یوسف علیپور

ورتکس قطبی و پرفشار جنب حاره آزور بارزترین و دائمی ترین سیمای گردش وردسپهری در نیمکره شمالی به شمار می رود و افزایش یا کاهش شاخص شدت و شاخص گسترش آنها در سطح ۵۰۰ هکتوپاسکال، از  عوامل اصلی تعیین کننده دوره های خشک و مرطوب در عرض های میانی و ایران است. ازاین رو هدف این مطالعه، تبیین تغییرات این دو سیستم در فصل زمستان و تابستان است. نقشه و نمودارهای سری زمانی میانگین ماهانه ورتکس قطبی و پرفشار جنب حاره در جو ایران نشانگر تغییرات قابل توجهی این دو عامل بوده است. نتایج نشان داد، شاخص سطح و شدت ورتکس قطبی دارای روند نزولی بوده است و معرف این سیستم، حدود 2 درجه به سمت عرض های جغرافیایی بالاتر پسروی کرده است. شاخص های پرفشار جنب حاره آزوردر فصل تابستان دارای روند افزایشی بوده است؛ بطوریکه در دهه آخر مطالعاتی حدود 97 در از مساحت کشور تحت سیطره این سیستم بوده است و معرف سیستم از عرض جغرافیایی 36.15 درجه در دهه اول به عرض 38.64 درجه در دهه آخر، پیشروی کرده است.

زمینه و هدف: سالانه 35/1 میلیون نفر در جهان قربانی تصادف های جاده ای می شوند و شواهد موجود بیانگر آن است که این مسئله یکی از پنج علت مهم مرگ ومیر و معلولیت جسمی در ایران است؛ ازاین رو، هدف اصلی پژوهش حاضر شناخت و تحلیل ویژگی های جغرافیایی نقاط پرتصادف در جاده های اصلی ایران با رویکرد مدیریتی بود.روش: این پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی؛ از نظر ماهیت داده ها از نوع کمّی و مبتنی بر تحلیل فضایی است. جامعه آماری تحقیق شامل 1586 نقطه پرحادثه در جاده های اصلی ایران است، که به روش سرشماری یا تمام شمار مطالعه شدند و با استفاده از نرم افزار ArcGIS مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند.یافته ها: از مجموع کل نقاط حادثه خیز جاده ای در ایران 1586 نقطه در چارچوب مفهوم نقاط پرتصادف دسته بندی شده است. استان های قزوین، خراسان شمالی و مازندران به ترتیب با 366، 337 و 219 نقطه دارای بیشترین فراوانی نقاط حادثه خیز به لحاظ تصادفات جاده ای در ایران به شمار می آیند؛ استان های هرمزگان، ایلام و مرکزی به ترتیب با 24، 26 و 32 نقطه دارای کمترین فراوانی نقاط حادثه خیز به لحاظ تصادفات جاده ای در ایران هستند؛ استان های فارس، خوزستان، گیلان و خراسان شمالی به ترتیب با 125، 120، 97 و 96 نقطه دارای بیشترین فراوانی به لحاظ تعداد نقاط پرتصادف به شمار می آیند؛ و همچنین استان های اردبیل، کهگیلویه وبویر احمد و مرکزی به ترتیب با 6، 12 و 13 نقطه دارای کمترین فراوانی به لحاظ تعداد نقاط پرتصادف هستند.نتیجه گیری: وضعیت توپوگرافی، آب وهوا، میزان تراکم جمعیت، کمیّت و کیفیّت زیرساخت های حمل ونقل جاده ای، موقعیت جغرافیایی، درجه گردشگرپذیری، هم جواری جغرافیایی با کانون های پر جمعیت و قرار گرفتن در مسیر ترانزیتی ازجمله عواملی هستند که نقش بارزی در ایجاد نقاط پر تصادف دارند. البته عوامل انسانی فرهنگی، در کنار مسائل فنی وسایل حمل ونقل همچنان به عنوان دو متغیر اصلی، نقش تعیین کننده ای در جغرافیای نقاط پرتصادف ایران دارند. الگوهای فضایی نقاط پرتصادف به اشکال خطی، پراکنده و متراکم یا کانونی در یک ناحیه مشخص قابل مشاهده هستند. درنهایت، به نظر می رسد ساماندهی و حذف نقاط پرتصادف نیازمند رویکردی جامع با نگاه آمایش سرزمین است.

