سعید تیزقلم زنوزی

احداث شهرها تا قبل از دوران مدرن در مقیاسی تشکیل می شد که تعادل محیطی را دستخوش تغییرات مهمی نمی کرد. با توسعه جمعیت و بزرگ شدن شهرها و تبدیل سکونتگاه ها به شهرهای بزرگ و کلان شهرها، شرایط جدیدی به وجود آمد که بررسی آنها نشان داد امروزه شهرها اقلیم های خاص خود را می سازند. اقلیم های جدید به وجود آمده در این مناطق به کلی با وضعیت طبیعی پیش از آنها متفاوت است.در این پژوهش تلاش می گردد با ارائه راهکارهایی در زمینه شهرسازی و معماری در منطقه سعادت آباد شهر تهران در راستای کاهش مصرف انرژی استفاده کنیم. متغیرهای شهرسازی و معماری از جمله عرض خیابان و پیاده رو، فضای سبز و درختکاری، جنس مصالح، ابعاد و جهت بازشوها و راه های ورودی انرژی، بام، عرض دیوار، ایوان، کنترل سیستم گرمایشی منفعل (سایه بان ها، پرده ها و سیستم های کنترل منافذ). لذا ابتدا، وضعیت اقلیم و آب و هوای شهر تهران و منطقه سعادت آباد را مورد بررسی قرار دادیم. سپس، وضع موجود منطقه سعادت آباد را با استفاده از نرم افزار شبیه ساز دیزاین بیلدر مدل سازی کرده تا میزان دمای محیط و ساختمان ارزیابی گردد. نتایج پژوهش حاکی از آن بود که ارتقای شرایط آسایش حرارتی در فضای باز و بسته ی زیستی ساختمان های مسکونی.کاهش میزان اتلاف انرژی حرارتی مستقیم و غیرمستقیم بواسطه پوسته ی خارجی ساختمان. به هنگام سازی دانش طراحی اقلیمی پوسته ی خارجی ساختمان در بدنه ی جنوبی رشته کوه البرز مرکزی تهران.

اهداف: نظریه معاصرسازی امروزه به عنوان به یکی از جدیدترین نظریه ها، کاربرد معماری معاصر در فرآیند اقدام در بافت های باارزش فرهنگی و تاریخی را پیشنهاد می دهد. چالش برانگیزترین موضوع در این میان، شناسایی تفاوت ها و شباهت های این نظریه، با سایر نظرات رقیب و تحلیل نقاط قوت و ضعف آن است. هدف اصلی پژوهش، بازخوانی نظریه معاصرسازی برای کیفیت بخشی به بافت های کهن از طریق در تجربه ارزش آفرینی برای میراث معماری معاصر است. روش ها: راهبرد تحقیق حاضر، راهبرد استدلال منطقی است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی است که از تاکتیک مقایسه تطبیقی برای پیشبرد مراحل تحقیق استفاده می شود. چارچوب نظری پژوهش، ترکیبی از نظریه معماری سرآمد و نظریه معاصرسازی از این رو، پژوهش با مقایسه تطبیقی نظریات رقیب، به تحلیل و بازخوانی نقاط قوت و ضعف نظریه معاصرسازی می پردازد. یافته ها: تحلیل یافته های پژوهش در دو حوزه شامل حوزه نظام فرمی (کالبدی – ساختاری) و نظام محتوایی (1- اقتصادی، 2- اجتماعی و 3- زیست محیطی) نشان می دهد که نظریه معاصرسازی می تواند بهتر از نظریه های رقیب مانند بازسازی، نوسازی، بهسازی و بازآفرینی؛ در مقوله کیفیت بخشی به بافت های تاریخی و فرهنگی عمل کرده، کیفیت زندگی ساکنان را افزایش دهد. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان می دهد که نظریه معاصرسازی با تاکید بر رویکردهای طراحانه و ارزش های معماری معاصر، باعث افزایش کیفیت به بافت های تاریخی و فرهنگی شود؛ همراه با تاکید همزمان بر نظام فرمی و نظام محتوایی.

