زهرا کهندل

شناخت حرفه ای و انتخاب های حسابرسان تحت تأثیر فرآیندهای ادراک، قضاوت و گزینه های تصمیم قرار گرفته و می تواند بر میزان اشتباهات حسابرسی تأثیر داشته باشد. هدف از انجام پژوهش حاضر، بررسی نقش سوگیری احساسی دگرگون گریزی، سوگیری احساسی زیان گریزی، سوگیری رفتاری نماگری و سوگیری شناختی ناهماهنگی بر اشتباهات حسابرسی است که به لحاظ هدف کاربردی و روش انجام آن به صورت توصیفی و تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل حسابرسان انجمن حسابرسی ایران است که پرسشنامه های محقق ساخته با روایی و پایایی معتبر بین تعداد 90 نفر از نمونه آماری در سال 1398 توزیع شد و داده های بدست آمده با استفاده از نرم افزار Smart PLS مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته ها بیانگر این هستند که سوگیری های دگرگون گریزی، زیان گریزی، نماگری و ناهماهنگی شناختی بر اشتباهات حسابرسی تأثیر معنادار دارند. بنابراین، حسابرسان با تأیید وضع موجود، تمایلی به انحراف از تصمیمات گذشته ندارند و این امر با کاهش انعطاف پذیری سبب اشتباهات حسابرسان می شود. همچنین عدم توازن در جهت گیری نسبت به سوگیری زیان گریزی سبب کاهش مسئولیت حسابرسان و افزایش ریسک شده و این امر با افزایش اشتباهات حسابرسان همراه است. به علاوه، طبقه بندی موضوعات و تفکرات طبق تجربیات مرتبط و قیاس پذیر گذشته حسابرس سبب بروز سوگیری نماگری شده و در این شرایط حسابرسان با افزایش اشتباهات حسابرسان مواجه می شوند. ضمن این که ناهماهنگی شناختی موجب می شود حسابرسان به تصمیمات اشتباه خود ادامه دهند، فقط با این هدف که تصمیم قبلی خود را توجیه نمایند و از این رو اشتباهات حسابرسان افزایش می یابد. همچنین نتایج نشان دادند سوگیری های مؤثر بر اشتباهات حسابرسان طبق اولویت و بیشترین تأثیر شامل سوگیری شناختی ناهماهنگی (39 درصد)، سوگیری احساسی زیان گریزی (36 درصد)، سوگیری رفتاری نماگری (27 درصد) و سوگیری احساسی دگرگون گریزی (8 درصد) هستند.

یکی از مسائل مهم و چالش های اساسی که مرتفع کردن آن نیز دشوار است، مبحث توسعه بازار و و ارائه خدمات مالی در سایه اقتصاد دانش بنیان است. شرکت های فناور و دانش بنیان در زمینه های مختلفی فعالیت می کنند، اما چالشی که پیش روی تمام این شرکت ها وجود دارد، نقش کمرنگ شرکت های فناور در اقتصاد است. فناوری مالی (فین تک) به مثابه نوآوری در حوزه خدمات مالی، طیف وسیعی از عملیات شرکت ها و سازمان ها را شامل می شود که به طور معمول کیفیت خدمات را با استفاده از برنامه های فناوری اطلاعات بهبود می بخشند. بررسی این نوآوری فناورانه در ارائه خدمات مالی برای گستره وسیعی از کاربردها در بخش زیادی از زنجیره ارزش از اهمیت برخوردار است. پیاده سازی فناوری های مالی نوین مستلزم ایجاد زیرساخت های مالی، فناوری اطلاعات، تدوین قوانین و نظارت کارآمد است. از این رو تأکید بر دیجیتالی نمودن در راستای راحتی کاربری، امنیت کاربر و دسترسی عمومی، می تواند منجر به افزایش تمایل و تقاضا به سمت فناوری مالی گردد. هدف کاربردی پژوهش حاضر، رتبه بندی ابعاد فناوری مالی و ارائه خدمات مالی با رویکرد تحلیل سلسله مراتبی است. روش انجام پژوهش حاضر، به صورت توصیفی و پیمایشی است که از طریق توزیع پرسشنامه انجام شده است. جامعه آماری پژوهش شامل کارشناسان رشته سیستم های اطلاعاتی حسابداری رایانه ای و فناوری اطلاعات شرکت های دانش بنیان است که تعداد 30 نفر انتخاب شده اند. پس از جمع آوری داده های پژوهش برای تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار Expert Choice، به بررسی و رتبه بندی داده ها با استفاده از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی پرداخته شد. یافته های پژوهش نشان دادند که به ترتیب بازارها (مالی و بیمه)، حسابداری (شخصی و شرکتی)، پرداخت ها (کارت، پرداخت و انتقال وجه) و در نهایت فناوری (ابزار موجود و به روز بودن) دارای اولویت هستند. به بیان دیگر، رویکرد بیشتر معامله گران نسبت به فناوری مالی از جنبه بازارهای مالی است که علاوه بر دسترسی آسان و راحتی کاربر از امنیت بالایی نیز برخوردار است.

بر اساس مبانی روانشناختی و حسابرسی، شناخت حرفه ای و انتخاب های حسابرسان تحت تأثیر فرآیندهای ادراک، قضاوت و گزینه های تصمیم قرار گرفته و می تواند در بروز خطاهای حسابرسی نقش داشته باشد. هر چند عوامل مختلفی بر بروز خطاهای حسابرسی اثرگذارند، اما نقش عوامل نشأت گرفته از خطای حسابرس و سوءگیری های شناختی وی انکارناپذیر است. هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی نقش برخی از سوگیری های شناختی در وقوع خطاهای حسابرسی است. این سوگیری ها شامل واکنش کمتر از حد، اتکاء، در دسترس بودن و محافظه کاری هستند. جامعه آماری پژوهش شامل حسابرسان عضو انجمن حسابرسی ایران است؛ از این رو، پرسشنامه های محقق ساخته با روایی و پایایی معتبر بین آنان توزیع شد و داده های بدست آمده با استفاده از نرم افزار Smat PLS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان دادند سوگیری های شناختی بررسی شده بر اساس میزان اولویت و بیشترین تأثیر به ترتیب شامل سوءگیری اتکاء (46 درصد)، سوگیری محافظه کاری (41 درصد)، سوءگیری واکنش کمتر از حد (15 درصد) و سوءگیری در دسترس بودن (5 درصد) قابلیت پیش بینی خطاهای حسابرسان را دارند.

هدف از انجام تحقیق کاربردی حاضر، بررسی تاثیر حسابداری ذهنی بر سازگاری مالیاتی حسابرسان خوداشتغال در حضور عوامل سواد مالی، وجدان کاری، مشوق های مالیاتی و فرارمالیاتی است. در این تحقیق از پرسشنامه استاندارد اولسن و همکاران (2018) با آلفای کرونباخ 0.93 استفاده شده است که توسط 150 نفر از حسابرسان خوداشتغال فعال در انجمن حسابرسی ایران تکمیل شد. همچنین داده های بدست آمده با استفاده از نرم افزار Smart PLS مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. نتایج نشان داد که میزان تاثیر حسابداری ذهنی بر پرداخت مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بردرآمد به ترتیب برابر با 78 و 45 درصد می باشد. میزان تاثیر سواد مالی، وجدان کاری، مشوق های مالیاتی و فرارمالیاتی بر پرداخت مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بردرآمد به ترتیب به میزان 44 و 69 درصد قابل پیش بینی می باشد. شدت رابطه حسابداری ذهنی و پرداخت مالیات ارزش افزوده 289/0 بوده است. همچنین شدت رابطه حسابداری ذهنی و پرداخت مالیات بردرآمد برابر با 192/0 بوده است.