محمدمهدی فرجیان

این پژوهش با تمرکز بر بعد نظارتی رسانه های اجتماعی و با بررسی اخبار مطرح شده مرتبط با کارکرد نظارتیرسانه ها، به بررسی تأثیر رسانه های نوین در نظارت بر افراد مشهور و مقامات پرداخته است. جامعه آماری،صفحات سیاسی شبکه اجتماعی اینستاگرام می باشد و نمونه شامل سه صفحه سیاسی اینستاگرام با گرایشاصلاح طلب، اصولگرا و مستقل است. روش نمونه گیری به صورت تمام شماری همه پست های مربوط به موضوعپژوهش می باشد. بدین معنا که از طریق بررسی محتوای این سه صفحه مهم اینستاگرام در بازه سال 1396، کلیهپست های مربوط به نظارت شبکه های اجتماعی بر افراد مشهور، مسئولین و مقامات استخراج و تا زمان نگارش اینپژوهش سرنوشت هرکدام بررسی شده است. از میان حدوداً یک هزار پست، 13 موضوع شناسایی شد که با موضوعاین پژوهش در ارتباط است. با بررسی این 13 موضوع مشخص شد که همه موارد نهایتاً با پیگیری که در این رسانهاجتماعی انجام شده، ظرف حداکثر یک هفته منجر به عذرخواهی و عقب نشینی مسئول مربوطه شده است. این مهمبیانگر آن است که نه تنها کارکرد نظارتی رسانه از طریق رسانه های اجتماعی محقق شده، بلکه هرکجا این رسانه هابه موضوعی ورود کرده اند، به واسطه ماهیت این مدل رسانه ها، به سرعت و در حداقل زمان، مسئول مربوطهمجبور به تمکین به خواست عمومی شده است. بر این اساس می توان گفت که با ظهور رسانه های اجتماعی، نظارت

حدوداً 65 تا 90 درصد از فرایند ارتباطات از طریق ارتباطات غیرکلامی انجام می شود. این ظرفیت در ارتباطات انسانی از طریق رسانه های اجتماعی به طورکلی حذف شده است و فرایند ارتباطات با ظرفیت حدوداً 30 درصدی انجام می شود. از سوی دیگر تا پیش از پیدایی پیام رسان های موبایلی و سرویس پیامک، پیام های مکتوب چه در قالب نامه یا کتاب، در لحظه نوشته نمی شد بلکه جوانب پیام بیشتر بررسی می شد. حال آنکه در پیام رسان های موبایلی فرایند ارتباط، در لحظه و با ظرفیت محدود زمانی شکل می گیرد. این امر باعث تجربه کژتابی های متعدد پیام های ارسالی توسط مخاطبان شده است. در این پژوهش که به روش پیمایشی انجام شده به روش نمونه گیری تصادفی از 355 نفر نظرسنجی انجام شده و تجربیات آن ها در خصوص کژتابی پیام به وسیله پیام رسان های موبایلی مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت با استفاده از آزمون t و به کمک نرم افزار spss ارتباط این تجربیات با نبود زبان بدن در این فرایند مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه پژوهش در پیام رسان های موبایلی، تأثیر معنی دار حذف زبان بدن و گفتگوی در لحظه متنی بر اخلالات و کژتابی های پیام در این رسانه ها را نشان می دهد.

این پژوهش به بررسی نقش انتخاباتی رسانه های اجتماعی پرداخته است. پژوهش حاضر بهروش تلفی انجام شده. بدین ترتیب که ابتدا با مصاحبه عمیق با تعدادی از خبرگان گویه های پژوهش استخراج شده و سپس در یک پنل خبرگانی، نظر خبرگان در خصوص این گویه ها اخذ شده. نهایتا این فرایند تا رسیدن به اشباع ادامه یافته است. خبرگان حاضر در این پژوهش معتقدند که رسانه های اجتماعی واجد ویژگی های فراهم آوردن فضای چندصدایی، رسمیت پایین تر نسبت به رسانه های رسمی، تریبون یافتن افراد مختلف، امکان شنیده شدن و دیده شدن نگاه های فراوان و متکثر و نیز ماهیت تعاملی هستند و نیز معتقدند رسانه های اجتماعی در نقش سیاسی رسانه و در انتخابات بتدریج جایگزین رسانه های سنتی خواهند شد. ایشان معتقدند مشکلاتی از قبیل مخدوش بودن اعتبار منبع و یا نقش توزیع کنندگی صرف، با ظهور گروه ها و افراد ذی صلاح که نقش مرجعیت فکری ایفا خواهند کرد، بتدریج حل خواهد شد. همچنین این رسانه ها می توانند در قامت حوزه عمومی هابرماس ایفای نقش کنند.

با گسترش شبکه های اجتماعی مبتنی بر موبایل، عملاً این دست از رسانه ها جایگزین بسیاری از رسانه های سنتی از جمله تلویزیون شده است. با این وصف، این سؤال مطرح می شود که برای تلویزیون از بُعد سیاسی و تأثیری که پیش تر در انتخابات داشته، چه سرنوشتی در انتظار خواهد بود. از سوی دیگر این مهم نیز مطمح نظر قرار می گیرد که آیا تلویزیون با تضعیف بُعد سیاسی اش همچنان می تواند به حیات خود ادامه دهد یا خیر؟ بر اساس نگاه صاحبنظران این پژوهش که به روش تکنیک دلفی جمع بندی شده ، تلویزیون با حضور شبکه های اجتماعی مرجعیت سیاسی سابق را نخواهد داشت. نگاه ایشان به این سمت معطوف بود که شبکه های اجتماعی با فاصله گرفتن از دکترین پشتیبانی به تدریج نقش تولیدی قوی تری ایفا خواهند کرد که جایگزین تلویزیون خواهد شد. در مجموع کارشناسان اعتقاد داشته اند که تلویزیون با وجود شبکه های اجتماعی در وضعیت فعلی شانسی برای ادامه نقش سیاسی خود نخواهد داشت.

هدف از پژوهش حاضر، یافتن «مؤثرترین روش تبلیغاتی در شکل دهی به رأی مردم» و «مهم ترین توانمندی لازم برای نامزدهای انتخاباتی» در جلب آرای عمومی بوده است. دلیل اصلی این امر، اهمیت جایگاه انتخابات در تعیین سرنوشت ملت ها و همچنین نقش تلویزیون و مهارت های نامزدها در شکل دهی به نگرش و رفتار انتخاباتی رأی دهندگان است. این پژوهش با روش پیمایشی و ابزار پرسشنامه انجام شده و جامعه آماری آن، دانشجویان دانشگاه های سراسر کشور بوده اند که از میان آنها، 420 نفر به عنوان نمونه آماری در پژوهش مشارکت کرده اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که تأثیرگذارترین روش تبلیغ بر رأی پاسخگویان، مناظره های تلویزیونی و مهم ترین توانمندی نامزدها در جلب آرای مردم، قدرت سخنوری و خطابه است. همچنین، تمام جملاتی که از تبلیغات ریاست جمهوری سال 92 در ذهن پاسخگویان باقی مانده، مربوط به مناظره های تلویزیونی است. از این رو، می توان گفت که مناظره های تلویزیونی، جایگاهی بی بدیل در ساختار کمپین های انتخاباتی دارند.