مرتضی رفیعی بصیری

تاریخ ۷۴ ساله فلسطین و منطقه پس از تأسیس رژیم جعلی اسرائیل نشان از آن دارد که همواره با خون ریزی و اشغال همراه بوده و زمانی نیز که اقدام به صلح کرده است در سیاست پنهان مشق جنگ کرده است. سؤال این مقاله آن است که توجه به نظریات روابط بین الملل شکل گیری توافقنامه ابراهیم چگونه قابل تحلیل است؟ این توافق گرچه در ابتدا یک توافق سیاسی به دنبال تقویت روابط بحرین و امارات، مراکش و سودان با رژیم معرفی شد اما امروزه منافع امنیتی اسرائیل را پیگیری می کند. یافته های تحقیق نشان از آن دارد که اسرائیل هیچ گاه تفکر (نیل تا فرات) را کنار نمی گذارد و از رویکرد رئالیستی در سیاست امنیتی دست برنمی دارد. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی به دنبال تحلیلی تئوریک به چیستی و چرایی شکل گیری این توافقنامه ابراهیم است.  

با وقوع انقلاب اسلامی در ایران، اسلام هراسی ابعاد گسترده ای یافته و در قالب "ایران هراسی" ادراک می شود. پیش از به کارگیری گسترده مفهوم «ایران هراسی»، بحث های شرق شناسی، به طورکلی، نوعی از اسلام هراسی را به گونه ای دیگر، مطرح می کردند. علاوه بر آن، گرایش های بیگانه ترسی و نژاد پرستی در دنیای معاصر به پیشرفت این مفهوم یاری رسانده اند. هدف اصلی این مقاله، شناخت ریشه ها و بسترهای تشکیل دهنده ایران هراسی مبتنی بر چارچوب مفهومی سازه انگاری است. سازه انگاری درصدد است تا به جای تأکید بر توانایی دولت ها یا توزیع قدرت به عنوان یکی از ویژگی های ساختاری نظام بین الملل، بر هویت دولت ها انگشت گذارد. انگاره ها می توانند روی هویت ها و منافع و سیاست ها اثر بگذارند و تغییر جهت از توانایی ها به سوی هویت ها آن چیزی است که دولت ها می توانند انجام دهند تا موقعیت خودشان را در ساختار تبیین کنند، پس باوجودآنکه دولت ها سرمایه اصولی مانند خودیاری، پاسداری از امنیت و منافع ملی رفتار می کنند اما اگر بر پایه اصولی باهم همکاری کنند چه بسا که نظرشان در مورد هویت خود و اینکه چه ارتباطی با دیگر جهانیان و نظام بین الملل می توانند داشته باشند تغییر می یابد. سؤال اصلی این پژوهش آن است که ریشه ها و بسترهای تشکیل دهنده ایران هراسی چیست؟ فرضیه اصلی ازنظر این پژوهش به این مقوله می پردازد که گفتمان سیاسی ضدغرب پس از انقلاب اسلامی ایران موجب شکل گیری ایران هراسی شده است. فرضیه رقیب این پژوهش آن است که جمهوری اسلامی ایران با حفظ هویت خود به عنوان یک بازیگر دارای هویتی منحصربه فرد، سعی دارد با همکاری و گفتگو با غرب به مقابله با ایران هراسی بپردازد.

حاکمیت، عنصر بنیادین و قوام بخش در شکل گیری و استمرار دولت های مدرن در روابط بین الملل به حساب می آید. این مفهوم، با گذشت زمان، با تحول ماهوی مواجه شده به گونه ای که در دوره معاصر، حاکمیت مطلق به حاکمیت نسبی و توام با مسوولیت تبدیل شده است. در این چارچوب، مفهوم اولیه و رایج مداخله و ارتباط آن با حاکمیت در حقوق بین الملل نیز با تغییرات جدیدی مواجه شده چنان چه با تفسیر مضیق از حاکمیت، مفاهیمی مانند مداخله بشردوستانه و دکترین مسوولیت حمایت، مورد تاکید قرار گرفته اند. در این میان، بحران هایی نظیر بحران لیبی، سوریه، یمن و... با تعارض منافع متکثر قدرت های منطقه ای و فرا منطقه ای، پارادوکس حاکمیت و مداخله در حقوق بین الملل نوین را نمایان تر ساخته است. این مقاله تلاش نموده تا به بررسی این سوال بپردازد که حقوق بین الملل معاصر چگونه به پارادوکس نسبت حاکمیت و مداخله، واکنش نشان داده است؟ از این رو، هدف از انجام این پژوهش که از روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از اسناد کتابخانه ای و اینترنتی بهره گرفته است، بررسی رویکرد و قواعد حقوق بین الملل کنونی در رابطه میان حاکمیت و مداخله است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که در پرتو ارتباطات بین المللی و شکل گیری وجدان دسته جمعی بشری و تزاید مسئولیت کشورها بویژه تحت تاثیر وجدان جهانی سایبری، نسبت حاکمیت و مداخله در حقوق بین الملل نوین در راستای تقویت گفتمان تحدید حاکمیت به سود مداخله و تقویت گزاره حاکمیت توام با مسوولیت دولت ها و هم راستا با منافع قدرت های بزرگ سوق داده شده است.