وریا نوروزی

مسئولیت پذیری، به تعهد و پاسخگویی فرد نسبت به امور فردی و اجتماعی اشاره دارد. افراد مسئولیت پذیر بر تفکر، عواطف و اعمال خود کنترل دارند و خود را در قبال پیامدهای رفتارشان مسئول می دانند. بنابراین مسئولیت پذیری با مسائل فردی و اجتماعی مرتبط است و از رویکردهای آموزشی نیز تاثیرپذیر است. پژوهش حاضر با هدف تعیین تاثیر آموزش فلسفه برای کودکان (فبک) بر مسئولیت پذیری اجتماعی دانش آموزان ششم ابتدایی انجام شد. روش پژوهش از نوع شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری شامل تمام دانش آموزان ششم ابتدایی شهرستان سقز بود که از میان آنها دانش آموزان مدرسه ابتدایی سما به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. نمونه انتخاب شده به صورت تصادفی در دو گروه 15 نفره گواه و آزمایش جایگزین شد. پیش از مداخله، مسئولیت پذیری دانش آموزان به وسیله پرسشنامه مسئولیت پذیری اندازه گیری شد. سپس گروه آزمایش به مدت 8 جلسه، آموزش فلسفه برای کودکان را دریافت کرد و پس از آن پس آزمون برای دو گروه اجرا شد. در پایان داده ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس تحلیل شد. نتایج نشان داد آموزش فلسفه برای کودکان به طور معناداری باعث افزایش مسئولیت پذیری دانش آموزان پایه ششم ابتدایی شده است. به عبارتی محتوا و روش برنامه فبک، مسئولیت پذیری اجتماعی کودکان را بهبود می بخشد.

این پژوهش با هدف «بررسی تاثیر تیپ های شخصیتی معلمان در مدریت استرس دانش آموزان ابتدایی شهرستان سقز در سال تحصیلی1401-1400» انجام شده است. که از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت گردآوری اطلاعات توصیفی- پیمایشی می باشد. جامعه آماری آن معلمان و دانش آموزان مداس شهرستان سقز می باشد که تعداد 301 نفر معلم و 346 نفر دانش آموزان بصورت تصادفی با استفاده از فرمول کوکران به عنوان نمونه برای مطالعه انتخاب شدند. برای بررسی هدف تحقیق فرضیه هایی طرح گردید و برای بررسی فرضیه های پرسشنامه هایی حول محور آنها (پرسشنامه تیپ شخصیتی معلمان، پرسشنامه مدیریت استرس دانش آموزان) تهیه و تدوین و در بین نمونه آماری توزیع گشت. داده های حاصل از پرسشنامه پس از تلخیص بوسیله آزمون رگرسیون خطی چندگانه با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل گشت. نتایج حاصل از تحلیل آماری نشان داد که تیپ شخصیتی معلمان بر مدیریت استرس دانش آموزان تاثیر مثبت و معنی داری دارد.

تحقیق حاضر با هدف بررسی جایگاه زن در تربیت اخلاقی براساس آرای نادینگز و فارابی به انجام رسیده است. رویکرد غمخواری در تربیت اخلاقی متاثر از دیدگاه نل نادینگز از فیلسوفان معاصر مغرب زمین است که ریشه در جنبش فمینیستی دارد. دیدگاه فارابی نیز در تربیت اخلاقی ریشه در قرآن و آثار فلاسفه اسلامی و یونانی دارد. پژوهش از نوع مطالعات تطبیقی بوده و با توجه به هدف از روش انتقادی تحلیلی جهت پاسخ به پرسش های پژوهش استفاده شده است.برای رسیدن به هدف ابتدا آرای تربیتی نادینگز و فارابی مورد کاوش قرار گرفته و سپس تربیت اخلاقی و زن در اندیشه این دو فیلسوف بررسی شده است. هم نادینگز و هم فارابی در دیدگاه خود توجه ویژه ای به جایگاه زن دارند و بر اهمیت عشق و محبت در تربیت تاکید دارند. نادینگز برخلاف فارابی رویکردی جنسیتی به اخلاق و تربیت اخلاقی دارد و نگاه وی معطوف به انسان و فارغ از معنویات است، اما فارابی در تفاضل بین ابنا بشر، جنسیت را محور تفکیک قرار نمی دهد، بلکه نگرشی انسانی به ماهو انسان دارد و برخلاف نادینگز مانند دیگر اندیشمندان مسلمان بر معنویات تاکید ویژه ای دارد.