زمینه و هدف: در دهه های اخیر روند فزاینده انواع سرقت به یکی از مسائل نظم و امنیت در نواحی شهری تبدیل شده است. تحلیل مکانی- فضایی این گونه جرائم می تواند چشم انداز روشنی برای برنامه ریزی و مدیریت انتظامی شهرها فراهم آورد. ازاین رو هدف اساسی پژوهش حاضر تحلیل فضایی جرائم سرقت در شهرستان اسفراین است.روش: پژوهش به لحاظ هدف از نوع پژوهش های کاربردی و ازنظر رویکرد روش شناسی مبتنی بر توصیف و تحلیل فضایی است. قلمرو مکانی پژوهش، شهر اسفراین استان خراسان شمالی است. داده های به کار رفته شامل 945 مورد سرقت ثبت شده در بازه زمانی یک ساله از 01/01/1400 تا 29/12/1400 است. برای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزارهای Excel و ArcGIS بهره گیری شد.یافته ها: کانون جرم سرقت منزل در اسفراین بر نواحی شهری مرفه تر متمرکز است، و سرقت خودرو و اماکن خصوصی و تجاری بیش تر از مناطق مرکزی و خیابان های اصلی شهر رخ داده است.نتیجه گیری: الگوهای فضایی شکل گیری کانون های جرم سرقت در شهر اسفراین متأثر از ساختار کالبدی-فضایی و هم چنین افول شاخص های اقتصادی، مشکلات اجتماعی و فرهنگی، افزایش فقر، اعتیاد به مواد مخدر، طلاق، بیکاری و حاشیه نشینی شهری است.

زمینه و هدف: با توجه به مأموریت ذاتی پلیس در تأمین نظم و امنیت، پیشگیری و مقابله با جرائم مرتبط با صنعت گردش گری ازجمله کنترل فعالیت ها و خدمات غیرمجاز در بخش گردش گری و به طورکلی به وجود آوردن امنیت و احساس امنیت در فضاهای گردش گری از ضرورت های بنیادین در این زمینه شناخته می شود. پژوهش حاضر با هدف شناخت میزان تأثیر اقدامات مدیریت انتظامی بر رضایت گردش گران در کلان شهر شیراز انجام شد.روش: پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ شیوه اجرا از نوع توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری، کلیه گردش گران داخلی و خارجی است که در بازه زمانی یک ساله از ابتدای شهریور 1397 تا ابتدای شهریور 98 به کلان شهر شیراز سفر کرده اند؛ که با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه برابر با 384 نفر تعیین شد. ابزار اصلی جمع آوری اطلاعات، پرسش نامه است که روایی آن به صورت صوری و پایایی آن به روش آلفای کرونباخ محاسبه و تأیید شد. اطلاعات به دست آمده با استفاده از آزمون هم بستگی پیرسون و تحلیل مسیر، تجزیه وتحلیل شد.یافته ها: یافته های پژوهش حاکی از آن است اگر احساس امنیت و ضریب ایمنی گردش گران در مقصد گردش گری (کلان شهر شیراز) توسط پلیس افزایش یابد، خودشکوفایی یا همان توسعه پایدار گردش گری ایجاد خواهد شد.نتیجه گیری: نتایج نشان داد، رابطه مثبت و معناداری بین ابعاد مدیریت انتظامی و رضایت گردش گران وجود دارد. فراجا می تواند با استفاده از ابعاد مدیریت انتظامی و ایجاد استانداردی مبتنی بر همین ابعاد، به عنوان یک ابزار کاربردی در جهت افزایش رضایت گردش گران خارجی و داخلی گام های مؤثری بردارد.