مسکن مناسب، جزو اولین نیازهای بشر بوده  است و کیفیت آن یکی از مؤلفه های مور نظر انسان در ساخت آن  است. مسکن فاقد استاندارد جهت سکونت دائم، به طور مستقیم و غیر مستقیم، پیامدهای اجتماعی، آثار زیا ن آور روانی و نقض قوانین و مقررات را به همراه دارد. جرم خیزی جزو عوامل زیان باری است که حاصل مساکن شلوغ یا منازل ویرانه و محله های دارای میزان پایین استاندارد، است. اطلاعات برگرفته از پرسش نامه ها با روش های تجزیه و تحلیل آماری آزمون های همبستگی اسپیرمن و رگرسیون در محیط نرم افزار SPSS بررسی شدند. جهت بررسی فرضیه تحقیق از تحلیل رگرسیون چند متغیره استفاده شد. جامعه آماری ساکنین محلات منطقه 12 شهر تهران هستند. ۵ شاخص عدالت اقتصادی، بهزیستی فردی، رضایت از دسترسی، کیفیت محیط و مسکن وارد الگو شدند. در بین شاخص های کیفیت زندگی، عدالت اقتصادی بیشترین تأثیر را بر تغییرات کیفیت مسکن محلات منطقه 12 داشته است. متغیر کیفیت مسکن در 12 محله آبشار، سنگلج، شهید هرندی، فردوسی، قیام،کوثر، پامنار، امامزاده یحیی، ایران، بازار، بهارستان و تختی، دارای رابطه ای مستقیم با شدت به نسبت قوی با متغیر کیفیت زندگی است. این رابطه در تمام 12 محله یاد شده با میزان معناداری محاسبه شده کمتر از 05/0 معنادار است و رابطه متغیر کیفیت مسکن با متغیر کیفیت زندگی در محله دروازه شمیران  با میزان معناداری 0574/0 و بیش تر از 05/0، معنادار نیست. از بین ابعاد اقتصادی، اجتماعی و محیطی متغیر کیفیت زندگی، دور بعد اقتصادی و محیطی با متغیر کیفیت مسکن رابطه مستقیم داشتند؛ از بین ابعاد کالبدی، زیست محیطی، رفاه و آسایش و معیشت و اقتصاد در متغیر کیفیت مسکن رابطه مثبت  سه بعد کالبدی، زیست محیطی و رفاه و آسایش با متغیر کیفیت زندگی ثابت شد. اهداف پژوهش: ارزیابی نقش مسکن در کیفیت زندگی و تجدید ساختار منطقه 12 به عنوان مرکز تاریخی کلان شهر تهران. استخراج شاخص های کیفیت زندگی شهری و تحلیل عوامل کاهش دهنده کیفیت زندگی در منطقه 12 تهران. سؤالات پژوهش: نقش مسکن در کیفیت زندگی چیست؟ عوامل مؤثر در کیفیت زیستی و تجدید ساختار منطقه به عنوان مرکز تاریخی کلان شهر تهران چیست؟

این پژوهش باهدف بررسی تاثیر عوامل اقلیمی خرد در بهینه سازی مصرف انرژی در ساختمان های شهری تهران تدوین شده است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش تحلیلی است. به منظوری جمع آوری داده های مورد نیاز از روش کتابخانه ای و اسنادی استفاده شده است و در جهت دستیابی به هدف پژوهش از نرم افزار Design Builder استفاده شد اطلاعات داده شده به نرم افزار عبارت است ازضخامت دیوارها: خارجی 20 سانتی متر- داخلی 15 سانتی متر،پنجره های جنوبی (بالکن دو پوسته با شیشه 40 %)، پنجره های شمالی 30 درصد، دیوارهای خارجی آجری و دارای تهویه طبیعی استفاده شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که جهت گیری ساختمان در سایت با توجه به اقلیم تهران و نتایج به دست آمده از نرم افزار اکوتکت، حدودا 25 درجه به سمت جنوب غربی چرخش ایجاد شد تا از تابش مستقیم آفتاب شرقی و غربی جلوگیری به عمل آید و از بارهای حرارتی وارده به ساختمان کاسته شود.حجم ساختمان به صورت پله ای طراحی شد و این حجم ضمن اینکه می تواند از نظر زیبایی شناسی معماری مقاومت و صلابت خود را به رخ بکشد، می تواند از بار باد در طبقات بالاتر بکاهد. همچنین در بام طبقاتی که در معرض هوای بیرون بودند، بام سبز طراحی شد و طبق نتایج به دست آمده از تحلیل ها، بام سبز می تواند در کاهش بارهای گرمایشی و سرمایشی بسیار موثر عمل نماید. همچنین جبهه های شرقی و غربی فاقد بازشو در نظر گرفته شد زیرا با توجه به نتایج به دست آمده در نرم افزار دیزاین بیلدر برای نور روز ممکن است خیرگی در فضاهای کاری مانند آشپرخانه در بعضی اوقات روز در سال به وجود آید.

کیفیت زندگی یکی از بنیادی ترین و مهم ترین موضوعات در حیطه تمام پژوهش های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و حتی سیاسی است. به طوری که بی توجهی و شناخت ناکافی نسبت به مسئله کیفیت زندگی  و ابعاد و جنبه های گوناگون آن اثرات و تبعات آسیب زا بر تمام ابعاد و زوایای یک جامعه خواهند داشت. در این پژوهش، هدف شناسایی و سنجش میزان تأثیرگذاری مهم ترین مؤلفه مؤثر بر کیفیت زندگی در بافت ناکارآمد منطقه 12 شهر تهران در راستای تقویت سطح کیفیت محیط زندگی در این بافت است. با بررسی های انجام شده مسکن به عنوان مهم ترین اولویت در کیفیت زندگی ساکنان محسوب می شود که این امر می تواند علاوه بر تأمین مسکن شهروندان که اغلب گروه های کم درآمد جامعه، به امر بازآفرینی بافت های ناکارآمد شهری و استفاده از ذخایر و پتانسیل های موجود و درنهایت موجب ارتقای سطح کیفیت زندگی در این بافت ها شود. تجزیه و تحلیل داده ها از روش هایی مانند توصیفی، به کار بردن مدل های شامل آزمون تک نمونه ای کولموگروف، رگرسیون چند متغیره، پیرسون  بهره گیری شده است. نتایج نهایی مقاله حاضر بیانگر این است که الگوی مناسب برای افزایش کیفیت زندگی در بافت فرسوده منطقه 12 تهران بر مبنای کاهش دخالت دولت و استفاده بیشتر از بخش خصوصی و سازمان های مردم نهاد است.اهداف پژوهش:شناسایی و سنجش میزان تأثیرگذاری مؤلفه های مؤثر بر کیفیت زندگی در منطقه 12 شهر تهران.استفاده از توانایی ها و پتانسیل های موجودر در بافت های ناکارآمد شهر در راستای افزایش کیفیت زندگی.سؤالات پژوهش:خصوصیات کالبدی و کارکردی بافت منطقه 12 و وضعیت اقتصادی- اجتماعی چه نقشی در فرایند افزایش کیفیت زندگی مردم این منطقه دارد؟مؤلفه ها و شاخص های کیفیت زندگی اقشار کم درآمد (از نظرکمیت و کیفیت) در شهر تهران در چه وضعیتی قرار دارد؟

تبیین روش های فرهنگ سازی و بررسی نقاط ضعف و قدرت آن ها قدم اول در آموزش اصول پایه ای معماری به عامه مردم، قطب مهم کنترل و نظارت بر ساختمان سازی صحیح، هست. هدف از انجام این پژوهش معرفی و ارزیابی عملکرد فعلی روش های فرهنگ سازی اصول پایه ای معماری در جامعه ایران است. این مقاله به لحاظ هدف از نوع کاربردی هست و رویکرد روش شناسی آن آمیخته (کمی-کیفی) است. ابتدا با مطالعات کتابخانه ای اصول معماری و روش های شاخص فرهنگ سازی تبیین و سپس عملکرد فعلی این روش ها با شواهد کمیت پذیر، با زبان آمار و ارقام، بیان شده اند. جامعه ی آماری این تحقیق با توجه به تنوع فرهنگی از شهر تهران انتخاب شده است. نتایج تحقیق حاکی از توجه و علاقه زیاد مردم به آگاهی یافتن از اصول معماری است و درعین حال عملکرد فعلی نهادهای فرهنگ ساز در این زمینه ضعیف است. مشارکت مردمی روشی با اثربخشی بالا است. رسانه های دیداری و فضای مجازی از روش های کم هزینه و با سرعت بالا محسوب می شود.

