احمد واشقانی فراهانی

پژوهش حاضر با هدف شناسایی مؤلفه های تربیت اخلاقی فراگیران در اسناد بالادستی نظام آموزشی کشور و تعیین میزان توجه به این مؤلفه ها در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، انجام شده است. در این پژوهش از روش تحلیل محتوای کیفی قیاسی استفاده شده است. بدین منظور واحد تحلیل، تمامی جملات اسناد بالا دستی آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران می باشد. ابزار تحلیل محتوا، چک لیست تحلیل محتوای نگارنده بوده است. براساس یافته ها، مرحله اول مؤلفه های تربیت اخلاقی دانش آموزان در دو طبقه مفاهیم اخلاقی عام (مشتمل بر ابعادِ اخلاق عمومی و پایه، اخلاق اجتماعی، فردی، اقتصادی و اخلاق سیاسی) و مفاهیم اخلاقی خاص (مشتمل بر ابعادِ مؤلفه های اخلاقی مرتبط با مهارت های زندگی، مهارت های حرفه ای دانش آموزی و اخلاق هنری و زیباشناختی) سازمان یافت. همچنین در مرحله دوم میزان توجه به هرکدام از مؤلفه های تربیت اخلاقی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش مشخص شد.

آموزش هدایت شده شناختی یک رویکرد مبتنی بر فراشناخت و استفاده از زبان و مکالمات ریاضی با تأکید بر اکتشاف در آموزش ریاضیات است که به نحوه توسعه درک دانش آموزان از طریق تعامل با سایرین، داشتن حداقل دانش پیشین در مورد یک مفهوم ریاضی اشاره دارد. پژوهش حاضر کاربردی است و با هدف بررسی تأثیر روش آموزش هدایت شده شناختی بر کیفیت خود راهبری در یادگیری ریاضی و به روش پژوهش های شبه آزمایشی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش دانش آموزان پایه چهارم ابتدایی ناحیه یک شهرستان اراک و نمونه موردنظر شامل پنجاه دانش آموز است که به روش نمونه گیری خوشه ای دومرحله ای انتخاب و در دو گروه مساوی به عنوان گروه گواه و کنترل گروه بندی شدند. پس از اجرای پیش آزمون اضطراب یادگیری ریاضی در هر دو گروه، برای گروه آزمایش، کلاس به شیوه آموزش هدایت شده شناختی، طی پنج جلسه ۴۵ دقیقه ای اجرا و کلاس گروه گواه به روش متداول اداره شد. برای بررسی تغییر در مؤلفه خودراهبری در یادگیری ریاضی، از مقایسه توانمندی های فراگیران در حل مسئله ریاضی و برای بررسی اضطراب یادگیری ریاضی از پرسش نامه  اضطراب ریاضی برای کودکان استفاده شد. برای تحلیل نتایج یادگیری ازنظرات تحلیلی متخصصان آموزش ریاضی و برای تحلیل داده ای پرسش نامه اضطراب از آزمون آماری تحلیل کوواریانس استفاده شد. نتایج نشان داد که روش آموزش هدایت شده شناختی، خودراهبری در یادگیری را تسهیل کرده است و در کاهش اضطراب ریاضی دانش آموزان تأثیر مثبت دارد.

در ساخت دانش و بازسازی مفاهیم ریاضی، «مثال» ها نقشی اساسی ایفا می کنند. مثال های آموزشی خوب مانند یک نمایشگر شفاف، ابزاری برای برقراری ارتباط میان فراگیران، معلمان و مفاهیم هستند. در این پژوهش تصور و درک معلمان ریاضی از مثال و چگونگی به کارگیری آن توسط آن ها در فرایند آموزش یک مفهوم ریاضی، مورد بررسی قرار می گیرد. روش تحقیق به کار گرفته شده در این پژوهش، روش کیفی پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه معلمان ریاضی دوره متوسطه استان مرکزی در سال تحصیلی90- 89 است. حجم نمونه 75 نفر بود که به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شد. نتایج تحقیق نشان داد که معلمان به ضرورت استفاده از مثال ها واقف اند، ولی شناخت کافی از مثال آموزشی ندارند و فضای مثال آن ها به قدرکافی توسعه یافته نیست. اکثر معلمان، مثال را یک ابزار مفید و ضروری و یا یک زبان مشترک و قابل فهم برای فراگیر می دانند، ولی در عین حال موضوعاتی مانند قضایا و مسئله ها، تعاریف و اثبات و استدلال ها را به عنوان مثال در نظر نمی گیرند. معلمان به ویژگی هایی از قبیل شفافیت و سادگی، صحت ریاضی، توانایی فراگیران و قابلیت ارزیابی مثال اشاره کرده اند، اما بخش قابل توجهی از آنان از ویژگی های مهمی همچون تعمیم پذیری، در دسترس بودن و غنی بودن و قوت یک مثال ریاضی غفلت ورزیده اند. همچنین بیشتر معلمان شرکت کننده در پژوهش، از مثال ها فقط در برخی از قسمت های فرایند آموزش ریاضی مانند مفهوم سازی یا آموزش رویه ها استفاده می کنند.