منطقه طرقبه و شاندیز مشهد به دلیل قرارگرفتن در برنامه ریزی توسعه گردشگری و اشتهار به منزله هدف گردشگری با حجم انبوه حضور و ورود گردشگر مواجه بوده و این موضع ضمن فراهم کردن فرصت های مختلف، مشکلاتی را در زمینه های گوناگون ازجمله مسائل انتظامی برای ساکنان محلی فراهم کرده است. این تحقیق با هدف بررسی تأثیر مدیریت انتظامی تفرجگاه های پیراشهری بر رضایتمندی ساکنان محلی مناطق طرقبه و شاندیز مشهد انجام می شود و از نظر هدف، پژوهشی کاربردی و برحسب نحوه گردآوری داده ها توصیفی پیمایشی است. جامعه آماری جمعیت هجده ساله و بیشتر منطقه است که برابر نتایج آخرین سرشماری برابر با 48520 نفر بودند. حجم نمونه براساس فرمول کوکران 384 نفر تعیین شد. روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای است. ابزار تحقیق پرسش نامه بوده و به منظور ارزیابی روایی پرسش نامه از روایی صوری و همچنین روایی سازه و برای تأیید پایایی نیز از ضریب آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی استفاده شده و درنهایت از مدل سازی معادلات ساختاری و نرم افزار اسمارت پی.ال.اس برای آزمون فرضیات استفاده شده است. یافته های نشان می دهند که اقدامات پلیس در پیشگیری از جرم، کنترل و مقابله با جرم، مدیریت ترافیک و حمل ونقل جاده ای و درنهایت اقدامات پلیس در نظارت بر عملکرد اماکن تفریحی گردشگری، تأثیر مثبت و معناداری در رضایتمندی ساکنانِ منطقه طرقبه و شاندیز مشهد دارد. چنانچه اقدامات مدیریت انتظامی تلفیقی از اقدامات پیشگیرانه، مقابله ای و کنترلی، مدیریت ترافیک و نظارت بر حوزه های گردشگری باشد، می تواند رضایت ساکنان محلی را جلب کند.

دما از عناصر اساسی شکل گیری اقلیم است و تغییرات آن می تواند ساختار آب و هوایی هر منطقه ای را دگرگون سازد و موجب تغییر در وقوع پدیده های حدی نظیر خشکسالی، بارش های سنگین و توفان شود. لذا بررسی روند دما در مقیاس های مختلف زمانی و مکانی بخش بزرگی از تحقیقات اقلیم شناسی را به خود اختصاص داده است. این تحقیق به منظور آشکارسازی تغییرات دمای تراز 1000 هکتوپاسکال در فصول مختلف از سال 1950 تا 2020 میلادی در ایران صورت گرفته است. تحلیل ها بر روی متغیر میانگین ماهانه دما در طول دوره 70 ساله با استفاده از پایگاه داده NCEP/NCAR انجام گرفته است. نمودارهای سری زمانی متغیر مورد مطالعه با استفاده از آزمون من کندال در مقیاس سالانه ترسیم شدند. برای آشکارسازی و تحلیل روند دمای ایران در تراز 1000 هکتوپاسکال نقشه های میانگین 10 ساله و نمودارهای سری زمانی سالانه ترسیم شد، نتایج نشان داد میانگین سالانه دما در پهنه کشور ایران با آهنگ 1.34 درجه سانتی گراد (بالاتر از میانگین جهانی با مقدار0.74 درجه سانتی گراد ) در هر سده دارای روند افزایشی است. مقادیر متغیر میانگین سالانه دما در فصل های تابستان، پاییز و بهار دارای روند معنی دار بوده و میانگین دما در تراز 1000 هکتوپاسکال دارای روند صعودی است. بالاترین افزایش میانگین دمای تراز 1000 هکتوپاسکال متعلق به فصل تابستان بوده و با مقدار 0.2 درجه سانتی گراد به ازای هر 10 سال افزایش یافته است. نقشه های ده ساله میانگین دما در فصول مختلف نشان دادند نیمه جنوبی ایران در طول دوره مطالعاتی دارای روند افزایشی دما بوده است.