علی رغم نقش مجلات تخصصی در تبلیغات، آموزش و ایجاد جریان های فکری در معماری معاصر ایران، تاکنون هیچ تحقیق جامعی پیرامون محتوای این رسانه ها صورت نگرفته است. تحلیل محتوای مجلات «معمار»، «هنر معماری» و «معماری و ساختمان» طی بیست سال فعالیت اخیر آنان هدف این پژوهش است. اهمیت این تحقیق با درک نقش رسانه ها در جهت دهی به افکار حرفه مندان براساس نظریه برجسته سازی مشخص می شود. تحلیل محتوا با مراجعه به منابع دست اول (نسخ اصل مجلات) و کدگذاری دو مرحله ای مقالات براساس سیاهه وارسی محقق ساخته در 33 معیار موضوعی. تجزیه و تحلیل داده ها به روش آنالیز میان موردی (cross-case anaysis) صورت پذیرفته تا نتایج در دو سطح آمارهای کمی و تحلیل های کیفی ارائه شوند. سه مجله مذکور، به عنوان باثبات ترین نشریات تخصصی معماری ایران در بیست سال اخیر که همچنان چاپ آنان ادامه دارد، مجموعاً 221 نسخه از سال 1377 تا پایان 1397 مشتمل بر 4965 مقاله چاپ کرده اند. موضوعات «معرفی پروژه در ایران» (مجموعاً 19/39 درصد از کل مقالات)، «تاریخ و مبانی نظری» (مجموعاً 19/23 درصد از کل مقالات)، «اخبار رویدادهای معماری» (مجموعاً 12/93 درصد از کل مقالات) و «معرفی پروژه در غرب» (مجموعاً 10/81 درصد از کل مقالات) بیشترین سهم از محتوای چاپی را به خود اختصاص داده اند. بیش از 62/36 درصد واریانس مقالات منتشرشده در باب چهار موضوع مذکور است. مضمون برجسته در بین تمامی مجلات «معرفی پروژه در ایران» است. مجلات تخصصی معماری نقش مؤثری در سوگیری معماران در استفاده از رسانه ها به عنوان بستر معرفی آثار ساختمانی خود و متعاقباً جهت دهی اذهان ایشان به سمت «معماری غرب» از طریق انتشار «تاریخ و مبانی نظری» داشته اند. در خاتمه میزان هم سویی بین مقالات با دغدغه های جامعه حرفه ای معماران و برخی محورهای جایگزین پیشنهاد شده است.

معماری بومی مناطق هر کشور، گنجینه ارزشمندی از مفاهیم علمی فرهنگی است که در بستر آن جغرافیا متولد و در طی زمان تکامل یافته است. اما معماری معاصر با تغییر جهت از ارزش های منطقه ای به قوانین شهرسازی مدرن و مفاهیم وارداتی عملاً نوع جدیدی از معماری را بنیان نهاد که قرابت چندانی با معماری بومی پیشین و جغرافیای بستر خود ندارد. سؤال اصلی مقاله حاضر این است که راهبردهای جدید رسانه ای در معرفی معماری بومی مناطق جغرافیایی ایران با توجه به محتوای نشریات تخصصی کدام اند؟ روش تحقیق این پژوهش، تحلیل محتوا به همراه کدگذاری دو مرحله ای مقالات بر اساس سیاهه ی وارسی محقق ساخته در 33 معیار موضوعی است که از روش های معتبر حوزه ی مطالعات رسانه و بین رشته ای بوده است. بر اساس یافته های پژوهش سه مجله ی معمار، معماری و ساختمان و هنر معماری از سال 1377 مجموعاً 4965 مقاله منتشر نموده اند که 320 مقاله به موضوع معماری بومی اختصاص داشته است که منتج به رقم 6.44 درصد از کل مطالب می گردد. بدین ترتیب نسبت به موضوعات معرفی پروژه در ایران(مجموعاً 39/19 درصد از کل مقالات)، تاریخ و مبانی نظری(مجموعاً 23/19 درصد از کل مقالات)، اخبار رویدادهای معماری(مجموعاً 93/12 درصد از کل مقالات) و معرفی پروژه در غرب (مجموعاً 81/10 درصد از کل مقالات) معماری بومی در مقام پنجم پرتعدادترین مقالات منتشر شده توسط رسانه های مورد تحقیق قرار خواهد گرفت.

