منصوره قضاوی

که با دخالت و تاثیرات منفی خود در قواعد منظم طبیعت، موجب به هم خوردن تعادل و تناسب محیط زیست شده و تا جایی پیش رفته که جامعه انسانی را با انبوهی از معضلات زیست محیطی روبه رو کرده است . از این رو شناخت رفتارهای نامطلو ب محیطی و مدیریت و کنترل آنها ، زمینه ساز آموزشهایی است که با ید از همان روزهای آغازین آموزش رسمی برنامه ریزان درسی از طریق محتوا و کتب درسی مدنظر قرار دهند . بنابراین هدف پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کتابهای درسی علوم تجربی دوره ابتدایی به لحاظ توجه به معضلات زیست محیطی است . به این منظور، پنج جلد کتاب درسی علوم تجربی دو ره ابتدایی با روش تحلیل محتوا مورد بررسی قرار گرفت . این بررسی با استفاده از ابزار چک لیست تحلیل محتوا که دارای چهار مؤلفه اصلی (معضلات زیست محیطی آب، هوا، خاک و صوت ) و 55 مؤلفه فرعی است، بررسی شده و پایایی آن 90 ٪ درصد به دست آمده است . یافته های پژوهش نشان می دهد که در کتابهای علوم تجربی دوره ابتدایی به معضلات زیست محیطی ک م توجهی شده است. بیشترین توجه در کتاب علوم تجربی پایه پنجم و کمترین توجه در کتاب علوم تجربی پایه چهارم نسبت به معضلات زیست محیطی شده است . در کتابهای علوم تجربی دوره ابتدایی در زمینه معضلات زیست محیطی، بیشترین توجه به مسئله خاک و کمترین توجه به معضلات صوتی بوده است.

هدف پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کتاب های درسی تعلیمات اجتماعی دوره ابتدایی ایران، به لحاظ توجه به معضلات زیست محیطی بود. به این منظور سه جلد کتاب درسی تعلیمات اجتماعی دوره ابتدایی با روش تحلیل محتوا بررسی شد. این بررسی در قالب 3 سؤال پژوهشی وبا استفاده از ابزار چک لیست تحلیل محتوا بررسی شد که چهار مولفه اصلی و 55 مؤلّفه فرعی دارد و پایایی آن 92% به دست آمد. یافته های پژوهش نشان داد کتاب های تعلیمات اجتماعی دوره ابتدایی در کل به معضلات زیست محیطی توجه کمی کرده اند. به نحوی که بیشترین توجه را کتاب تعلیمات اجتماعی پایه چهارم با 73/48% وکمترین توجه را کتاب تعلیمات اجتماعی پایه پنجم با 32/25% نسبت به معضلات زیست محیطی داشته است. درخصوص میزان توجه کتاب های تعلیمات اجتماعی دوره ابتدایی به معضلات زیست محیطی، بیشترین توجه به معضلات زیست محیطی آب با 43/29% و کمترین توجه به معضلات زیست محیطی صوت با 25/20% بود.

