محمدطاهر یعقوبی

محمدطاهر یعقوبی

مطالب

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۱۳ مورد از کل ۱۳ مورد.
۱.

«حامیان»، «دانشوران» و میراث تمدن اسلامی- ایرانی در روزگار حکمرانی مغول(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مغول تمدن اسلامی ایرانی کتاب دانشوران حامیان صاحب منصبان حکومتی تقدیمیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷ تعداد دانلود : ۵
آفرینش رساله های ارجمند در حوزه تمدن اسلامی و ایرانی پس از چیرگی مغول ، گذشته از کوشش نویسندگان اندیشه ورز، نیازمند کسانی بوده که با پشتیبانی و تشویق، زمینه مناسب خلق آن آثار را فراهم کردند. تنوع موضوعی، تعدد نویسندگان و مراتب مختلف اجتماعی و اداری حامیان آن آثار زمینه مهمی برای شناخت اوضاع فرهنگی در دوره یادشده محسوب می شود. این مقاله باهدف پرتو افکندن به شرایط تمدنی و فرهنگی ایران پس از مغول و با شیوه توصیفی- تحلیلی و با عنایت ویژه به «آثار تقدیم شده به صاحب منصبان» دوره یادشده به این پرسش پاسخ خواهد داد: «تقدیمیه های نگاشته شده در متون در روزگار پس از چیرگی مغول چه اطلاعاتی درباره حمایت از دانشوری در دسترس قرار می دهد؟ و فرضیه ای که در پیش گرفته شده: «چنین می نماید که با مطالعه تقدیمیه کتاب ها، می توان طیف گسترده ای از صاحب منصبان این روزگار از اردوی ایلخانان گرفته تا مقامات فروتر در ولایات از دانشوران این روزگار مشاهده کرد که درراه رشد و ترویج علم و فرهنگ دست به کار ترغیب دانشوران بودند و این می تواند گوشه ای از احیاء تمدن اسلامی ایرانی را در روزگار پس از مغول بازتاب دهد». این پژوهش نشان می دهد که «تنوع موضوعی» رساله های نوشته شده، «کثرت نویسندگان و دانشوران» و «مراتب گوناگون اجتماعی و اداری حامیان» به عنوان ویژگی برجسته دوره یادشده، به عنوان عامل مهم در ایجاد شرایط فرهنگی متعالی در حوزه علم و فرهنگ اثرگذار بوده است.
۲.

کارکرد نهاد مسجد در قیام مرزنشینان خلیج فارس ایران علیه اشغالگران (1299 -1285 ش/ 1920 -1909 م)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: قیام مرزنشینان خلیج فارس نهاد مسجد کارکرد سیاسی اجتماعی اشغالگران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۵ تعداد دانلود : ۱۰۰
قیام جنوب ایران در فاصله زمانی «1299 -1285 ش/ 1920 -1909 م» در پی تجاوز قوای انگلیس به مرزهای آبی خلیج فارس و اشغال بندر بوشهر رخ داد. نظر به هدف پژوهش که تأثیر زیر بنایی کارکرد مسجد در شکل گیری حقیقت نهضت است، این مسئله اساسی را مطرح می نماید که چگونه کارکرد سیاسی اجتماعی نهاد مسجد بر شکل گیری حقیقت قیام مرزنشینان علیه اشغالگران، تأثیرگذار بوده است؟ یافته های پژوهش در پرتو مطالعه و نقد و بررسی نگرش های ارائه شده پیرامون نهضت به نقش سیاسی اجتماعی نهاد مسجد به عنوان پایگاه اصلی فرهنگ مقاومت به تحلیل تحولات درونی جنبش می پردازد. پژوهش از نوع «توصیفی – تحلیلی» بوده و به روش اسناد - کتابخانه ای، انجام گرفته است. روش تحلیل داده ها بر استراتژی و روشِ «تحلیل مضمون و مقایسه ای» با 190 کد پایه، استوار است. نتیجه نشان می دهد که فرهنگ و هویت اسلامی جامعه و احکام فطری برخاسته از کارکرد مسجد، اساس ترین عاملی بوده که موجب رشد و برانگیختگی وجدان انسانی و غیرت ملی سرداران جهاد گشته و مبنای حرکت ضد استعماری مرزنشینان جنوب را حقیقت بخشیده است
۳.