زمینه و هدف: سرقت منزل از جرایم شایع و مهم در سطح کشور بوده و مقابله و پیشگیری از آن می تواند تأثیر بسزایی در افزایش احساس امنیت شهروندان داشته باشد. هدف پژوهش شناخت کاربردهای GIS در پیشگیری انتظامی از جرم سرقت منزل در کانون های جرم خیز شهر قزوین بوده است. روش پژوهش: این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر نوع و ماهیت توصیفی- تحلیلی بوده و با تکیه بر توانمندی های GIS اقدام به شناسایی و درک الگوهای فضایی مکانی جرائم سرقت در کانون های جرم خیز شهر قزوین در سال 1396 نموده است. زمان وقوع جرایم و توزیع فضائی محل وقوع جرایم در نقاط مختلف شهر ارزیابی شده و پس از تشکیل پایگاه داده با استفاده از آزمون های آماری، تخمین تراکم کرنل و گرافیکی اقدام به شناسایی مهم ترین کانون های جرم خیز شد. یافته ها: یافته های پژوهش حاکی از آن است که مهم ترین کانون های جرم خیز سرقت منزل شهر قزوین هر کدام دارای ویژگی های خاصی بوده اند. بررسی نوع و ترکیب کاربری های اراضی موجود در مجاورت محدوده های مسکونی بیانگر این است که برخی از کاربری ها وقوع سرقت منزل را برای سارقان تسهیل کرده است. نتیجه گیری: به منظور پیشگیری از وقوع سرقت منزل در شهر قزوین به نظر می رسد اولویت بخشی به سیاست ها و برنامه های پیشگیری انتظامی، اجتماعی و قضایی، افزایش سطح آگاهی شهروندان با هدف پیشگیری، توجه به رعایت اصول حفاظتی و امنیتی در ساختمان های مسکونی توسط مالکان، استفاده از فناوری های نوین در مبارزه با سرقت، افزایش حضور فیزیکی پلیس در محلات، کنترل بیشتر مبادی ورودی و خروجی شهر و استفاده از GIS باید در اولویت اقدامات مسئولان و دست اندرکاران انتظامی قرار گیرد.

رشد جمعیت و افزایش شهرنشینی منجر به افزایش تقاضا برای توسعه راه های جدید می شود. راه ها از عناصر مهم زندگی نوین به شمار می آیند و زمینه های رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی را فراهم می سازند. در عصر حاضر انسان کاملاً از طبیعت جدا شده و در مسیری ناپایدار قرار گرفته که قطعاً به تخریب کامل محیط زیست و از بین رفتن شرایط زیستی بر کره زمین منتهی خواهد شد. به منظور امکان ارتباط سریع، ایمن و ارزان بین مناطق شمالی و مرکزی کشور و تکمیل کریدور حمل و نقلی شمال- جنوب کشور، نیاز به احداث آزادراه تهران- شمال در منطقه شمال کشور احساس گردید. این پروژه در دست احداث علاوه بر اینکه پیامدهای بالقوه مثبت، پیامدهای منفی را نیز به همراه داشته است. در این تحقیق، با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و جمع آوری داده های میدانی و تحلیل آماری تأثیر آزاد راه تهران- شمال بر اقتصاد روستاهای پیرامونی، مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد در محدوده مورد مطالعه، علی رغم مزایای غیر قابل انکار احداث آزادراه تهران- شمال نظیر کاهش میانگین شیب طولی، افزایش سرعت سفر، کاهش مصرف انرژی، این پروژه دارای اثرات و پیامدهای منفی بر روستاهای پیرامونی می باشد. یافته ها نشان داده است که روستای سینوا واقع در مسیر این با دگرگونی های بنیادین مواجه گردیده است و احداث آزاد راه نه تنها هیچ گونه جنبش و پویایی اقتصادی به وجود نیاورده است بلکه با تصرف و تخریب بافت اصلی روستا باعث از بین بردن زمین های زراعی، باغات، و مراکز دامپروری گردیده و در مجموع هیچ گونه دستاورد اقتصادی و گردشگری نداشته است.

