این شهرستان وارد شده اند. و حجم نمونه با روش نمونه گیری در دسترس  برابر 100 نفر انتخاب شد. اطلاعات مورد نیاز به وسیله پرسش نامه توسط پژوهشگر ،جمع آوری گردید روایی و اعتبار این پرسش نامه نیز با استفاده از آلفای کرانباخ مورد تأیید  قرار گرفت. با استفاده از رگرسیون درآزمون فرضیه مشخص گردید که  رابطه معناداری بین تجهیزات و مدت ماندگاری وجود دارد و   02/0 = sig می باشد اما بین معرفی و شناخت جاذبه ها با مدت ماندگاری رابطه معناداری  وجود ندارد.

اکوتوریسم کوهستانی یکی از جنبه های مهم گردشگری طبیعت گرا است که می تواند نقش حفاظت از محیط طبیعی و هم چنین تفریح، تفرج و گذراندن اوقات فراغت را داشته باشد. شناخت نواحی مطلوب آسایش زیست اقلیمی از نظر مکانی و زمانی می تواند در برنامه ریزی مطلوب و به حداقل رساندن آلودگی محیطی، نقش فراوانی داشته باشد. جهت شناخت نواحی مطلوب آسایش زیست اقلیمی؛ پارامترهایی نظیر درجه حرارت، رطوبت نسبی، ساعات و تعداد روزهای آفتابی، شیب زمین و میزان آب موجود در نظر گرفته می شود. روش کار در این تحقیق ترکیبی و به صورت تحلیلی- کاربردی به همراه عملیات میدانی و استفاده از نرم افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی است و هدف آن شناخت و ارائه نقشه محدوده های مطلوب آسایش زیست اقلیمی (مکانی و زمانی) در نواحی کوهستانی استان گیلان است. نتایج تحقیق و نقشه های ارائه شده نشان داد که با توجه به مورفولوژی کوهستانی، فروردین ماه دارای بیشترین محدوده آسایش و ماه مرداد و شهریور دارای کمترین محدوده آسایش می باشد. نواحی تالش در دره ناورود(الماس)، آستاراچای(حیران)، حوالی درفک (رودبار) و غرب سماموس (رودسر ) دارای حداکثر مساحت آسایش زیست اقلیمی انسانی اکوتوریسم کوهستانی می باشد. با توجه به اینکه این تحقیق از دیدگاه اکوتوریسم آسایش زیست اقلیمی تهیه شده، نتایج این تحقیق می تواند مقدمه ای بر مدیریت مطلوب نواحی کوهستانی باشد و همچنین می تواند با تحقیقات مشابه دیگر به برنامه ریزی مدیریت یکپارچه مناطق کوهستانی کمک کند تا بدینوسیله از هزینه های تکراری نیز جلوگیری گردد.

تحلیل توان اکوتوریستی اولین گام شناسایی پتانسیل ها و محدودیت های منطقه برای برنامه ریزی و استفاده سنجیده از فرصت ها جهت ایجاد فضای مناسب توسعه گردشگری و یکی از بهترین راه های جلوگیری از تخریب محیط های طبیعی و حفاظت آن ها است. منطقه تالابی بوجاق که در استان گیلان و مصب رودخانه سفیدرود قرار دارد به علت حضور چشمگیر انواع پرندگان، چشم اندازهای زیبا، آب و هوای متبوع، نزدیکی به مراکز جمعیت و راه دسترسی مناسب سالانه، پذیرای گردشگران بسیاری است. هدف تحقیق شناسایی فرصت ها و پتانسیل های اکوتوریستی تالاب بوجاق با  استفاده از مدل AHP جهت توسعه توریسم گسترده و متمرکز و کمک به حفظ محیط زیست ناحیه است. روش تحقیق بر مبنای روش ترکیبی،توصیفی - تحلیلی و مدل AHPاست. نتایج بدست آمده نشان می دهد که با توجه به ارجحیت معیارها در توسعه اکوتوریسم متمرکز 714 هکتار ازمنطقه معادل تقریبی21 درصد دارای توان مطلوب،237 هکتار معادل تقریبی7درصد دارای توان متوسط و 2329 هکتار معادل تقریبی 67 درصد دارای توان نامطلوب جهت توسعه اکوتوریسم متمرکز است.کل منطقه با توجه به شاخص های مطالعاتی دارای شرایط مطلوب جهت توسعه اکوتوریسم گسترده است.

