ایرج بختیاری

امروزه جنگ ها بیشتر به صورت عملیات مشترک انجام می شود و مدیریت نیروی انسانی برای دستیابی به اقدامات مشترک، بطور هماهنگ و واحد امری ضروری است. پیش بینی و کنترل منابع انسانی در نیل به هدف های مدیریت نوین جنبه حیاتی دارد، از این رو هدف های رفتار سازمانی و الگوهای مترتب بر آن فهم، پیش بینی و کنترل رفتار سازمانی است که ما در این تحقیق به آن پرداخته ایم. هدف از این تحقیق چگونگی طراحی الگوی رفتار سازمانی آجا در تشکیل نیروی مشترک و طرح ریزی و هدایت عملیات مشترک است که در این تحقیق فقط به مبانی رفتاری در سطح سازمانی پرداخته است. این تحقیق از نوع کاربردی و توسعه ای است روش تحقیق به صورت روش توصیفی- تحلیلی همچنین به روش همبستگی انجام شده است. جامعه آماری این تحقیق شامل فرماندهان، خبرگان، کارشناسان، اساتید و صاحب نظران نیروهای مسلح در حوزه مدیریت رفتار سازمانی و عملیات مشترک هستند. در این تحقیق تلاش گردید در اثنای تحقیق نگاهی جامع، کلان و کل نگر به موضوع انجام شود و جهت طراحی الگوی مناسب رفتار سازمانی برای مدیریت رفتار سازمانی یکی از نیروهای مسلح، از طریق مطالعه مبانی نظری و اکتشافی، تهیه پرسشنامه و اخذ نظر کارشناسان و در نهایت تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده های تحقیق انجام شده است. در نهایت نتیجه بدست آمده از تحقیق سه مولفه تغییر و توسعه سازمان، فرهنگ سازمانی و عناصر اصلی ساختار سازمانی به ترتیب الویت و 21 شاخص را نشان می دهد.

مفاهیم توسعه و عدالت از دیرباز مد نظر و کانون توجه برنامه ریزان، سیاسیون و مدیران ملی، منطقه ای و استانی یا محلی قرار داشته و در این بین آمایش و تناسب توزیع امکانات و جمعیت بر اساس جغرافیا، اصلی محوری تلقی می گردد. آمایش سرزمین که تلفیقی از سه علم اقتصاد ، جغرافیا و جامعه شناسی است شامل اقدامات ساماندهی و نظام بخشی به فضای طبیعی – اجتماعی – اقتصادی ملی یا محلی است که بر اساس تدوین اصلی ترین جهت گیری توسعه بلند مدت کشور در یک نگاه از بالا به توسعه ملی و تعیین بازتابها ، امکانات و قابلیت ها و موانع و تنگناها و تلفیق دو فرآیند فوق دربرخورد با بخش های اقتصادی و هماهنگی بین بخشی و منطقه ای می باشد. رویکرد آمایش سرزمین در همه ابعاد مکمل و برطرف کننده نارسایی هاست که با قابلیت ایجاد زمینه تعادل میان سه عنصر انسان، فضا و فعالیت ها و ارائه چیدمان منطقی فعالیت ها در عرصه سرزمین می بایست در مراحل تدوین برنامه های توسعه(بلند مدت، میان مدت، کوتاه مدت) و اجرای آن ها به عنوان نگاه غالب و سند بالا دست عمل نماید که از منظر مباحث دفاعی و پدافند غیرعامل و رابطه آمایش با امنیت و دفاع هم این موضوع اهمیت خود را دارد. در این مقاله با نگاه محیط شناسی به عوامل تهدیدها و ضعف های این حوزه که در واقع منشاء چالش ها می باشند پرداخته شده و پس از احصاء عوامل به روش علمی و مصاحبه با صاحبنظران،تحلیل اطلاعات و داده های به دست آمده، الزامات و راهکارها و راهبردهای برون رفت از چالش ها و مرتفع نمودن ضعف ها بیان گردیده و در نهایت پیشنهادهایی در زمینه دستیابی به توسعه متوازن ارائه شده است

