موسی الرضا وحیدی

شکل گیری عرصه سیاست بصری جهانی، باعث اهمیت بیش از پیش "دیپلماسی بصری" و "دیپلماسی روایی" به عنوان دو گونه جدید از دیپلماسی در چارچوب دیپلماسی عمومی شده که بطور فزاینده ای ابعاد دیجیتالی آن برجسته تر می شود. نقش تصاویر و راهبردهای روایی و داستان سازانه در فرایند تصویرسازی ملی، مدیریت افکار عمومی و مدیریت احساسات در عرصه بین المللی، اهمیت بیشتری می یابد. تصاویر و روایت های داستانی، چارچوب درک، کنش و چگونگی نگاه و مواجهه ما به پدیده های سیاست داخلی و خارجی را شکل می دهند. هدف اصلی این مقاله، تشریح ابعاد بصری و روایی دیپلماسی عمومی دیجیتالی و بیان دلایل اهمیت آن در عرصه سیاست بصری جهانی است. لذا تلاش می گردد با بهره گیری از مفاهیم بین رشته ای ، چارچوبی مفهومی برای فهم عرصه سیاست بصری جهانی ارائه گردد و به این سئوال پاسخ داده شود که تصاویر و روایت های داستانی چه نقشی در دیپلماسی عمومی دیجیتالی ایفا می کنند؟ و اهمیت آنها چیست؟ این نوشتار از سه بخش تشکیل شده است. در بخش اول، عرصه سیاست بصری جهانی و جایگاه دیپلماسی عمومی دیجیتالی و نقش آن در فرایند تصویرسازی ملی تشریح می شود. بخش دوم، به بررسی دیپلماسی بصری وکاربست تصاویر در عمل دیپلماتیک اختصاص دارد. در بخش آخر نقش دیپلماسی روایی در این زمینه بیان شده است.

فرایند تحول دیجیتالی و گسترش نقش رسانه های ارتباطی- اجتماعی، باعث تحول عمیق در محیط اجراء و هدایت دیپلماسی و نحوه ارتباط و تعامل آن با مخاطبین شده است. در واقع، رسانه های ارتباطی- اجتماعی به یکی از ابزارهای اصلی دیپلماسی در هدایت الگوریتمی اطلاعات، تولید محتوی مخاطب محور و رقابت با روایت هاو داستان های رقیب به منظور شکل دهی و جلب حمایت افکار عمومی تبدیل شده اند. در پاسخ به این سئوال که مهمترین پیامدهای رسانه های ارتباطی- اجتماعی بر دیپلماسی چیست؟ و موثرترین روش جهت افزایش کارامدی آن در استفاده از این رسانه هاکدام است؟ ادعای نویسنده این است که موفقیت دیپلماسی، منوط به درک درست فضای آن لاین، ظرفیت سازی نهادی و طراحی راهبرد دیپلماسی دیجیتالی است. حرکت از مدل انفعالی و یکسویه انتشار اطلاعات به سمت مدل تولید دانش و مشارکت در ساخت معانی و تعامل فعال با مخاطبین، زمینه تبدیل برون دادهای دیپلماسی دیجیتالی به بروندادهای محسوس در سیاست خارجی را تسهیل می کند.

عصر اطلاعات که مشخصه آن انقلاب در فناوریهای ارتباطی - اطلاعاتی است، باعث تغییرات بنیادین در نحوه ارتباطات، میزان دسترسی و مشارکت عمومی در مباحث سیاست خارجی و نحوه ارتباط و انتقال پیام توسط دولت ها به شهروندان خارجی شده است. شکل گیری جوامع پسادرست، باعث تشدید رقابت برای جلب توجه و تخصصی تر شدن فرایند اقناع سازی و مدیریت افکار عمومی شده و این بر اهمیت زبان دیپلماتیک به عنوان زبان منطق، قانون، تدبیر، آرامش، ادب، احترام، استدلال و اقناع در چارچوب دیپلماسی عمومی جدید افزوده است. این نوشتار به دنبال بررسی رابطه بین زبان و دیپلماسی و نقش زبان دیپلماتیک در تامین منافع ملی است. در پاسخ به این سوال که چگونه می توان از زبان به بهترین نحو در خدمت دیپلماسی و توسعه قدرت نرم استفاده کرد؟ مدعای تحقیق این است که زبان دیپلماتیک به عنوان آئینه تبلور هویت، فرهنگ و ارزش های یک ملت، می تواند نقش تاثیرگذاری درانتقال پیام های معتبر، ایجاد اعتماد و شکل دهی برداشت ها، هنجارها و کنش های بازیگران عرصه عمومی ایفا نماید. موفقیت آن درعصرسیاست پسادرستی، منوط به توانائی ایجاد جریان مستمر از پیام های صحیح، فریم سازی، استفاده از پیام رسانان معتبر، تعامل با مخاطب، پیوند گفتار با عمل و مهارت استفاده از شبکه های جدید اجتماعی است. در این تحقیق، رابطه زبان با فرهنگ ملی، نقش آن در ارتباطات فرافرهنگی، شاخص ها و مهارت های مربوط به زبان دیپلماتیک، اهمیت آن به عنوان ابزار مهم قدرت نرم و دیپلماسی عمومی جدید و عوامل موفقیت آن در عصر جوامع پسادرستی بررسی شده است.

در این نوشتار به این سئوال اصلی پاسخ داده می شود که دیپلماسی عمومی نوین چرا و چگونه در روابط بین الملل کنونی مطرح شده و چه ساختار و کارکردهایی دارد؟ در پاسخ دو گزاره بر اساس داده ها و روندهای مربوط به تحولات محیط بین المللی عرضه می شود.1.شکل گیری قلمرو عمومی جدید جهانی باعث شده که دیپلماسی عمومی نوین به یکی از عناصر اصلی افزایش قدرت نرم و یا هوشمندانه دولت های مختلف جهان و توسعه نفوذ آنها در عرصه سیاست جهانی تبدیل شود. 2.اهمیت فزاینده دیپلماسی عمومی در شکل نوین، عاملی اساسی در تحول دستگاه های دیپلماتیک ملی بوده و آنها را واداشته تا چارچوب های نظری و عملیاتی لازم را برای مدیریت کنش ها، گفتمان ها و تصاویر در عرصه سیاست جهانی تدوین کنند.

با تغییر عرصه سیاست بین‏الملل در نتیجه توسعه فراتکنولوژی‏ها و شکل‏گیری عرصه سیاست هنجاری، زمینه ساخت مجدد هویت ها، منافع، مفاهیم و قلمرو سیاسی فراهم شده و به تشدید تعاملات بین‏المللی، شتاب تغییرات نهادی، توسعه فرایند به هم پیوستگی جهانی، اهمیت‏یافتن هنجارها و افزایش نقش بازیگران غیردولتی انجامیده است. در نتیجه، نحوه برداشت از قدرت و سازوکارهای اعمال آن نیز متحول و پیچیده‏تر شده است. هدف این نوشتار، بررسی مفهوم قدرت با توجه به دگرگونی‏های ایجادشده در عرصه سیاست بین‏الملل و توسعه چارچوبی مفهومی است که تمام ابعاد آن را پوشش دهد. بدین منظور، ابتدا مفهوم سنتی قدرت و رابطه آن با تکنولوژی بررسی می‏شود و سپس، نقش فراتکنولوژی‏ها در تغییر عرصه سیاست بین‏الملل و تاثیر آن بر مفهوم قدرت بیان خواهد شد.