ریباز قربان نژاد

توسعه کشورها در بخش های کشاورزی و صنعتی و بروز پدیده خشک سالی در بخش هایی از غرب آسیا باعث گردیده که کشورهایی ازجمله ایران و عراق با مشکلات کمبود آب مواجه گردیده و نتوانند حق آبه زیست محیطی تالاب های خود را تأمین نمایند. از طرفی بحران آب، به عنوان یکی از موضوعات هیدروپلیتیکی موجب تنش، درگیری و جنگ در سطح محلی، ملی، منطقه ای و جهانی تبدیل شده است. این مسله بویژه زمانی که یک منبع آبی، گستره ای بیش از یک کشور را در بر می گیرد بیشتر قابل توجه است. از مهم ترین تالاب ها در مرز مشترک ایران و عراق تالاب بین المللی هورالعظیم می باشد که در بخش غربی ایران واقع گردیده است. هدف از این پژوهش بررسی آسیب های زیست محیطی تالاب هورالعظیم در دو کشور ایران و عراق است. روش کار در این تحقیق، از روش کیفی با استفاده از منابع کتابخانه ای و اینترنتی با استفاده از مقالات و گزارش ها و کتاب های مربوط به موضوع مورد پژوهش استفاده شده است. نتایج نشان داد تالاب هورالعظیم به عنوان تالاب مشترک بین ایران و عراق در دهه های اخیر به دلیل احداث سدهای بزرگ درشمال عراق و جنوب ترکیه و کشورسوریه و تا حدودی ایران (احداث سد کرخه) و همچنین احداث سد بر رودخانه های دجله و فرات توسط کشور ترکیه پروژه (گاپ) با کاهش سطح آب ورودی و در نتیجه خشک شدن مواجه شده است. خشک شدن تالاب علاوه بر تبعات منفی برای ساکنان منطقه، سبب بروز مشکلاتی همچون ریز گردها و وقوع بیماری ها شده است و در آینده مشکلات جدی سیاسی را بین کشورهای ایران، ترکیه و عراق به وجود خواهد آورد.

امروزه یکی از موقعیت هایی که می تواند در اهمیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک ایران نقش بسزایی داشته باشد، موقعیت گذرگاهی است و در این رابطه موقعیت جغرافیایی جنوب و شمال ایران در این رابطه موقعیت جغرافیایی جنوب و شمال ایران با دارا بودن ظرفیت ها و فرصت های ژئوپلیتیک اقتصادی، امنیتی، دسترسی، ارتباطات منطقه ای و بین المللی، واجد شرایط کارکردهای ترانزیتی در سطوح مختلف ملی و بین المللی بوده که تاکنون این مسئله مورد غفلت واقع شده است. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و پیمایشی، نقش فرصت های ژئوپلیتیکی توسعه کریدور ترانزیتی جنوب به شمال بر افزایش همگرایی جمهوری اسلامی ایران و کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای را مورد مطالعه قرار داده است. جامعه آماری این تحقیق را کارشناسان حوزه ژئوپلیتیک و روابط بین الملل تشکیل می دهند. حجم نمونه آن براساس مدل کوکران تعداد 40 نفر برآورد شد. تحلیل یافته های تحقیق براساس مدل تاکسونومی عددی در نرم افزار Matlab انجام شد. نتایج تحقیق نشان داد که فرصت های ژئوپلیتیکی توسعه کریدور شمال-جنوب می تواند برای کشورهای چین و روسیه بسیار همگرا؛ برای کشورهای تاجیکستان، هند و ازبکستان همگرا؛ برای کشورهای پاکستان و قزاقستان کمترین همگرا و برای قرقیزستان فاقد همگرایی باشد.

در عصر حاضر که کشورهای نوظهور می توانند کشورهای توسعه یافته و مستعمران پیشین را از لحاظ اقتصادی به خود وابسته کنند، تامین استقلال اقتصادی و امکانات خوداتکایی کشورها یکی از شرایط پیشبرد مبانی امنیت ملی است. بحران های محیط زیستی یا خاستگاه طبیعی پیشامدهای ناگهانی هستند که افزایش آنها سبب افزایش مشکلات محیط زیستی،دگرگونی های آب و هوایی و افزایش معضلات انسانی نظیر سلامت، امنیت و مهاجرت ها گشته است. هدف از این تحقیق بررسی پیامدهای انسانی اجتماعی گرد و غبار در امنیت ملی ایران می باشد. روش تحقیق در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و کاربردی به تاثیرات کمی آب های برون مرزی غرب ایران در ایجاد گرد و غبار و نقش آن در امنیت ملی پرداخته است. جامعه آماری پژوهش از کارشناسان حوزه های ژئوپلیتیک و محیط زیست تشکیل شده است که حجم نمونه آن بر اساس مدل کوکران تعداد 30 نفر تخمین زده شد. نتایج نشان داد مهاجرت از شهرهای مرزی- افزایش بیکاری، افزایش مشکلات دربخش های کشاورزی، صنعت و خدمات در شهرها، بروز پدیده های ناهمگن اجتماعی در شهرها و افزایش مناقشات مرزی از جمله مهمترین پیامدهای ریزگردها بر ابعاد امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است.

