محمد آزادی احمدآبادی

در پایان کنفرانس آلماآتا، مراقبت های اولیه سلامت به عنوان رویکرد مبنایی در حوزه سلامت و کلید تحقق اهداف «بهداشت برای همه» مطرح گردید و کشورهای عضو پذیرفتند که راهبردهای نظام سلامت خود را بر همان اساس تدوین کنند. در نظام سلامت جمهوری اسلامی ایران نیز، راهبردهای مختلفی در این زمینه اتخاذ گردید، از جمله ایجاد خانه های بهداشت در مناطق روستایی و برنامه های گسترش آن، تشکیل رابطین بهداشت با هدف فعال سازی خدمات در مراکز شهری و طرح پزشکی خانواده. هدف اصلی پژوهش حاضر ارزیابی راهبردهای اتخاذشده در جهت گسترش خدمات مراقبت های اولیه سلامت (PHC) در نظام سلامت جمهوری اسلامی ایران است. در این راستا با بهره گیری از ابزار کنترل راهبردیِ کارت امتیازی متوازن متناسب سازی شده جهت ارزیابی راهبردهای PHC، چارچوب مفهومی اولیه استخراج و به خبرگان عرضه و سرانجام با استفاده از روش تحلیل مضمون، این بسته راهبردی، ارزیابی شد. در راستای نیل به هدف پژوهش، پنج منظر مختلف شامل منظر جهت گیری های کلان، منظر ذی نفعان، منظر مالی، منظر رشد و یادگیری و منظر فرآیندهای داخلی به عنوان مضامین فراگیر در شبکه مضامین، ارزیابی شدند. علی رغم آنکه محوریت خدمات PHC در نظام سلامت، از اهرم های این خدمات است اما راهبردهای اتخاذ شده باعث خروج این خدمات از محوریت ارائه خدمت در نظام سلامت گشته است؛ بنابراین، از منظر جهت گیری های کلان، ضعیف ارزیابی می شوند. نکته مهم آن است که ضعف راهبردهای PHC در این مؤلفه، بر سایر مؤلفه ها نیز اثرگذار بوده و نتیجه گیری نهایی آنکه علی رغم اهمیت اثبات شده خدمات PHC در دنیا، راهبردهای گسترش مراقبت های اولیه سلامت در جمهوری اسلامی ایران در راستای ارزش های محوری این خدمات ضعیف ارزیابی شده و این خدمات به نوعی واجب فراموش شده ی نظام سلامت به حساب می آیند.

امروزه استفاده از روش شناسی تفکر طراحی در مطالعات سازمان و مدیریت رو به فزونی است. در ایران در حیطه سازمان و مدیریت همچنان بین تفکر، تدوین و عمل شکاف وجود دارد و به طور مطلوب کاربست تفکر طراحی از نظر مفهومی و روشی بسط داده نشده است. هدف از این پژوهش، تبیین گفتمان های تفکر طراحی، اصول، مدل ها و روش های مورد استفاده آن در مطالعات سازمان و مدیریت است. روش شناسی پژوهش بر مبنای رویکرد کیفی و با استفاده از تحلیل محتوای داده های ثانویه بوده که از طریق استراتژی پژوهش عمومی کیفی انجام شده است. براساس نتایج پژوهش، تفکر طراحی ریشه در دو گفتمان طراحی و گفتمان مدیریت با کاربست های متمایز دارد.در این پژوهش، طراحی انسان−محور، ترکیب تفکر واگرا و همگرا، هم آفرینی، تکرارپذیری و نمونه سازی به عنوان پنج اصل تفکر طراحی در حیطه سازمان شناسایی شدند. در ادامه مدل های تفکر طراحی سازمان های پیش رو براساس فازها، مراحل و فعالیت های تفکر طراحی طبقه بندی و برخی از روش های پرکاربرد آن تشریح شد. مدل های تفکر طراحی عمدتاً فرایندی بوده و می توان آنها را در چهار مرحله اکتشاف، خلق، بازتاب و پیاده سازی عملیاتی کرد.در پایان، پیشنهادهای پژوهشی و عملیاتی جهت استفاده از تفکر طراحی در مسائل سازمان و مدیریت با توجه به ویژگی های مسئله، سطح تحلیل و خروجی های مورد انتظار ارائه شده است. این موارد محدود به علم مدیریت نبوده و در دیگر علوم اجتماعی کاربرد خواهد داشت.