اطمینان از کیفیت مطلوب عملکرد فرآیند ایجاد رشته های دانشگاهی مهمترین مؤلفه برای ادامه حیات هر سازمان است. شناسایی چالش های این فرآیند یکی از راههای مهم برای تضمین کیفیت است. هدف این پژوهش شناسایی چالش های تدوین رشته های جدید در دانشگاه های ایران بود. بدین منظور در پژوهش کیفی حاضر، براساس روش نمونه گیری هدفمند، با اعضای هیئت علمی تدوین کننده رشته در دانشگاه های دولتی اصفهان، تهران و فردوسی مشهد که دارای سابقه، تجربه و علاقه بودند، در سال 1393 مصاحبه ی عمیق به عمل آمد. همه مصاحبه ها ضبط، پیاده و تایپ شد. سپس در نرم افزار مکس کیو دا وارد و کدگذاری، طبقه بندی و توصیف گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش نظریه زمینه ای استفاده شد. پس از مصاحبه با 22 نفر از اعضای هیئت علمی با تجربه در زمینه تدوین رشته، غنای اطلاعات، اشباع نظری و تکرار داده ها حاصل شد. 113 کد از داده های تحقیق استخراج گردید که در دو طبقه اصلی و پنج زیر طبقه با عنوان چالش های کاربردی (ساختاری، مدیریتی و مالی) و کاربردی (علمی – حرفه ای و بین رشته ای) دسته بندی شدند. نتایج تحقیق بیانگر چالش هایی در فرآیند تدوین رشته های دانشگاهی است که این ضعف و چالش ها می تواند یک مانع مهم در رشد و توسعه رشته های دانشگاهی محسوب شود که با ارائه راهکارهای مناسب می توان آنها را مرتفع نمود.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی مشارکت کنندگان تاثیر گذار بر فرآیند تدوین رشته های دانشگاهی صورت گرفته است تا از طریق مقایسه دیدگاه اعضای هیات علمی در خصوص مشارکت کنندگان، فاصله بین وضع موجود و مطلوب را تعیین و الگوی مناسبی را برای بهبود مشارکت در برنامه درسی رشته ها پیشنهاد نماید. به همین منظور پژوهشی ترکیبی - اکتشافی با رویکردهای کیفی و کمی در دانشگاه های دولتی ایران (اصفهان، تهران و فردوسی مشهد) انجام گردید. در بخش کیفی با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و مصاحبه نیمه ساختاریافته با 22 نفر و در بخش کمی پژوهش بر اساس روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای 125 نفر از اعضای هیات علمی تدوین کننده حداقل یک رشته دانشگاهی انتخاب شدند. داده های بخش کمی با استفاده از پرسشنامه 7 سوالی محقق ساخته با مقیاس یازده درجه ای جمع آوری شد. روایی پرسشنامه توسط متخصصان برنامه درسی و پایایی ابزار از طریق آزمون ضریب آلفای کرونباخ (92/ ) تایید گردید. داده ها با استفاده از تحلیل محتوای مایرینگ، آمار توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شد. در مجموع، یافته های کیفی مبتنی بر تجارب عینی شرکت کنندگان در مطالعه، بیانگر دو گروه مشارکت کننده "درون دانشگاهی و برون دانشگاهی" تاثیر گذار در فرآیند راه اندازی رشته جدید در دانشگا ه هاست. یافته های بخش کمی نیز گویای این واقعیت است که از دیدگاه اعضای هیات علمی میزان مشارکت این گروه ها در وضع موجود نسبت به وضع مطلوب به میزان معناداری کمتر است. بیشترین فاصله بین وضع موجود و مطلوب مربوط به مشارکت کنندگان برون دانشگاهی و کمترین فاصله مشاهده شده مربوط به مشارکت کنندگان درون دانشگاهی است. نتایج پژوهش ضعف در بهره گیری از دانش و تجربیات مشارکت کنندگان برون دانشگاهی را نشان داد. این ضعف می تواند کیفیت رشته های جدید را خدشه دار نماید، لذا این فرآیند در بخش مشارکت کنندگان برون دانشگاهی، نیازمند بهبود است و لازم است مسئولان با استفاده از نظرات اعضای هیات علمی برای کاهش این فاصله و تقویت نقاط ضعف اقدام نمایند.

کار اصلی راهبران آموزشی به عنوان ناظر آموزشی برقراری ارتباط و کار حرفه ای با معلمان به منظور بهبود فرایند یاددهی و یادگیری است. هدف از این پژوهش، شناسایی نقش های راهبران آموزشی و تأثیر آن ها در بهبود فرایند یاددهی و یادگیری بود. پژوهش به روشِ آمیخته اکتشافی انجام شد که با استفاده از نمونه گیری هدفمند و باتوجه به رویکرد اشباع نظری با 13 نفر از معلم ها و راهبران شاغل در مدارس ابتدایی روستاهای قم مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام گرفت. به منظور تجزیه وتحلیل داده های حاصل از مصاحبه، از روش تحلیل مضمون استفاده شد. پس از پیاده سازی مصاحبه ها و تحلیل داده ها ازطریق کُدگذاری سیستماتیک به وسیله نرم افزار MAXQDA2020 285 کد مفهومی، 25 مقوله فرعی و 5 مقوله اصلی شامل پنج بُعد نقش توسعه ای، نقش آموزشی، نقش تدارکاتی، نقش رهبری و نقش نظارتی شناسایی شد. در بخش کمّی 120 نفر از معلم های شاغل در مدارس ابتدایی روستاهای استان قم پرسشنامه نقش های راهبران آموزشی و پرسشنامه اثربخشی فرایند یاددهی یادگیری را تکمیل کردند. برای تحلیل داده های کمّی از نرم افزار Smart pls و SPSS استفاده شد. نتایج نشان داد پنج نقش مذکور بر بهبود فرایند یاددهی یادگیری تأثیر مثبت و معنادار دارد.