اصول اخلاقی پیامبر(ص) در جنگها بر اساس سیره تاریخی پیامبر(ص) و قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اصول اخلاقی پیامبر جنگ قرآن تاریخ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۶ تعداد دانلود : ۸۳
اخلاق و اصول اخلاقی یکی از جنبه های مهم دین اسلام و از اهمیت زیادی برخوردار است. از این رو در قرآن کریم یکی از اهداف بعثت پیامبر (ص) تربیت و آموزش حکمت معرفی شده است و پیامبر(ص) چون حاکمیت دین اسلام را بر عهده داشتند بنابراین در مواقع مختلف با اخلاق مداری و پایبندی به اصول اخلاقی رفتار می نمودند. از جمله صحنه هایی که پیامبر در آن قرار می گرفتند زمان های جنگ بود که سعی در رعایت اصول اخلاقی داشتند. آنچه در این نوشتار مدنظر قرار دارد این است پیامبر (ص) هنگامی که در صحنه های مختلف جنگ قرار می گرفتند چه نوع برخوردی داشتند و درواقع این موضوع از طریق قرآن و سیره تاریخی پیامبر(ص) مورد بررسی قرار می گیرد. آنچه از این پژوهش به دست می آید این است که بر خلاف نظر مستشرقان که غزوات پیامبر را بر پایه خشونت و کسب غنیمت تفسیر نموده اند، پیامبر در جنگهای خود به اصول اخلاقی پایبند بوده و تمام تلاش خود را می کردند که مکارم اخلاقی از جمله عطوفت و مهربانی، وفای به عهد و صبر و استقامت و..... را به مسلمانان آموزش بدهند.
۴.

عملکرد حضرت علی (ع) در دشمن شناسی و رویاروئی با دشمنان

تعداد بازدید : ۳۳۴ تعداد دانلود : ۲۵۲
در هر حکومتی، حاکم با دو نوع دشمن روبه رو است؛ یکی؛ دشمن داخلی و دوم؛ دشمن خارجی. از این دو نوع دشمن، پیچیدگی و شناخت دشمن داخلی به مراتب از دشمن خارجی بیشتر است و از ظریف ترین نوع دشمن شناسی است. دشمن شناسی ، یکی از مهمترین شاخصه های حکومت امام علی (ع) است که آنحضرت با درایت بالای خود جریان خوارج و جنگ نهروان را به نتیجه رسانید و این از حساس ترین مرحله دشمن شناسی در حکومت امام (ع) بود؛ زیرا تشخیص جنگیدن با دشمن داخلی یعنی آنهایی که به لحاظ ظاهری دارای چهره ای عابد نما بودند ، کاری بس مشکل بود . بنای رفتار امام (ع) در برخورد با دشمنان بر رحمت و مدارا بود و تا آنجا که می شد تحمل می نمودند و تا دست به اقدام براندازانه نمی زدند امام (ع) به مقابله با آنان برنمی خاستند، و با راهکارهایی همچون صلح گرایی ، گفتگو، مدارا و... با دشمنان رفتار می کردند.
۵.

نقدی بر گزینش متون صوفیه در کتب درسی ادبیات فارسی و تاثیر ضمنی آن در ایجاد باورهای فرقه ای(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: کتاب درسی ادبیات فارسی دبیرستان دانش آموز صوفیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۶ تعداد دانلود : ۱۸۷
کتاب های درسی تاثیر غیرقابل انکاری در ایجاد و تثبیت باورها و اندیشه های افراد جامعه در دوره دانش آموزی و نوجوانی دارند. هدف از این نوشتار بررسی و نقد تأثیر متون ادبی صوفیانه انتخاب شده در کتب درسی ادبیات فارسی، بر باورپذیری عقاید فرقه ای در ذهن دانش آموزان بوده و آن را به چالش کشیده است. این تحقیق با روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی با مراجعه به 6 جلد کتاب ادبیات فارسی دوره دبیرستان و منابع تاریخ تصوف و کتب صوفیه انجام یافته؛ در همایش ملّی تصوف، شاخصه ها و نقدها، ارائه و برگزیده شده است. در این پژوهش موارد متعددی از مطالبی که می تواند در ایجاد باورهای فرقه ای و عقاید ناهمسو با مذهب رسمی جمهوری اسلامی ایران (تشیع)، تاثیرگذار باشد؛ معرفی و مورد نقد قرار گرفته است. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که درج برخی متون انتخاب شده از کتب نویسندگانی با اعتقادات اَشعری - صوفیانه، در کتاب های درسی، می تواند تأثیر منفی بر اعتقادات، اندیشه و عملکرد نوجوانان گذاشته؛ به ترویج روحیه انفعالی و جبرگرایی اَشعری در جامعه شیعی ایران کمک کند.
۶.