تغییر و تحولات حوزه های تهدید و دفاع، در طول تاریخ همواره متاثر از سطح دانش و تفکر و درنتیجه رشد فناوری زمان خود بوده اند. باگذشت زمان، توسعه روزافزون دانش جنبه های مختلف زندگی بشر را دربرگرفته و سازمان های دفاعی و نیروهای نظامی و به تبع آن جنگ ها نیز از این قاعده مستثنی نبوده اند به گونه ای که در عصر حاضر شاهد دانش بنیان شدن عرصه های مختلف دفاع و نبرد هستیم. این تحقیق باهدف طراحی مدل بومی دفاع دانش بنیان در برابر تهدیدات نظامی آینده با تاکید بر ویژگی ها و عوامل الزام آور انجام شده که از نوع کاربردی- توسعه ای به روش توصیفی می باشد. رابطه ی بین ویژگی های تهدیدات آینده و عوامل زمینه ساز  و الزام آورِ دفاع و دفاع دانش بنیان به عنوان پیش فرض لحاظ می گردد. گردآوری اطلاعات به روش میدانی و کتابخانه ای، تجزیه تحلیل آن ها با رویکرد آمیخته با استفاده از نرم افزارهای آماری و ارائه مدل معادلات ساختاری با نرم افزار آموس انجام گردید. براساس یافته ها، ضمن تایید فرضیه و معناداری ارتباط متغیرها با یکدیگر، در مدل ارائه شده انتهای مقاله؛ ازیک سو، مهم ترین ویژگی های تهدیدات آینده با بیشترین اثر را بر دفاع دانش بنیان شامل؛ تحول در جمع آوری اطلاعات و حسگر ها، تبادل و پردازش اطلاعات؛ دانش محوری، دقت و هوشمندی؛ اهمیت روزافزون فرماندهی و کنترل؛ و از سوی دیگر مهم ترین ویژگی های دفاع دانش بنیان که بیشترین تأثیر را بر روی نوع تهدیدات آینده خواهند داشت عبارت اند از؛ مردم پایه و همه جانبه بودن دفاع، تاکید بر سامانه های فرماندهی و کنترل یکپارچه هوشمند با بهره گیری از سامانه های تصمیم یار و تصمیم ساز و همچنین تأثیر محور بودن دفاع.

روند رو به رشد فناوری و توسعه رویکرد شبکه ای در آینده در حوزه های مختلف نظامی و غیر نظامی از یک سو و اثر گذاری آن بر سامانه های پدافندی از سوی دیگر این مهم را مورد تاکید قرار می دهد که، با توجه به هوشمندی و خودکار شدن سلاح های نسل جدید و انجام ماموریت ها تحت کنترل و هدایت شبکه فرماندهی و کنترل، در راستای استفاده از شبکه هایی مانند IoT، لازم است همواره با پایش تهدیدها و رصد فناوری های مورد استفاده، نسبت به رفع نقاط ضعف و ارتقاء آمادگی دفاعی اقدام نمود. حملات برق آسای هوایی با استفاده از انواع تجهیزات و سلاح های مدرن باعث شده، سامانه های پدافند هوایی تحت پوشش شبکه یکپارچه در خط مقدم درگیری و اولویت اول در مباحث دفاعی قرار گیرند. هدف اصلی پژوهش بررسی و تحلیل کاربرد اینترنت اشیاء در شبکه پدافند هوایی از منظر آسیب ها و تهدیدها است که با توجه به ماهیت موضوع، نوع تحقیق توسعه ای-کاربردی و روش آن توصیفی با رویکرد آمیخته کمی و تحلیل محتوای کیفی است. جهت احصاء عوامل محیطی از جامعه آماری شامل 16 نفر از خبرگان و صاحبنظران حوزه پدافند هوایی و شبکه و آشنا به مباحث دفاعی راهبردی بصورت هدفمند جهت مصاحبه عمیق استفاده گردید. یافته های تحقیق مشتمل بر تعداد 13 مقوله فرعی (عوامل محیط داخلی و خارجی) به عنوان چالش ها می باشد که نهایتا 9 مقوله فرعی مرتبط با تعداد 4 مقوله اصلی تعیین و رتبه بندی شده و در انتها پیشنهادهای مرتبط در راستای هدف تحقیق ارائه گردیده است.

امروزه جنگ ترکیبی به عنوان مفهومی نوین در ادبیات نظامی و راهبردی موردتوجه اندیشمندان قرار گرفته و تحقیقات زیادی در خصوص نقش فرماندهی و کنترل (C4I) در جنگ ترکیبی در حال انجام است. بنابراین تبیین مبانی، اصول، ویژگی ها و اهداف جنگ های ترکیبی و نوع فرماندهی و کنترل آن ها (هدف تحقیق) به عنوان مصادیق جنگ های آینده (از حیث اهمیت و ضرورت) از الزاماتی است که می تواند در سیاست گذاری کلان نظامی در اولویت قرار گیرد. این مقاله با رویکرد شناخت شناسانه، ویژگی نسل های جنگ از منظر فرماندهی و کنترل را مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه می رسد که جنگ ترکیبی شکل پیچیده و پیشرفته ای از جنگ در ابعاد ملی است که به دلیل وجود تهدیدات نوین و پیچیدگی ماهیت آن ها، شناخت چگونگی عملکرد فرماندهی و کنترل در سطوح مختلف و راه کارهای پیاده سازی آن در این حوزه ها امری ضروری تلقی می شود و به همین دلیل است که راهبری و هدایت منابع تحت این شرایط نیاز به فرماندهی و کنترل در سطح ملی دارد.