مقدمه: سطح توانمندی و دسترسی به منابع، امکانات و خدمات از جمله عواملی است که در رفتار  روستائیان در محیط موثر است. هدف پژوهش: هدف از این پژوهش مقایسه چهار ناحیه  ارتفاعی روستاهای شهرستان تالش از نظر تاثیرات رفتاری بر محیط می باشد. روش شناسی تحقیق : روش تحقیق مقاله حاضر پیمایشی و کتابخانه ای بوده و جامعه آماری تحقیق شامل سکونتگاه های روستایی چهار ناحیه ساحلی، جلگه، کوهپایه و کوهستان در شهرستان تالش از توابع استان گیلان است. تعداد 386 پرسشنامه که از روش آلفای کرونباخ با پایایی  78/0 ارزیابی گردید در نواحی مطالعاتی تکمیل و داده های حاصل از آن برای توصیف در نرم افزاز آماری SPSS بررسی و تحلیل شده است. قلمرو جغرافیایی تحقیق: روستاهای نواحی ساحلی، جلگه ای، کوهپایه ای و کوهستانی شهرستان تالش در استان گیلان. یافته ها و بحث: یافته ها نشان می دهد، روستاهای ناحیه جلگه ای از حیث دسترسی به خدمات و درآمد وضعیت بهتری نسبت به سایر نواحی دارند. نکته  قابل توجه در این است که طی مطالعات انجام گرفته و بررسی های میدانی میزان آلودگی، تخریب محیط، تغییرات غیرمجاز برای ساخت مساکن و اثرات منفی بر تغییر محیط اندک است.    نتایج: در سنجش نگرش های روستائیان از دو رویکرد مثبت و منفی نسبت به محیط پیرامون متاسفانه نگرش مثبت نسبت به نگرش منفی درنواحی مطالعاتی سطح پایین تری دارد و این وضعیت در شکل گیری رفتار نامطلوب نسبت به محیط پیرامون از جمله تخریب  و بهره برداری نامناسب از منابع در کنار میل رو به افزون کسب درآمد بیشتر  می تواند به روند رابطه نادرست انسان و محیط تاثیر گذارد.

امروزه، با اعمال روش   های نوین، می   توان درصد بالایی از سوخت برای تأمین گرمایش و یا سرمایش مناسب ساختمان روستایی و شهری  را کاهش داد . این روش   ها هنوز هم تحت مطالعه   اند و باید با بررسی دقیق آن ها و اعمال شیوه   های نوین از مصرف بی   رویه انرژی را در ساختمانهای شهری و روستایی  کاهش داد می توان با محاسبات دقیق این میزان تا 50 درصد تغییر داد. هدف مقاله براورد  میزان روزهای سرمایش و گرمایش سالانه ( HDD و CDD  ) مقایسه میزان نیاز  مصرف گاز شهر انزلی با  هزینه براوردی آن است.روش تحقیق استفاده  از  محاسبه درجه روز  های سرد و گرم  ابداعی فرمول دکتر خلیلی است که با استفاده از محاسبه میزان سرمایش و گرمایش ممکن میگردد ابزار آن داده های هواشناسی  و فرمول پیشنهادی آن در یک دوره زمانی 34 ساله ( 92 - 1358 ) درجه حرارت ایستگاه انزلی استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد   نیاز  به  درجه - روز گرمایش به میزان 1546.42 درجه-روز  و درجه – روزه ای سرمایش به اندازه ی 94.55 درجه می باشد و نیاز به انرژی گرمایش برای یک ساختمان مسکونی با 100 متر مربع و با ارتفاع 2.7 متر به 15657300 ریال و در فصل گرم به 957.3 ریال دارد. نتایج این تحقیق می تواند کمک به برنامه ریزان منطقه ای و محلی در رابطه با قیمت واقعی  هزینه مصرف گاز  و پهنه بندی ضریب آن نماید .

یکی از فراسنج های اصلی تعیین کننده اقلیم هر ناحیه، دماست که برآورد نیاز آن توسط گاز طبیعی (شرکت گاز) در فصل سرد تأمین می شود که نیاز به گرمایش و سرمایش و تغییرات سالانه و ماهانه آن برای خانوار و از طرفی اقلیم بندی آن برای محاسبه میزان مصرف گاز طبیعی بسیار مهم است. در این پژوهش، میانگین مجموع درجه / روز گرمایش و سرمایش ماهانه، فصلی و سالانه استان گیلان با استفاده از روش مطالعاتی درجه/ روز با توجه به آستانه دمایی بین ۳ / ۱۸ الی ۹ / ۲۳ (طبق استاندارد مؤسسه استاندارد آمریکا) محاسبه، ترسیم و مورد واکاوی قرار گرفت. پایگاه داده ها شامل میانگین روزانه دما و رطوبت ایستگاه های منتخب استان طی دوره آماری موجود می باشد. ابتدا از مجموع میانگین فصلی، نقشه های جمع انرژی مورد نیاز فصلی، و از مجموع میانگین سالانه این فراسنج ها، نقشه جمع انرژی سالانه بدست آمد، سپس منطقه از دیدگاه گرمایش، سرمایش و عامل رطوبت طبقه بندی شد و در نهایت محاسبه هزینه ریالی اقلیم بندی گرمایش و سرمایش با توجه به نیاز واحد گاز طبیعی انجام شد.