جامعه ی متکثر و متنوع ایران، نیازمند برنامه ی درسی است که نسبت به ویژگی چندفرهنگی آن حساس و پاسخگو باشد. پژوهش حاضر با روش پژوهش کیفی از نوع سنتزپژوهی با هدف شناسایی ویژگی مولفه های آموزش چندفرهنگی انجام شد. منابع مورد مطالعه شامل کلیه مقالات علمی معتبر در این زمینه در بازه ی زمانی 2007 الی 2022 می-باشد که با توجه به جستجوی منظم در پایگاه های اطلاعاتی، 1024 سند علمی شناسایی و بر اساس معیارهای ورودی تعداد 24 مطالعه شامل مقاله، پایان نامه و کتاب جهت تحلیل نهایی انتخاب شد. برای فراهم آوردن اطلاعات از کاربرگ طراحی شده توسط محقق برای گزارش و ثبت اطلاعات پژوهش های اولیه استفاده و جهت تحلیل یافته ها الگوی شش مرحله ای سنتزپژوهی روبرتس استفاده شد. طبق یافته های به دست آمده مؤلفه های برنامه ی درسی چندفرهنگی ارائه گردید. براین اساس چهار مولفه ی انسان محور، اقلیت محور، آموزش محور و کثرت گرا با 15 مضمون فرعی شناسایی گردید که در مجموع شامل 163 مضمون پایه می باشند. همچنین نتایج حاکی از آن است با ظهور کامل مولفه ها در برنامه های درسی از یک جانبه نگری در برنامه ریزی درسی به نفع فرهنگی خاص پرهیز خواهد شد.

هدف: پژوهش حاضر با هدف واکاوی مولفه های آموزش چندفرهنگی در کتاب هدیه های آسمان دوره ی ابتدایی بر اساس معیارهای برنامه درسی فلسفه برای کودکان انجام شد. روش:  روش پژوهش توصیفی و از نوع تحلیل محتوا کمی، با تکنیک آنتروپی شانون بود. با توجه به محدودیت جامعه، نمونه گیری به صورت کل شماری و شامل 5 جلد کتاب هدیه های آسمان پایه های دوم تا ششم در سال تحصیلی 1402-1401 بود. واحدهای تحلیل شامل متن، تصاویر و فعالیت های کتاب بود. ابزار پژوهش چک لیست محقق ساخته شامل مولفه های آموزش چندفرهنگی و معیارهای تفکر فلسفی (کاوشگری، استدلالی و تعاملی) بود، که روایی آن با روش CVR مورد تائید قرار گرفت و برای اطمینان از پایایی با اجرای مجدد، ضریب توافق 87 درصد حاصل شد. یافته ها: یافته ها نشان داد در مجموع 45 مرتبه مولفه ها در کتاب ها منعکس شده، که مفهوم "معلولیت" با ضریب 0.55 دارای بیشترین اهمیت بوده و پس از آن دو مفهوم "پذیرش تفاوت ها" (0.35) و "دین" (0.1) قرار دارند. ضریب اهمیت چهار مفهوم "برابری و ضد تبعیض"، "هدف و محتوا"، "روش تدریس" و "همزیستی مسالمت آمیز" با یک مرتبه فراوانی برابر صفر بوده و به 8 مفهوم "عدالت"، "کرامت و حقوق انسانی"، "ملت/زبان"، "جنسیت"، "مواد، وسایل و محیط آموزشی"، "ارزشیابی"، "احترام به عقاید مختلف"  و "ارتباطات انسانی و فرهنگی" نیز در کتاب ها هیچ توجهی نشده است. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان می دهد که توزیع و پراکندگی مولفه های آموزش چندفرهنگی بر اساس معیارهای برنامه درسی فلسفه برای کودکان در کتاب ها متعادل نمی باشد. لذا کتاب های درسی جهت پرهیز از یک جانبه نگری فرهنگی و حافظه محوری، نیازمند بازنگری و طراحی مجدد می باشند.     

مقاله حاضر با هدف طراحی و اعتبارسنجی الگوی برنامه درسی فلسفه برای کودکان با جهت گیری آموزش چندفرهنگی در دوره ابتدایی انجام شده است. رویکرد پژوهش، کیفی بود. در مرحله طراحی، تلفیقی از سنتزپژوهی و مصاحبه و اعتبارسنجی با روش CVR استفاده شد. در سنتزپژوهی بر اساس الگوی شش مرحله ای رابرتس و با توجه به معیارهای ورود 49 سند علمی منتشر شده از سال 2007 الی 2022 جهت تحلیل مضمونی انتخاب و برای مصاحبه نیز براساس نمونه گیری ملاک محور 8 نفر از متخصصان تعلیم و تربیت مورد مصاحبه قرار گرفتند. یافته های به دست آمده نشان داد که الگو بر اساس عناصر ده گانه اکر مشتمل بر 24 مضمون اصلی و 50 مضمون فرعی است که مضامین اصلی هر عنصر عبارتند از: منطق: چرایی، چیستی و فلسفیدن چندفرهنگی؛ اهداف: انسان محور، اقلیت محور و کثرت گرا؛ محتوا: ویژگی و سازماندهی؛ فعالیت های یادگیری: در راستای اندیشیدن و زیست مسالمت آمیز؛ نقش معلم: ویژگی، اهمیت و روش معلم؛ مواد و منابع: نوشتاری، شفاهی، رسانه ای و فیزیکی، گروهبندی؛ نحوه گروهبندی؛ مکان: ساختار؛ زمان: ویژگی و ارزشیابی و سنجش: چیستی، تمرکز، نحوه ارزشیابی و ارزیابی کننده. ارزیابی صاحبنظران در خصوص اعتبار الگوی طراحی شده حاکی از قابل قبول بودن آن است.

مقاله حاضر درصدد تحلیل محتوای کتاب های فارسی دوره ابتدایی از نظر میزان توجه به فلسفه برای کودکان با جهت گیری آموزش چندفرهنگی است. با استفاده از روش تحلیل محتوای کمی و بر اساس چک لیستی محقق ساخته از معیارهای تفکر فلسفی(کاوشگری، استدلالی و تعاملی) و مولفه های آموزش چندفرهنگی(شامل 15 مفهوم)، داده ها جمع آوری گردید که روایی چک لیست از نظر صاحب نظران و متخصصان علوم تربیتی با روش CVR مورد تائید قرار گرفت و برای اطمینان از پایایی با اجرای مجدد، ضریب توافق 86 درصد حاصل شد. جامعه آماری شامل کتاب های فارسی دوره ابتدایی چاپ سال 1401 بود. در تحلیل محتوا و با استفاده از آنتروپی شانون مفهوم دین/ مذهب با رویکرد فبک با ضریب اهمیت 35/32، دارای بیشترین میزان توجه و مفهوم پذیرش تفاوت ها با ضریب اهمیت 41/29، رتبه دوم را دارد و عدالت، برابری و ضدتبعیض، کرامت و حقوق انسانی، جنسیت، مواد، وسایل و محیط آموزشی، روش های تدریس، ارزشیابی، احترام به عقاید مختلف و زندگی مسالمت آمیز مفاهیمی هستند که با رویکرد فبک هیچگونه انعکاسی در کتب فارسی دوره ابتدایی نداشته و شش مفهوم زبان، دین، معلولیت، اهداف و محتوا، پذیرش تفاوت ها و ارتباطات انسانی و فرهنگی به صورتی پراکنده و نامتوازن در کتب درسی انعکاس یافته اند. براساس یافته های پژوهش کتب درسی نیازمند بازنگری، جهت توجه بیشتر به برنامه فلسفه برای کودکان با جهت گیری آموزش چندفرهنگی می باشند.