فرزانه صفرپور

مادران کودکان اوتیسم در تنظیم هیجان و تعامل با فرزندشان با چالش های خاصی مواجه هستند و به آموزش و برنامه ریزی نیاز دارند. پژوهش حاضر با هدف تعیین میزان اثربخشی برنامه سال های شگفت انگیز بر تنظیم رفتاری هیجان مادران کودکان اوتیسم انجام شد. پژوهش از نوع نیمه آزمایشی و با طرح پیش آزمون، پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه مادران کودکان اوتیسم شهرستان شهرضا در اصفهان در سال تحصیلی 1399-1400 بود. نمونه شامل 20 مادر می شد که به روش نمونه گیری در دسترس از مرکز توانبخشی کودکان اوتیسم انتخاب شدند. آن ها به روش تصادفی در گروه های آزمایش و کنترل جایگزین شدند، به نحوی که در هر گروه ده آزمودنی بود. تمام آزمودنی ها پرسشنامه تنظیم رفتاری هیجان (کرایج و گارنفسکی، 2019) را به عنوان پیش آزمون کامل کردند. گروه آزمایش به مدت 12 جلسه تحت آموزش برنامه سال های شگفت انگیز قرار گرفت اما گروه کنترل از برنامه رایج مرکز استفاده کرد. برای تحلیل داده ها از آزمون یومان ویتنی استفاده شد. نتایج نشان داد که برنامه سال های شگفت انگیز به طور معناداری بر مولفه های اقدام به کار دیگر (0/023=P و 2/26-=Z)، کناره گیری (0/007=P و 2/68-=Z)، رویارویی فعال (0/001=P و 4/00-=Z) و جستجوی حمایت اجتماعی (0/001=P و 3/49-=Z) از تنظیم رفتاری هیجان در مادران کودکان اوتیسم تاثیر داشت. نتایج حاکی از آن بود که برنامه سال های شگفت انگیز با تمرکز بر تعامل والد-کودک، خودکارآمدی و شناخت هیجان های خود و دیگران می تواند به عنوان روشی مفید و موثر برای بهبود تنظیم رفتاری هیجان مادران کودکان اوتیسم مورد استفاده قرار گیرد.

این پژوهش با هدف بررسی ویژگی های روان سنجی نسخه فارسی پرسشنامه تنظیم رفتاری هیجان در نوجوانان و بزرگسالان برای اولین بار در ایران انجام شد. پژوهش حاضر توصیفی و از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری پژوهش حاضر را متخصصان و نوجوانان و بزرگسالان در سال 1398 تشکیل دادند. نمونه پژوهش شامل 9 متخصص و 461 شرکت کننده می شد که با روش نمونه گیری تصادفی از شهر تهران و اصفهان انتخاب شدند. فرآیند ترجمه و ترجمه معکوس برای تهیه نسخه فارسی پرسشنامه تنظیم رفتاری هیجان انجام شد. برای تعیین روایی صوری و محتوایی از نظر 9 متخصص استفاده شد. شاخص روایی محتوایی به روش لاواشه و روش والتز و باسل به دست آمد و شاخص روایی سازه به روش تحلیل عاملی محاسبه شد. پایایی پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ و بازآزمایی به دست آمد. پرسشنامه در پنج خرده مقیاس شامل 20 سوال پنج گزینه ای طراحی شد. روایی صوری و محتوایی (شاخص روایی محتوایی کل= 84/0) تائید شد. شاخص روایی محتوایی برای هر یک از خرده مقیاس های اقدام به کارهای دیگر، کناره گیری، رویارویی فعال، جستجوی حمایت اجتماعی و نادیده گرفتن به ترتیب 82/0، 87/0، 86/0، 87/0 و 83/0 بود. پایایی هر یک از خرده مقیاس های پرسشنامه تنظیم رفتاری هیجان با استفاده از روش آلفای کرونباخ به ترتیب 88/0، 90/0، 91/0، 89/0 و 87/0 و همچنین با روش بازآزمایی در دامنه 59/0 تا 66/0 به دست آمد. پرسشنامه تنظیم رفتاری هیجان برای نوجوانان و بزرگسالان، ابزاری روا و پایا است.

پژوهش حاضر با هدف تعیین میزان اثربخشی آموزش برنامه سال های شگفت انگیز بر خودکارآمدی مادران کودکان ناشنوا انجام شد. این مطالعه از نوع نیمه آزمایشی و با طرح پیش آزمون و پس آزمون و گروه کنترل بود. جامعه آماری مطالعه حاضر شامل همه مادران کودکان ناشنوا در شهرستان شهرضا در سال 99-1398 بود. نمونه شامل 20 مادر می شد که با روش نمونه گیری دردَسترس انتخاب شدند و با روش تصادفی در گروه های ده نفری آزمایش و کنترل جایگزین شدند. ابتدا تمام آزمودنی های هر دو گروه پرسشنامه خودکارآمدی والدینی دومکا، استریوزینگر، جکسون و روزا (1996) را کامل کردند و نمره آن به عنوان پیش آزمون در نظر گرفته شد. گروه آزمایش در برنامه سال های شگفت انگیز در 12 جلسه شرکت کرد؛ درحالی که گروه کنترل در برنامه رایج مدرسه شرکت داشت. سپس هر دو گروه پرسشنامه خودکارآمدی والدینی را دوباره تکمیل کردند و نمره آن به عنوان پس آزمون در نظر گرفته شد. برای تحلیل داده ها از روش آماری تحلیل کواریانس تک متغیری استفاده شد. یافته ها نشان داد برنامه سال های شگفت انگیز تأثیر مثبت و معناداری بر خودکارآمدی مادران کودکان ناشنوا دارد (001/0P<). نتایج حاکی از آن بود که برنامه سال های شگفت انگیز برای بهبود خودکارآمدی مادران کودکان ناشنوا مفید و مؤثر است. پیشنهاد می شود از این برنامه برای آموزش مادران کودکان ناشنوا استفاده شود تا خودکارآمدی آنها بهبود یابد.