هدف پژوهش حاضر شناسایی شاخص های معماری بومی شهر گرگان مبتنی بر خصوصیات اقلیمی و پایداری است. این تحقیق از نوع کاربردی می باشد که به صورت توصیفی - تحلیلی و با بررسی نمونه های متعدد صورت گرفته است. جمع آوری داده ها به شکل اسنادی، میدانی، کتابخانه ای و مشاهده می باشد. نتایج نشان داد که چهار مولفه اصلی نفوذپذیری، همبستگی، تفاوت و یگانگی و نیز هشت مولفه فرعی را می توان برای بافت معماری و شهرسازی بومی شهر گرگان تعیین نمود. همچنین؛ شاخص های معماری بومی گرگان نیز در پنج دسته خلاصه می شوند که عبارتند از: دسترسی، فضاها و حریم ها؛ تنظیم دما و مصرف بهینه انرژی؛ تهویه هوا؛ حفاظت در برابر رطوبت و بارندگی؛ مواد و مصالح. بیشترین مولفه بکار گرفته شده در نمونه های مورد مطالعه، خودبسندگی (90 درصد) و کمترین میزان مربوط به مولفه درونگرایی (18 درصد) بوده است. در مجموع، می توان نتیجه گرفت که با وجود فرهنگ غنی وارزشمند تاریخی و اصولی در زمینه ی معماری و شهرسازی در منطقه ، شرایط امروزی بیانگر ضعف، ناکارامدی و فقدان هویت است. عدم وجود یک الگوی مناسب ومنطبق با رویکردهای شهرسازی ایرانی- اسلامی از مهمترین مسائل امروزین شهر گرگان است.

شهرها مکان هایی هستند که مردم یکدیگر را ملاقات می کنند تا با هم گفت وگو کنند، تجارت کنند و یا صرفا" در آرامش باشند و از زندگی لذت ببرند. عرصه ها و فضاهای جمعی مطلوب و هماهنگ با فرهنگ، ویژگی ها و نیازهای اجتماعی و مناسب با شرایط محیطی را می توان ارزشی انکارناپذیر در مطلوبیت فضای زندگی شهری امروز به شماره آورد. ناهنجاری های رفتاری و بی تفاوتی به عرصه های جمعی و عوارض ناشی از زندگی پرسرعت و مهاجرت های پی در پی و عدم ثبات سکونت در مکان های مشخص از سویی و فقدان فضاها و مکان های جمعی مناسب از دیگر سو، نیاز به طراحی و ایجاد آن ها را تشدید می کند. روابط اجتماعی از مهم ترین نیازهای انسانی است که می بایست در چهارچوب فرهنگ، ارزش ها، هنجارها، و قوانین اجتماع در طراحی شهری به آن توجه شود. فضاهای عمومی به عنوان تسهیل کننده و ظرف روابط انسان ها تلقی می شود. روش تحقیق در این مقاله به صورت مطالعات کتابخانه ای می باشد و نتایج مطالعات نشان می دهد که حس مکان فقط یک کیفیت محیطی نیست بلکه یک فرآیند شخصی و اجتماعی است که فضاها به مکان تبدیل می شود، روانشناسی محیطی می کوشد تا ارتباط میان انسان و محیط را در سطوح مختلف به عنوان یک ضرورت در توسعه شهری جدید در جهت عملی کردن این رویکرد ارائه کند.

