آذین موحد

موسیقی در قرون وسطی در زمره ی علوم عددی بود، اما با ظهور انسان گرایی در دوران رُنسانس به علوم بیانی پیوست. این دگرگونی تغییری بنیادی در حوزه ی معرفت شناسی موسیقی را نشان می دهد و مطالعه پیرامون آن ابعاد گوناگونی از اندیشه ی انسان غربی را هویدا می کند. مطالعه ی تاریخی-تحلیلی حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش است که چه تغییری در بنیادِ معرفت شناختی موسیقی از قرون وسطی تا رنسانس در غرب رخ داده است. بررسی رَوند تحولات فکری طی قرون وسطی نشان داد که چگونه علم موسیقی از حیث موضوع جایگاه والایش را میان علوم عددی از دست داد و به حیطه ی علوم میانی رفت. اما انسان رنسانس این جایگاه را نیز برنتابید و موضوع موسیقی نظری را به علم تجربیِ آکوستیک مرتبط دانست. در این برهه موسیقی عملی و آهنگسازی نیز به یاران متجانس شان در میان علوم بیانی گِرویدند. این امر باعث شد تا موسیقی بنیان های نظری مورد نیازش را به ویژه در ساحت آفرینش از علوم بیانی اخذ کند و به سیاق آن ها درآید. بدین ترتیب موسیقی پایگاه معرفتی اش را میان امور تغییرناپذیر از دست داد و به حیطه ی تغییرپذیرها رفت. حیطه ای که جولانگاه اندیشه و عقاید و قلمرو سوبژگی انسان رنسانس بود.

هنر نوازندگی همواره در طول تاریخ با چالشی بزرگ روبرو بوده است. بیان یک قطعه ی موسیقی چگونه شکل میگیرد و آیا مفاهیم مشخصی برای تفسیر موسیقی وجود دارد؟ این نوشتار به ارائه ی الگویی کاربردی برای تفسیر موسیقی می پردازد و با معرفی رویکردی کاربردی در استفاده از مصالح موجود در قطعات، روشی تازه را برای درک و دریافت موسیقی و تشویق نوازندگان به یافتن معانی پنهان در لابلای نت ها ارائه میکند. این الگو طی مطالعه آرای اندیشمندان اثرگزار در حوزه ی موزیکولوژی و روانشناسی موسیقی، و با تبدیل و انطباق یافته های فلسفی و نظری آنان با مفاهیم کاربردی در موسیقی، و با استفاده از تجربیات شخصی، به تبیین ارکان شکل دهنده در تفسیر موسیقی پرداخته و سه لایه ی موسیقیایی تحت عناوین لایه ی ساختار، لایه ی زیبایی شناسی و لایه ی حرک و پویایی را معرفی کرده و عناصر شکل دهنده ی هریک را با مثال هایی از قطعات رپرتوار فلوت توضیح داده است. با استفاده از این الگو، نوازندگان میتوانند شناخت خود را از قطعات موسیقی تقویت کرده و با درک بهتر از مصالحی که قالب قطعه در اختیار دارند، از آزمون و خطا در فراگیری قطعات پرهیز و تمرینات خود را با آگاهی بیشتر به سمت اجراهای معنی دار با بیانی شیوا هدایت کنند.

سبک نوازندگى فلوت در دوران معاصر که معیارها و استانداردهاى جهانشمولى را دربرمى گیرد، تحت نفوذ مکتب فرانسه توسعه یافته و کنسرواتوار پاریس در پایه ریزى رویکردهاى پداگوژیک در نوازندگى این ساز، نقش کلیدى داشته است. علی رغم تعداد زیاد کتب و تمرینات به جای مانده از معلمان این مؤسسه، هیچیک از آنها دستورالعملی مربوط به تکنیک صداسازی و سونوریته مطرح نکرده اند و هر آنچه باقی مانده است، موارد مربوط به مهارت های مکانیزم و آرتیکولاسیون است. امروزه در جوامعی که موسیقی کلاسیک از ارکان فرهنگ بومی آنها نیست، عدم آشنایی با مفاهیم سونوریته و صداسازی، آموزش و اجرای این سازها را با نقصان روبرو کرده است. این تحقیق با استفاده از منابع کتابخانه ای و مبتنی بر تجربیات شخصی، با معرفی معیارهایی برای کیفیت صوت، آن طور که مدنظر معلمان مکتب کنسرواتوار پاریس بوده است، تمرین های بنیادی و دستورالعمل های مناسبی را برای دستیابی به سونوریته صحیح معرفی می کند. در این بررسى، سه عنصر  مهم یعنی هوموژنئیته، اگالیته، و سوپلس که از نوشته ها و گفته های معلمان فرانسوی استخراج شده، به عنوان شالوده صداسازی در مکتب نوازندگى فلوت فرانسه معرفى می شوند و با تمرین های ارایه شده، راهکارهایی برای دستیابی به کوک پایدار، تمبر، رنگ آمیزی و تلفیق صدا معرفی می کند.