پژوهش حاضر به تحلیل جایگاه نفوذ منطقه ای ایران در ژئوپلیتیک جدید خاورمیانه با تاکید بر دوره زمانی ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ پرداخته است و به منظور تحلیل یافته های تحقیق از روش توصیفی-تحلیلی بهره برده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که عواملی نظیر افزایش نفوذ ایران در عراق، افزایش نفوذ ایران در اردن و افزایش نفوذ ایران در یمن و افزایش نفوذ فرهنگ به واسطه اشتراکات تاریخی-فرهنگی و زبانی در کشورهای خاورمیانه به عنوان بالاترین عوامل مهمترین راهبردهای جمهوری اسلامی ایران محسوب می شوند و عواملی نظیر افزایش نفوذ ایران در کویت، کاهش تنش های ایران و امارات، کاهش تنش های ایران و بحرین و افزایش نفوذ ایران در اردن از جمله به عنوان راهبردهای ایران در ساختار ژئوپلیتیکی نوین خاورمیانه محسوب نمی شود و در مبحث بعد، مهمترین چالش های فراروی جمهوری اسلامی ایران در در ساختار ژئوپلیتیکی جدید خاورمیانه عواملی نظیر حمایت های اقتصادی و سیاسی عربستان از احزاب جدایی طلب در ایران، افزایش حمایت های کشورهای منطقه از حزب منحله کوموله، افزایش جاسوس های موساد و رژیم تروریستی آمریکا و حمایت های اقتصادی و سیاسی ترکیه به احزاب جدایی طلب در ایران، مهم ترین چالش های فراروی جمهوری اسلامی ایران در ساختار ژئوپلیتیکی نوین خاورمیانه محسوب می شوند و عواملی نظیر افزایش نفوذ رژیم صهیونیستی در قطر، افزایش نفوذ آمریکا در عراق، جریان های تجزیه طلبی ترکیه نظیر پ. ک. ک و گسترش گروهک تروریستی القاعده به عنوان راهبردهای ایران در ساختار ژئوپلیتیکی نوین خاورمیانه محسوب نمی شود.

گردشگری تغذیه می تواند منافع اقتصادی زیادی برای مناطق روستایی کشورمان به همراه داشته باشد. بسیاری از کارشناسان این نوع از گردشگری را ابزاری برای توسعه روستایی قلمداد می کنند که می تواند سبب تحرک اقتصاد محلی شده و از مشاغل موجود حمایت کرده و باعث ایجاد اشتغال در این نواحی شود. تحقیق از منظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت داده ها، آمیخته ترکیبی(کیفی-کمی)است. در بخش کیفی، روش تحقیق تحلیل محتوا و در بخش کمی توصیفی-اکتشافی است. روش گردآوری اطلاعات، مطالعات کتابخانه ای و روش گردآوری داده ها، میدانی و با ابزار مصاحبه نیمه ساختار یافته و پرسش نامه می باشد. جامعه تحقیق در دو بخش کیفی و کمی است. در بخش کیفی، خبرگان سازمان گردشگری و میراث فرهنگی و اساتید دانشگاهی درخصوص برنامه ریزی و توسعه روستایی در استان مازندران و به روش هدفمند و گلوله برفی به تعداد 16 نفر (اشباع نظری) انتخاب شدند. جامعه آماری در بخش کمی شامل 375 نفر از رستوران داران، اقامتگاه ها، هتلداران و کارشناسان سازمان گردشگری می باشند که به صورت تصادفی و در دسترس به تعداد 182 نفر از طریق فرمول کوکران انتخاب شدند. روش تجزیه و تحلیل داده ها در بخش کیفی استفاده از کدگذاری و در بخش کمی روش دلفی برای طراحی مدل است و در نهایت مدل طراحی شده با استفاده از روش مدلسازی معادلات ساختاری و با نرم افزار اسمارت PLS تحلیل شد. براساس نتایج به دست آمده شاخص ها برای مدل تحلیل گردشگری تغذیه بر اقتصاد پایدار روستایی مازندران مورد تایید قرار گرفت. این یافته ها نشان می دهد که ابعاد گردشگری تغذیه، درآمد پایدار، رشد اقتصادی و اشتغال پایدار توانسته اند مدل تحلیل گردشگری تغذیه بر اقتصاد پایدار روستایی را تشکیل دهند.