نقد تأثیر تصوّف بر آداب «استاد و شاگرد» در کتب تعلیم و تربیت اسلامی قرون میانه(4 تا 7 ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: صوفیه تعلیم و تربیت اسلامی مرید و مرادی استاد و شاگرد قرون میانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵ تعداد دانلود : ۳
هدف : هدف از انجام این پژوهش، بررسی تأثیر رابطه «مرید و مرادی» صوفیه بر آداب «استاد و شاگرد» در رویکرد مبتنی بر کتاب و سنّتِ تعلیم و تربیت اسلامی و نقد آن بود. روش : روش این پژوهش، کیفی بود و با مراجعه به منابع تاریخی و کتب تعلیم و تربیت اسلامی در قرون میانی(4 تا 7 ق)، به شیوه توصیفی- تحلیلی انجام شد . یافته ها و نتیجه گیری : رابطه «مرید و مرادی» از آداب صوفیه است. در این رابطه، مرید تسلیم محض مرادش است. این آداب توسط نویسندگان تعلیم و تربیت اسلامی، الگوبرداری و به عنوان وظایف اخلاقی شاگرد مقابل استاد مطرح شده است. یافته های پژوهش نشان داد رواج این آداب در بین طلاب، باعث ایجاد نوعی رابطه کاذب اخلاقی بین استاد و شاگرد، سلب اعتماد به نفس، استقلال اندیشه، جسارت نقّادی و مطالبه گری علمی شاگرد مقابل استاد شده است.
۷.

تجلی آموزه های اسلامی و نهضت حسینی در هویت قیام ضد استعماری دلیران جنوب ایران در جنگ جهانی اول(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: قیام جنوب دلیران جنوب استعمار هویت قیام جنوب آموزه های اسلامی نهضت حسینی جنگ جهانی اول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۲ تعداد دانلود : ۱۶۹
بررسی ابعاد گوناگون تجلیات آموزه های اسلامی بر هویت حماسه دلیران جنوب ایران در فاصله تاریخی (1909 1920م)، به ویژه در جریان جنگ جهانی اول هدف اصلی این پژوهش است. این مقاله پس از گردآوری اطلاعات به دو روش مصاحبه و کتابخانه ای، با اتخاذ رویکرد کیفی مبتنی بر روش «تحلیل مضمون» که به دنبال خروجی مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر مرتبط با مسئله تحقیق است، به این پرسش اساسی پاسخ می دهد که چه آثاری از آموزه های اسلامی و نهضت حسینی در هویت ضداستعماری قیام دلیران جنوب تجلی یافته است؟ یافته های پژوهش منجر به تولید 210 کد باز گردید که پس از ترکیب این کدها با یکدیگر 10 مضمون پایه شناسایی شد. این مضامین در نهایت، در قالب سه مضمون سازمان دهنده «عوامل و زمینه ها»، «مدیریت راهبردی روحانیت مبارز» و «ساختار اصول مبارزه و رفتار مجاهدان در قیام» گروه بندی شد و از آنها عنوان فراگیر «تجلی آموزه های اسلامی و نهضت حسینی در درون حماسه دلیران جنوب ایران» شکل گرفت. بحث و بررسی شواهد پژوهش، نقش آموزه های اسلامی و نهضت کربلا در هویت آفرینی قیام جنوب و برانگیختگی غیرت ملی دلیران در مقابله با اشغالگران را نمایان ساخته، نادرستی دیدگاه های دیگر درباره انگیزه و ماهیت این قیام (فرصت طلبی، تحریک آلمان ها و ناسیونالیسم) را نشان می دهد.
۸.

بسترشناسی تاریخی فهم محتوای حدیث زینت(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: گفتمان حدیث زینت امام صادق× و حدیث زینت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۳ تعداد دانلود : ۳۱۷
فهم دقیق تر احادیث ائمه^ نیازمند به بسترشناسی تاریخی است بدین معنا که کلام امام× در چه زمان، مکان و فضایی نقل شده است. یکی از این احادیث حدیث زینت است. این نوشتار عهده دار بستر شناسی تاریخی حدیث زینت است تا بتواند تحلیل دقیق تری از آن ارائه نماید. برای این هدف با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و با ارجاع به منابع روایی تاریخی به بررسی وضعیت ویژه دوران امام صادق× پرداخته و سپس آسیب های اجتماعی موجود در عصر ایشان را مورد بررسی قرار داده و در ادامه به کارکردهای حدیث زینت پرداخته است. بررسی و تحلیل ها نشان داد که بسترشناسی تاریخی نقش بسیار مهمی در تحلیل محتوای احادیث دارد و در این تحقیق روشن شد که حدیث زینت در پی هویت بخشیدن شیعیان و تحقق همزیستی مسالمت آمیز آنان با دیگران و سازمان دهی اقلیت شیعی در درون اکثریت سنی نقل شد و نقشه راهی برای تمام شیعیان در همه اعصار است تا آنان را به جایگاه اجتماعی مطلوب برساند.
۹.