در این مقاله اصول زیبایى شناسی دوران کلاسیک از دریچه موسیقى موتزارت بررسى مى شود.  علاوه بر مطالعه تطبیقى رسالات کهن موسیقى کلاسیک، این مقاله با بررسى کتب معاصر در زمینه سبک شناسی و اجرا و با استفاده از تجربیات چندین ساله نوازندگى و مطالعات در حوزه آموزش نوازندگى و اجراى دوره، چارچوبى را براى معرفى معیارهاى تفسیر در نوازندگى موتزارت ترسیم مى کند. در این راستا، نکات مهمی که به شناخت قطعات این دوره کمک مى کند معرفى مى شوند تا نوازندگان معیارهایى را براى تفسیر قطعات درنظر گیرند. در آغاز، مقاله به معرفى زوایاى خلاق در آهنگسازى موتزارت که تحت تاَثیر فضاى فرهنگى هنرى او شکل گرفته مى پردازد و سپس، با توجه به تاُکید زیاد بر همپایى فن سخنوری با نوازندگى در دوران کلاسیک، آن دسته از پارامترهای موسیقی راکه بر درک ساختارهاى دستورى و نحوى قطعات نقش ایفا مى کنند معرفى مى کند و پیشنهاد دارد که نوازندگان علاوه بر درک ظرافت هاى ساختارى هر قطعه و تشخیص روابط فرمال قطعات، لازم است تکنیک هاى فن بیان در موسیقى همچون تنوع تاکیدها، آرتیکولاسیون و سونوریته را مطابق با معیارهاى هنرى هر دوره مد نظر قرار دهند و به فصاحت و شیوایى در اجراى قطعات دست یابند.  

مهم ترین تکنیک در نواختن ساز های بادی، تسلط به صدا و ایجاد صدایی درخشان از ساز است که از چگونگی دمیدن در آنها ناشی میشود. این امر در نی هفت بند که به جهت نوع دمیدن و صدادهی در گروه سازهای بادی، منحصر به فرد میباشد، از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف این مقاله، ارائهی راه حل هایی جهت بهبود صدادهی ساز نی و ارتقای نوازندگی این ساز، با تمرکز بر نحوهی بهکارگیری صحیح اندام تنفسی و لب ها در هنگام نوازندگی است. جهت تدوین مقالهی حاضر، منابع صوتی و تصویری نوازندگی ساز نی و برخی از ساز های بادی مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین برای نتیجه گیری بهتر و بهره گیری از روش های صحیح و اصولی تنفس در نوازندگی سازهای بادی، منابع نوشتاری تکنیک الکساندر بررسی شده است. در این مقاله ابتدا توضیح مختصری در مورد عملکرد دستگاه تنفس و چگونگی بهکارگیری صحیح دم و بازدم، در نوازندگی سازهای بادی ارائه شده، سپس چگونگی تولید صدا در نی و شیوه های دمیدن در این ساز، بیان میشود. ارائهی تمرینات تنفسی مناسب برای دستیابی به آمادگی لازم جهت نوازندگی نی، از دیگر بخش های موجود در این مقاله است. در ادامه نیز شیوهی صحیح دمیدن و صداسازی در نی، به همراه برخی راهکارها برای عملی کردن این شیوه ارائه میشود.

در این مقاله به بررسی تأثیر سنت بر تکامل تفکر موسیقیایی آرنولد شوئنبرگ، آهنگساز اطریشی در قرن بیستم خواهیم پرداخت. شوئنبرگ اعتقاد داشت موسیقی همچون زندگی دستخوش تغییراتی است که در قالب قواعد بنیادین تکامل می یابد. او تکامل سنت موسیقی کلاسیک را دستخوش گسترش و استمرار دیسونانس در قطعات می داند. حضور دیسونانس در قالب گام تعدیل یافته، استفاده از مدولاسیون ها که به تدوین قواعد هارمونی منجر شد. و مدولاسیون های کروماتیک که بسط و گسترش هارمونی دیسونانت را تضمین نمودند همگی راه را برای « رهایی دیسونانس » و دستیابی به مکتب دودکافونیک در قرن بیستم گشودند. در این مقاله کارهای شوئنبرگ را در سه دوره بررسی خواهیم کرد. دوره نخست: ادامه مکتب واگنر. دوره دوم: موسیقی پانتونال و دوره سوم: مکتب دودکافونیک. با بررسی آثار ، تفکرات ونوشته های خود او، تأثیر سنن و قواعد آهنگسازی پیش از او را که در شکل گیری سبک او اهمیت چشمگیری داشتند به بحث و گفتگو خواهیم گذاشت. این تحقیق نشان خواهد داد که پیدایش آتونالیته و رهایی دیسونانس که منجر به پایه گذاری مکتب دودکافونیک توسط شوئنبرگ گردید. در قالب شاخص ترین ویژگی موسیقی کلاسیک به وقوع پیوسته و این ویژگی همان گسترش استفاده دیسونانس است. در این راه ، توجه شوئنبرگ بدنبال دستیلبی به قواعدی است که اتحاد و یگانگی را در ساختار قطعات تضمین نمایند. با بررسی کارهای او متوجه خواهیم شد که او چگونه اتحادی که توسط پلی فونی در قرن هفدهم، فرم در قرن هجدهم و متن و لایت موتیف در قرن نوزدهم بدست آمده بود توسط مکتب دودکافونیک در قرن بیستم به تثبیت رساند. 1-شوئنبرگ 2-رهایی دیسونانس 3-آتونالیه 4-مکتب دودکافونیک. کلیدواژگان: بتن ,پوسته ای ,سازه ,قالب متکی بر هوا ,گنبد