اقامتگاه های بوم گردی با دارا بودن اصول و ضوابط متعدد و سازگاری با شرایط محیط مناطق بکر طبیعی و مناطق روستایی، از عناصر مهم خدمات گردشگری و به ویژه، بوم گردی محسوب می شوند. یکی از مهم ترین ضوابط و اصول این اقامتگاه ها، اصول معماری آن ها است. استان گیلان جاذبه های بوم گردی متعددی دارد و مکان مناسبی برای احداث این نوع از اقامتگاه ها است. با توجه روند رو به رشد ورود گردشگران به منطقه، توجه به معماری اقامتگاه های بوم گردی در جهت رونق بوم گردی، ضرورتی اجتناب ناپذیر است. هدف این پژوهش بررسی تطبیقی معماری اقامتگاه های بوم گردی تلارخانه بردبار و دیلمای گشت در استان گیلان به ویژه با تأکید بر ساختار کالبدی این اقامتگاه ها و ویژگی های مرتبط با آن ها است. داده های لازم بر اساس شاخص های معماری که دربرگیرنده شاخص های ساختار کالبدی و فیزیکی اقامتگاه، شاخص های آمایشی، زیبایی شناسی و محیطی است، از طریق مطالعات نظری و میدانی گردآوری شده و از طریق روش تحلیل محتوای کیفی استقرایی، به شیوه کیفی تجزیه وتحلیل شده است. نتایج نشان داد که اقامتگاه تلارخانه از نظر ساختار معماری در سطح بالاتر و استاندارد بهتری قرار دارد و معماری آن نسبت به معماری روستا بسیار متفاوت است و این میزان تفاوت و درجه معماری در اقامتگاه دیلمای گشت کمتر است. اگرچه مدیریت خانوادگی و تلاش در جهت اعمال برخی از هنرها و فرهنگ بومی در هر دو اقامتگاه دیده می شود، اما میزان تشابه معماری اقامتگاه دیلمای گشت با روستا بیشتر است. درعین حال، کمبود سرمایه و هزینه بالای معماری سنتی و انگیزه و علاقه مردم به توسعه اقامتگاه برای هر دو اقامتگاه صدق می کند، اما نتیجه نهایی پژوهش برای اقامتگاه دیلمای گشت، بهبود و برای اقامتگاه تلارخانه، ارتقا است.

با توجه به بدیهی بودن اهمیت معماری مناسب در کیفیت حالات و رفتارهای انسان در طول شبانه روز ضرورت پرداخت همه جانبه به این مهم از ابعاد مختلف و اساسی آن ایجاب می کند که شناخت اصول معماری درست در مردم نهادینه شود. با توجه به تخصصی شدن علم معماری و به تبع آن کم شدن آگاهی عمومیِ مردم از اصول معماری و همچنین با توجه به تأثیر متقابل معماری بر مردم و مردم بر معماری امروزه شاهد بروز مشکلاتی همچون عدم کنترل و نظارت کافیِ مردم بر معماری، عدم توجه مسئولان ذیصلاح درزمینه ساختمان سازی و معماری به نیازهای فرهنگی مردم و ...، پایین آمدن سطح سلیقه مردم در امور معماری چه درزمینه ساخت و یا خرید و اجاره ساختمان ها اشاره کرد. مقاله حاضر از حیث هدف آن یک تحقیق کاربردی، از حیث نحوه گردآوری داده ها از نوع تحقیقات توصیفی (غیر آزمایش) و از شاخه مطالعات میدانی است. روش انجام تحقیق به صورت پیمایشی بوده و به صورت کیفی و توصیفی- تحلیلی بوده است. در این تحقیق کیفی از ابزارهای گرداوری داده همچون روش منابع اسنادی و کتابخانه ای، پیمایش میدانی مانند مشاهده غیرمشارکتی برای جمع آوری اطلاعات و داده ها در سطح شهر استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق با توجه به تنوع فرهنگی از شهر تهران و با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شده است. برای تحلیل نتایج از نرم افزار SPSS 16.0 استفاده شده است. به طوری که برای نمایش نتایج از نمودارها و جداول مختلف استفاده شده است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که در مواردی که افراد تجربه زندگی و لمس اطلاعات پایه معماری را داشته اند درصد پاسخگویی درست کاربران بالاتر بوده و در مواردی که این اطلاعات پایه آموزش داده نشده و کاربران نیز در معرض معماری صحیحی که در بردارندِ ی اصول درست نبوده اند درصد پاسخگویی درست به طور معنی داری پایین است.