تأمین مالی، یکی از چالش های اساسی نظام سلامت محسوب شده و نقشی اساسی در تضمین ارائه اثربخش خدمات نظام سلامت دارد. در چند سال اخیر، اجرای طرح تحول نظام سلامت در ایران و عدم رشد بودجه این بخش متناسب با رشد جمعیت، تورم و نیازهای فزاینده این حوزه، اهمیت برنامه ریزی و ارائه الگوهای نوین برای رفع معضلات تأمین مالی را دوچندان نموده است. سؤال پژوهش حاضر این است که برای نیازهای مختلف تأمین مالی صنعت ارائه کنندگان مراقبت های بهداشتی درمانی، کدام ساختار(های) صکوک مناسب تر است؟ در این راستا به روش توصیفی تحلیلی پس از احصای انواع نیازهای این صنعت در شش حوزه ی ساخت و احداث، تعمیر و بازسازی، تأمین مواد اولیه مصرفی، تأمین تجهیزات و تأسیسات، تأمین خدمات و سرمایه در گردش؛ به بررسی انواع صکوک قابل استفاده برای رفع این نیازها پرداخته شده است. در این پژوهش با نظرسنجی از خبرگان نظام سلامت و بازار سرمایه و با استفاده از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، اولویت صکوک احصاشده برای هریک از نیازهای شش گانه تعیین شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد در زمینه نیازهای ساخت و احداث، تعمیر و بازسازی، خدمات بهداشتی-درمانی، تامین مواد اولیه مصرفی، تامین تجهیزات و تاسیسات و سرمایه در گردش، به ترتیب صکوک استصناع، منفعت، منفعت، مرابحه، اجاره و خرید دین دارای بالاترین اولویت بوده و جهت تامین مالی به سیاستگذاران و مدیران اجرایی این صنعت پیشنهاد می شود.

روندهای جهانی همچون هزینه های فزاینده سلامت، تغییر در نوع تقاضای بیماران و پیشرفت های حوزه فناوری، نظام های سلامت را به سوی سلامت الکترونیک سوق داده است. در بسیاری از پروژه های پیاده سازی سلامت الکترونیک، فاصله معناداری بین نتایج موردانتظار و آنچه در واقعیت اتفاق می افتد، وجود دارد. مطالعات نشان می دهد که علت بسیاری از این شکست ها، فهم ناکافی از متغیّرهای مؤثر بر اجرای نظام سلامت الکترونیک و فقدان چارچوبی جامع برای اعمال این گونه مداخلات بوده است. از سویی دیگر در سال های اخیر، الزامات قانونی، بالینی و اقتصادی، حرکت به سوی سلامت الکترونیک را به یک اولویت برای نظام سلامت ایران تبدیل کرده است. هدف از پژوهش حاضر تبیین پیچیدگی چندسطحی اجرای سلامت الکترونیک و همچنین ارائه برنامه پژوهشی و رهنمون هایی برای کاربست سلامت الکترونیک است. این هدف از طریق فراترکیب پژوهش های داخلی این حوزه و ترکیب داده های گردآوری شده در امتداد مدل شناخته شده سیستمی «ورودی پردازش خروجی» و در قالب الزامات و نتایج بالقوه نظام سلامت الکترونیک دنبال شده است. به طورکلی 221 پژوهش منحصربه فرد از پایگاه های داده به دست آمد که در بررسی ابتدایی، ۵۶ پژوهش به عنوان پژوهش های مرتبط شناسایی شدند. با فراترکیب این پژوهش ها، 39 مؤلفه در قالب هشت مؤلفه کلان اقتصادی مالی، حقوقی قانونی، فناوری، امنیتی، اجتماعی، نگرشی، آموزشی و اخلاقی به عنوان الزامات پیاده سازی سلامت الکترونیک شناسایی شدند. همچنین 13 مؤلفه به عنوان نتایج سلامت الکترونیک در طبقات اقتصادی مالی، حقوقی قانونی، بالینی مثبت و بالینی منفی استخراج شد. این عوامل، تصویری از سلامت الکترونیک ارائه می کند که هم کاربست نظری داشته و هم در طراحی برنامه های عملیاتی سودمند است. در بین الزامات پیاده سازی نظام سلامت الکترونیک، مؤلفه های امنیتی و مؤلفه های اخلاقی به ترتیب دارای بیشترین و کمترین میزان توجه در پژوهش های مرتبط بوده است. باوجوداین، برای تحقق عملی نظام سلامت الکترونیک بایستی در جهت استقرار تمامی این الزامات حرکت کرد. همچنین نتایج این سیستم، در هدف گذاری پروژه های آتی سلامت الکترونیک و طراحی سنجه هایی برای ارزیابی پروژه های جاری کاربرد دارد.