پرفشار جنب حاره آزور بارزترین و دائمی ترین سیمای گردش وردسپهری در منطقه جنب حاره نیمکره شمالی و ایران به شمار می رود. بررسی آثار و منابع منتشرشده در رابطه با تغییرات پرفشار جنب حاره ای نشان می دهد که یک تحقیق جامع درباره تغییرات این پرفشار در فصول مختلف لازم است. افزایش یا کاهش شاخص شدت و شاخص گسترش شرقی و شمالی پرفشار جنب حاره در سطح ۵۰۰ هکتوپاسکال، تعیین کننده اصلی دوره های خشک و مرطوب در ایران است. ازاین رو هدف این مطالعه، تبیین تغییرات زمانی _ مکانی پرفشار جنب حاره و به عبارتی تعیین مرز شمالی و شرقی و همچنین شدت این سیستم در فصول مختلف بر روی ایران بوده است. بدین منظور داده های فرمت NC ارتفاع ژئوپتانسیل ساعت 12GMT طی یک دوره 68 ساله (1948- 2015) از پایگاه داده مرکز پیش بینی محیطی/ مرکز ملی پژوهش های جوی نوآ اخذ گردید و برای طبقه بندی فصلی و تهیه نقشه های مورد نظر در مراحل بعدی به فرمت های استاندارد و مورد نظرتبدیل شدند. نقشه و نمودارهای سری زمانی میانگین پرفشار جنب حاره در نیوار ایران بیانگر افزایش شاخص سطح و شدت در همه فصول باشد. شیب خط روند تمامی فصول افزایشی بوده و میانگین ارتفاع ژئوپتانسیل در نیوار ایران با آهنگ 87/5 ژئوپتانسیل متر در هر 10 سال افزایش یافته و در سال 2015 به حداکثر آنومالی مثبت رسیده است.

در سال های اخیر مصرف بالای انرژی یکی از مشکلات کل جهان علی الخصوص شهرهای بزرگ می باشد. یکی از راهکارهایی که در این زمینه ارائه شده است استفاده حداکثری از انرژی خورشید می باشد. اگر ساختمان ها مطابق با تابش انرژی خورشید و اقلیم منطقه ساخته شوند و بتوانند در دوره گرم حداقل انرژی و در دوره سرد حداکثر انرژی را جذب کنند در مصرف انرژی صرفه جویی بسیار زیادی حاصل خواهد شد. . با توجه به موقعیت خاص جغرافیایی شهر زنجان، جهت گیری ساختمان ها باید به گونه ای باشد که در دوره سرد بیشترین میزان انرژی به ساختمان وارد شود و نیز در دوره گرم کمترین میزان انرژی را دریافت کند. در این تحقیق با مطالعه موردی اقلیم شهر زنجان و به جهت استفاده حداکثری از انرژی خورشیدی ابتدا اطلاعات اقلیمی مورد نیاز از ایستگاه سینوپتیک زنجان برای دوره 40 ساله (1388-1348) تهیه گردید. سپس با استفاده از روش محاسباتی قانون کسینوس میزان انرژی تابشی بر روی سطوح قائم برای ماه های مختلف و در 24 جهت جغرافیایی محاسبه و از طریق نرم افزارهای Q-BASIC ،Excel اطلاعات پردازش شده و در نهایت بهترین جهت استقرار ساختمانها در شهر زنجان تعیین گردیده است. سطوح قائم 150+ جنوب شرقی و 150- جنوب غربی بیشترین میزان انرژی و سطوح 15+ و 15- شمال شرقی و غربی کمترین میزان انرژی را در طول ماه های سرد و گرم سال دریافت می کنند. بر اساس نتایج این تحقیق بهترین جهت استقرار ساختمان به منظور دریافت بهینه انرژی خورشید در دوره های سرد و گرم سال جهت های 135 درجه و 225 درجه زاویه آزیموتی می باشد.