احمدرضا فامیل دردشتی

سوگواری و گریستن بر امام حسین علیه السلام همواره از جهات گوناگون، موضوع پژوهش ها و تحلیل های درون دینی و برون دینی بوده است. یکی از مسائلی که پرسش ها و شبهات فراوانی را برانگیخته، آثاری است که در روایات شیعی برای گریستن بر مصائب امام حسین علیه السلام بیان شده است. مخالفان، چنین روایاتی را برخاسته از گزاف اندیشی و موجب جرأت ورزی بر گناه دانسته و تحلیل منطقی و استواری برای آن قائل نمی شوند. هدف از نوشتار حاضر ارائه تحلیلی روا ن شناختی از سازوکار تأثیر معنوی گریستن بر مصائب امام حسین در روح و روان انسان مؤمن و در نتیجه، آمرزش گناهان او استدر این پژوهش با تحلیل آموزه مغفرت بخشی گریستن بر امام حسین و مقایسه آن با آموزه توبه، که مهم ترین ساز و کار معنوی آمرزش گناهان در فرهنگ اسلامی است، به دست آمد که فرایند روانشناختی توبه و گریستن بر امام حسین، یعنی جداشدن از بدی ها و گرایش به سوی خوبی ها یکی است و تحولات روان شناختی شخص توبه کننده و شخص سوگوار از شباهت قابل توجهی برخوردار است. در این پژوهش، شیوه جمع آوری اطلاعات، کتابخانه ای و روش تحقیق، توصیفی – تحلیلی است.

علم یا فنّ فقه به بررسی رفتارهای گوناگون انسان از جهت انطباق یا عدم انطباق آن با شریعت اسلامی می پردازد. یکی از موضوع های اجتماعی که لزوم بررسی فقهی را طلب می کند، مشاوره و درمان گری روان شناختی است. فرایند مشاوره از مراحل و اجزاء گوناگونی تشکیل شده و اهمیت بررسی فقهی کلیت، مراحل و فرایندهای آن در فضای جامعه اسلامی قابل انکار نیست. خودافشایی (self cluser) از جمله موضوع های مهم در فرایند مشاوره و درمان گری حرفه ای به شمار می رود. در مقاله حاضر به موضوع شناسی و بررسی استدلالی حکم فقهی خودافشایی، بر اساس ادله شرعی و عقلی پرداخته ایم. نتیجه پژوهش نشان می دهد خودافشایی در مقام مشاوره و درمان، عقلاً و شرعاً مجاز، بلکه در موارد خاصی واجب است و دلائلی که به سود حرمت یا کراهت آن ممکن است اقامه شود ضعیف است. هم چنین اثبات شد خودافشایی باید در محدوده موضوع های مرتبط با مشاوره و درمان بوده تشخیص مقدار و چگونگی آن بر عهده مشاور و درمان گر است. 

هدف از این پژوهش بررسی انتقادی کتاب ضمیر ناخودآگاه اثر آیت الله علیرضا اعرافی است. نویسنده با روش استنطاقی به بررسی آیاتی از قرآن با هدف کشف نظریه قرآن درباره ضمیر ناخودآگاه، با تعریف فرویدی، می پردازد. این اثر با وجود نقطه های قوت روشی و محتوایی، در بعد مبنایی و روش شناختی قابل نقد است. پژوهش حاضر در دو بخش سامان یافته است. در بخش اول، مهمترین و مطالب کلیدی کتاب به صورت اجمالی مرور شده است و در بخش دوم نقاط قوت و ضعف اثر با روش تحلیلی بررسی شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد اولا نویسنده در تفسیر آیات همه احتمالات را مورد توجه قرار نداده است. ثانیا در تحلیل برخی از آیات سیاق سوره و آیات مورد توجه جدی قرار نگرفته و به همین سبب معنای روشنی برای آیات به دست نیامده است. ثالثا نقد نویسنده نسبت به ابعاد مختلف نظریه فروید، دارای اشکالات روشی، مبنایی و محتوایی است.