تفریح در سنت و سیره امام صادق (ع)(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: امام صادق (ع) سیره اجتماعی امام صادق (ع) تفریح شادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۴ تعداد دانلود : ۳۹۴
تفریح از نیازمندی های اجتماعی بشر برای پویایی، شادمانه زیستن، هم راستا با مبانی و اهداف اجتماعی و نیز قابل جهت دهی و تغییر است. اسلام ازیک سو از بیهوده گرایی و سرگرمی های بی فایده یا زیان آور فاصله می گیرد و یاد الهی را در گفتار و رفتار معیار می داند و از سوی دیگر روایاتی بیانگر لهوشماری بازی ها و سرگرمی ها و رواشماری برخی از آنها در مواردی خاص است؛ به گونه ای که امام صادق علیه السلام با اخراج لهو از قلمرو ایمان، بازی و سرگرمی را سبب سخت دلی و نفاق شمرده است؛ چنان که گویی تفریح و سرگرمی ویژه غیرمؤمنان شده باشد. نوشتار حاضر با رویکردی تاریخی و با تکیه بر توصیف و تحلیل و نیز بهره مندی از منابع تاریخی و روایی کوشیده است تا پاسخگوی این پرسش باشد که تفریح چه جایگاهی در سنت و سیره اجتماعی امام صادق علیه السلام داشته و دریافته است که تفریحِ هدفمند در چارچوب ارزش های دینی و اجتماعی، با تکیه بر هویت اجتماعی شیعه، نه تنها مورد تأیید امام علیه السلام بوده، که حضرت برای آن راه کارهایی ارائه فرموده و از جریان های مخالف تقیه نداشته است.
۱۰.

عوامل تأثیرگذار بر قدرت الهادی الی الحق (حک. ۲۸۴- ۲۹۸) در یمن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: الهادی الی الحق امامان زیدی تاریخ یمن زیدیان یمن

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۰ تعداد دانلود : ۶۱۹
زیدیان از سال 284 تا 1382 هجری قمری، حکومت طولانی مدتی در یمن داشتند. در میان عوامل سیاسی، فرهنگی و اجتماعی تأثیرگذار بر ماندگاری زیدیان یمن، بی تردید نقش الهادی الی الحق (حک. ۲۸۴- ۲۹۸)، غیرقابل انکار است. این پژوهش به دنبال بررسی این مسئله است که عوامل تأثیرگذار بر قدرت سیاسی حکومت الهادی در یمن در قرن سوّم چه بوده است؟ استخراج و بررسی این عوامل می تواند در الگوسازی برای حکومت های اسلامی مورد استفاده قرار گیرد. در این مقاله، با تحلیلِ داده های تاریخی، مبتنی بر منابع کتابخانه ای، مشخص شد امامان زیدیه با تأسی از سیره پیامبر 6 موفق شدند تا توده را جذب و سطح فرهنگی و اجتماعی آنان را ارتقاء دهند. در این پژوهش با تبیین مؤلفه ها و معیارهای نهفته در راهبردهای سیاسی- اجتماعی حاکمیت و تحلیل عوامل درونی و گرایش مردم یمن به الهادی، نشان داده شد که الهادی برای تشکیل حکومت به آموزه های اسلامی و به خصوص فقه و کلام شیعی- زیدی توجه داشته است.
۱۱.

رویکرد فکری و فرهنگی شیعیان امامیه از برآمدن سلجوقیان تا بر افتادن عباسیان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شیعیان سلجوقیان عباسیان رویکرد فرهنگ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۳ تعداد دانلود : ۲۷۷
از قرن پنجم تا هفتم، جهان اسلام پس از سقوط آل بویه شیعه مذهب با دو قدرت سلجوقیان و خوارزمشاهیان و سپس هجوم مغول مواجه شد. همچنبن جهان اسلام پس از سپری کردن یک دوره طلایی از فرهنگ و تمدن، روند نزولی را آغاز کرد که مخالفت با علوم عقلی از ویژگی های این دوره بود. شیعیان امامیه نیز تا قرن پنجم از حمایت حکومت های شیعه برخوردار بوده و دوره ای از رشد فرهنگی را تجربه کردند، بگونه ای که قرن چهارم را قرن شیعه نام گذاشتند. از قرن پنج و با تسلط سلجوقیان، وضعیت متفاوت شده و فضای جدیدی برای شیعیان ایجاد شد. رویکرد فکری و فرهنگی شیعه در این دوره به چه صورت بوده است؟ شیعیان در این دوره با توجه به شرایط و وضعیت حاکم بر جهان اسلام و ظرفیت های تشیع به اتخاذ روش های مبتنی بر تسامح و تعامل اقدام نمودند که نتیجه آن رشد فرهنگی برای مکتب تشیع بوده است. راهبردهای فکری و فرهنگی شیعه در قالب تفکر عقل گرای شیعی و رویکرد تعاملی، موجب ایجاد بسترهای مناسب در مسیر رشد فکری و فرهنگی شد.
۱۲.