روند رو به رشد تحول و پیشرفت روز افزون فناوری اطلاعات و کاربرد گسترده آن در عرصه فضای مجازی و استفاده از ابزار و تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری مرتبط، بر روشها و فنون نبردها تاثیر داشته و شکل جدیدی از جنگ را پدید آورده است.  الزام نیروهای مسلح کشورها  بهره برداری از آخرین دستاوردهای فناوری را امری حیاتی نموده است از این رو شناخت صحیح و ورود به موقع در عرصه های نوین دفاعی همواره یکی از دغدغه های طراحان و بازیگران حوزه راهبرد و دفاع می باشد. در این مقاله الگوهای  کشورهای  صاحب فناوری در فضای مجازی بین تجهیزات ارتباطی ، مخابراتی، شبکه های رایانه ای و سیستم مبتنی بر رایانه مورد مطالعه قرار گرفته  و فضای سایبر و و فرصتها و تهدیدهای آن در جنگ آینده بررسی شده است نتیجه مقاله حاکی از این است که جنگ سایبری به اندازه کنشهای عینی میادین نبرد جدی است . در این راستا اقدامن لازم برای کاهش نسبی آسیب پذیری نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در برابر حملات سایبری پیشنهاد می شود 

فرماندهی، کنترل، ارتباطات، رایانه ها، اطلاعات، تبادل اطلاعات، مراقبت و شناسایی(C4I2SR)  مفهوم جدیدی است که با بهره گیری از مزایای فناوری اطلاعات (IT)  توسط ارتش کشورهای مختلف دنیا مورد استفاده قرار گرفته است. با استفاده از این مفهوم، ارتش ها به دنبال بهره گیری از تبدیل ماحصل اطلاعاتی از طریق فناوری اطلاعات به مزیت رقابتی به وسیله فناوری برتر هستند تا به کمک شبکه مستحکمی از نیروهای  گسترش یافته بتوانند بهره لازم را ببرند. این مفهوم بر این اساس بنا شده است که قدرت و توان یک نیروی نظامی متناسب است با گستردگی شبکه اطلاعاتی مابین جنگ افزارها، حسگرها و عناصر فرماندهی و کنترل. در عصر اطلاعات، قدرت بطور روزافزونی ناشی از به اشتراک گذاری اطلاعات، دسترسی به اطلاعات و سرعت عمل در این زمینه است که همگی توسط نیروهای شبکه فراهم می گردد. C4I2SR روش فکری نوینی را در ارتباط با چگونگی انجام ماموریت و چگونگی سازماندهی و ارتباطات مابین تمامی سطوح استراتژی ، عملیاتی و تاکتیک جنگ در اختیار می گذارد. این مقاله نیز که با شیوه تحلیلی– توصیفی نقش C4I2SR  جنگهای نوین بخصوص سناریو پاکستان و هند مورد بررسی قرار می دهد

استفاده از سامانه های خبره تصمیم گیری در حوزه های مختلف توانسته است با توانمندسازی و یکسان سازی دسترسی به دانش و اطلاعات موجود، زمینه را برای کمک به تصمیم گیری درست و سریع برای افراد کم تجربه فراهم کند. در این راستا حوزه های نظامی نیز از این امر مستثنی نبوده و کشورهای پیشرفته توانسته اند با استفاده از سامانه های خبره تصمیم گیری تاکتیک های پدافند هوایی امکان تصمیم گیری صحیح و سریع را در شرایط بحران فراهم کنند. هدف از این مقاله معرفی سامانه هوشمند تصمیم گیری  خبره  مبتنی بر قواعد فازی است که می توانند با استفاده از تکنیک های هوش مصنوعی امکان اتخاذ یک تصمیم صحیح و سریع را برای ایجاد تاکتیک مناسب در برابر تهدیدات هوایی که سامانه های کنترل و فرماندهی و جنگ افزارهای زمین به هوا با آن مواجهند فراهم کنند. با امکانات دریافت، نگهداری، بازیابی، به هنگام سازی، پردازش، تجزیه و تحلیل، مدل سازی و نمایش داده های مکانی گوناگون یک ابزار عالی تصمیم گیری برای فرماندهان نظامی در عملیات ها می باشد به طوری که امروزه استفاده از کاربردهای GIS در امور نظامی و دفاعی شیوه های عملیاتی را منقلب ساخته است. نیروهای نظامی GIS را در کاربردهای متعددی از قبیل مدیریت میدان جنگ، پاکسازی میدان مین، عملیات های حافظ صلح، سیستم های اطلاعات جاسوسی، آموزش و ... به کار می گیرند. این مقاله مروری اجمالی بر به کارگیری GIS در کاربردهای نظامی خواهد داشت.