وحید کفعمی

رانندگی تحت تأثیر مواد مخدر، به عنوان یک آسیب اجتماعی محسوب می شود که اثرات زیان آوری بر یک جامعه وارد می سازد. در این بین تئوری رفتار برنامه ریزی شده، یکی از راهکارهای مؤثر در پیشگیری از سوءمصرف مواد مخدر است. هدف این مطالعه بررسی تأثیر برنامه آموزش پیشگیری از سوءمصرف مواد با بهره گیری از این تئوری بود. این پژوهش یک مطالعه نیمه تجربی بود که بر روی 80 نفر از رانندگان اتوبوس پایانه حمل و نقل شهر همدان انجام شد. رانندگان اتوبوس بصورت تصادفی به گروه مداخله (40 نفر) و کنترل (40 نفر) تقسیم شدند. پس از انجام ارزشیابی تشخیصی به منظور تعیین بهترین فاکتور پیش بینی کننده سوء مصرف مواد مخدر، اقدام به طراحی برنامه آموزشی و اجرای 3 جلسه آموزشی در مورد پیشگیری و مهارت های مقاومت در برابر سوء مصرف مواد گردید. پس از 2 ماه از مداخله آموزشی، داده ها با استفاده از پرسشنامه جهت سنجش سازه های تئوری رفتار برنامه ریزی شده جمع آوری گردید. از نرم افزار آماری SPSS-16 و آزمون های آماری مناسب برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده گردید. یافته ها نشان داد اختلاف معنی داری برای میانگین نمرات نگرش (001/0 P-value=،534/9 t=)، هنجارهای انتزاعی (001/0P-value=، 595/9 t=) و کنترل رفتاری درک شده (001/0 P-value=، 148/4-t= ) در بین دو گروه مداخله و کنترل قبل و بعد از مداخله آموزشی وجود داشته است.

سوءمصرف مواد مخدر شامل طیف گسترده ای از رفتارهای مخاطره آمیز است که به عنوان یکی از مهم ترین چالش ها در زمینه سلامت فرد، خانواده و جامعه مطرح می شود. هدف از این مطالعه، تعیین فاکتورهای پیش بینی کننده سوء مصرف مواد در بین متقاضیان دریافت گواهینامه رانندگی شهر همدان با استفاده از تئوری رفتار برنامه ریزی شده بود. این پژوهش توصیفی - تحلیلی در سال 1391 انجام شد. 388 نفر از مردان و زنان متقاضی دریافت گواهینامه رانندگی از 6 آموزشگاه تعلیم رانندگی شهر همدان با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب و وارد مطالعه شدند. داده ها با استفاده از پرسشنامه های استاندارد منطبق با تئوری رفتار برنامه ریزی شده و به روش خودگزارش دهی تکمیل و با استفاده از نرم افزار آماریSPSS-16 و با بهره گیری از آزمون های مناسب (کای-دو، همبستگی پیرسون و آنالیز رگرسیون لجستیک) تجزیه و تحلیل گردید. شرکت کنندگان در مطالعه 1/38، 4/31 و 9/81 درصد از نمره را به ترتیب برای نگرش نسبت به مصرف مواد، هنجارهای انتزاعی و کنترل رفتاری درک شده بدست آوردند. ارتباط معنی داری بین تجربه سوء مصرف مواد مخدر و متغیرهای دموگرافیک (جنس و وضعیت تأهل) وجود داشت. همچنین رابطه معنی داری بین تجربه سوء مصرف مواد مخدر و قصد مصرف مواد مخدر، داشتن دوستان مصرف کننده مواد (شامل: مشروبات الکلی، مواد مخدر و داروهای درمان اعتیاد) و تجربه مصرف مواد توسط خود فرد وجود داشت (P <0.05). 9/11% از متقاضیان دریافت گواهینامه رانندگی سابقه مصرف مشروبات الکلی، 5/5% سابقه مصرف مواد مخدر و روانگردان و 4/4% سابقه مصرف داروهای درمان اعتیاد را در 6 ماه گذشته داشتند. آنالیز رگرسیون لجستیک نشان داد که هنجارهای انتزاعی و کنترل رفتاری درک شده، پیش بینی کننده های قوی برای قصد مصرف مواد مخدر در واحدهای پژوهش است. نتایج تحقیق نشان داد تئوری رفتار برنامه ریزی شده می تواند برای پیش بینی رفتارهای پر خطر و اجرای برنامه های پیشگیری از سوءمصرف مواد مخدر استفاده گردد.