مدالیل تربیتی «سنت های الهی»: با تأکید بر بُعد شناختی(مقاله پژوهشی حوزه)

کلید واژه ها: سنت الهی تربیت دینی شناخت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۰۶ تعداد دانلود : ۴۳۶
«سنت های الهی»، به معنای قوانین ثابتی که خداوند عالم برای تدبیر جهان هستی به کار گرفته است، ضمن بیان قوانین فردی و اجتماعی، دربردارنده دلالت های تربیتی متنوعی است که توجه به آنها می تواند در سه بعد شناختی، گرایشی و کنشی تربیت انسان مورد بهره برداری قرار گیرد. تلاش پژوهش حاضر بر آن است تا با استفاده از آیات قرآنی متضمن «سنت های الهی»، دلالت های تربیتی این سنن را صرفاً در «بُعد شناختی» تربیت دینی روشن سازد. فرض اولیه پژوهش بر این است که آگاهی و معرفت مربی به این سنن در درجه اول، و آشناسازی متربی با این قوانین الهی در درجه دوم، زمینه های شناختی و معرفتی را برای فرایند «تربیت دینی» فراهم و تسهیل می سازد. بر اساس نتایج حاصله، پنج نوع شناخت مؤثر در تربیت دینی که به طور خاص از آیات متضمن سنت های الهی استفاده می شود، عبارت اند از: 1.شناختِ آگاهی، 2. شناخت خداوند، 3. شناخت انسان، 4. شناخت دنیا و آخرت، 5. شناخت عمل. این پژوهش نشان داده است که آیات مرتبط به سنت های «هدایتِ مؤمنان» و «زیادت ضلالتِ کفار و منافقان» در نگاهی معرفت شناختی، آیات مربوط به سنت «نظارت الهی» و «اراده مطلقه الهی» در باب خدا شناسی، آیات «امانت»، «اختلاف درجات» و «نفی حرج» در بخش شناخت انسان، آیات مربوط به سنت های «اجل محتوم» و «ابتلا» در خصوص شناخت دنیا، و نهایتاً سنت های مربوط به «آگاهی انسان از نتایج اعمال» در بحث شناخت دنیا، در جهت دهی سیر تربیت دینی انسان به ویژه در بعد شناختی آن، نقشی اثرگذار و معنادار دارد.
۱۳.

تبیین مبانی هستی شناختی و انسان شناختی تربیت بر پایه سوره مومنون

کلید واژه ها: تربیت مبانی هستی شناختی مبانی انسان شناختی سوره مؤمنون

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۶ تعداد دانلود : ۴۰۷
مسئله تربیت از مهم ترین دغدغه های آموزه های اسلام بوده و مکاتب تربیتی بر پایه مبانی و اصول تربیتی خاص، شکل می گیرند. مبانی تربیت همان رویکردهای کلی نسبت به جهان و انسان را گویند. در سوره مؤمنون به مبانی تربیتی مهمی اشاره شده است که در پرتو آن می توان به راهکارها و شیوه های تربیتی مناسب دست یافت. این نوشتار بر آن است تا با بهره گیری از رهنمودهایی که در سوره مؤمنون آمده، به بررسی مهم ترین مبانی تربیتی در این سوره بپردازد تا با استخراج اصول و روش های بر آمده از آن، گامی در راه تربیت انسان برداشته شود. بنابراین پرسش اصلی تحقیق آن است که: مهم ترین مبانی و اصول هستی شناختی و انسان شناختی تربیت، بر پایه سوره مومنون کدامند؟ این نوشتار در دو بخش هستی شناختی و انسان شناختی ارائه شده و سپس در تقسیم بندی جزئی تر به مبانی اعتقادی و اخلاقی پرداخته است. تحقیق به روش توصیفی تحلیلی بوده و با مطالعه در کتب مختلف تفسیری و تربیتی و فیش برداری و استفاده از نرم افزارهای مختلف قرآنی و روایی صورت گرفته است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان