آویده طلایی

خانه اولین مکان در شکل گیری ابعاد وجودی انسان است که می تواند بستر اندیشه و فرهنگ آن جامعه باشد. در این راستا این وجوه هویتی در سیستم معنایی متن های معماری در خانه های سنتی ایران در ورای مشهودات قرار دارد که می توان این معنامندی را از طریق؛ خوانش و ادراک، تعمق و کنکاش در لایه های زیرین و نهفته این خانه ها پیدا کرد.این پژوهش براساس رویکرد نشانه شناسی فرهنگی شکل گرفته است و بر این اساس در تلاش است تا با اتکا بر روش نشانه شناسی فرهنگی به خوانش و ادراک ساختار ابنیه های سنتی بپردازد و با برداشت از مفاهیم نشانه ای به فرهنگ و سنت های مستتر در این خانه ها دست پیدا کند.این پژوهش در تلاش است تا به این سؤالات اصلی پاسخ دهد که در خانه های سنتی یزد معانی چگونه تولید می شوند و چه عواملی به تکوین معنا منجر می شوند؟روش تحقیق در این جستار به صورت توصیفی–تحلیلی است و براساس رویکرد نشانه شناسی فرهنگی از دیدگاه یوری لوتمان و رولان پوسنر تدوین یافته است. در این راستا نخست هم بستگی یا جدایی و تضاد میان نظام های نشانه ای در بافت خانه های سنتی یزد بررسی شده و سپس مروری بر تفاسیر متقدم از آن صورت می گیرد و در ادامه، کوشش شده است دگرگونی نشانه ای آن، با توجه به رویکرد نشانه شناسی فرهنگی لوتمان تبیین شود.نتایج پژوهش نشان می دهد معانی در خانه های سنتی، به صورت مجموعه ای از ورودی ها و حیاط مرکزی تعریف شده اند که به مثابه متن های متعدد و با هم بستگی کلیه شاخصه ها تکرار شده اند و این تشابه در نظام های نشانه ای، در کلیت و اجزا که مبتنی بر رابطه اُبژه و بافتار، وحدت و کثرت، هم ریختی، کرانمندی و تعامل هستند درهم تنیده شده اند و در چارچوب سپهر نشانه ای فضای فرهنگی شهر یزد تکوین یافته است.

مجموعه ی حیاط مرکزی به مثابه یکی از مهم ترین مؤلفه های معماری خانه سنتی و موضع پدیدارهای معنایی و نشانه شناسی، حاوی مفاهیم و معانی متعدد می باشند. پژوهش حاضر درصدد است با نگاه و خوانش نشانه های خانه های قاجار و براساس عملکرد نشانه ای مجموعه ی حیاط مرکزی به واکاوی رمزگان خانه های سنتی دوره قاجار یزد از دیدگاه نشانه شناسی فرهنگی بپردازد. در پژوهش حاضر به واسطه روش تحقیق کیفی، گردآوری داده ها با راهبرد تحلیلی تطبیقی و باستناد منابع و اسناد کتابخانه ای جهت تبیین ادبیات موضوع انجام گرفته و از طریق راهبرد تفسیری تاریخی نمونه های بایسته تعیین گردیده است. از میان خانه های تاریخی دوره قاجار یزد تعداد 5 مورد بررسی شده است. با توجه به چارچوب نظری پژوهش و به واسطه ی راهبرد پژوهش موردی، مطالعات میدانی و برداشت اطلاعات نمونه های منتخب از طریق تدابیر مشاهده، عکاسی و مصاحبه انجام گردیده به نحوی که ضمن مشاهده و مطالعه ی بناهای سنتی مسکونی، ثبت و تحلیل نشانه ها انجام یافته است. درنهایت، به واسطه استدلال منطقی نتایج پژوهش تبیین یافته است. براساس یافته ها، حیاط مرکزی، موضع تکوین فرآیند های معنایی، متشکل از اجزا و عناصر متعدد و متکثری است که در عین یگانگی و براساس نظام های نشانه ای واجد رمزگان چند گانه تکنیکی، زیبایی شناختی، نحوی و معنایی به گونه ای درهم تنیده و مبتنی بر لغزش گهگاهی هر یک می باشند که معانی و مفاهیم نهفته در این موضع، منتج از دلالت های فضاها و اجزا در چارچوب رمزگان های چند گانه و تعامل مداوم متن های متکثر در گستره ی فضای فرهنگی شهر یزد تکوین یافته است. بنابراین فهم نقش و جایگاه حیاط در خانه های سنتی در چارچوب وجوه کالبدی و غیرکالبدی مبتنی بر مفاهیم و معانی مشتمل بر نظام های نشانه ای می تواند در تکوین رمزگان های آشنا جهت معنادهی خانه های امروز کارآمد باشد.

با توجه به افزایش روند استفاده از نماهای شفاف در ساختمان های اداری برای استفاده از نور روز در فضای ساختمان ها، ایجاد تدابیری برای جلوگیری از نفوذ بیش ازحد نور خورشید در چنین فضاهایی و افزایش آسایش بصری و کیفیت فضایی کاربران و درنتیجه بهبود عملکرد و نتیجتاً کاهش انرژی امری ضروری است، لذا به کار بردن نماهای متحرک در این دوره در جهت پیشرفت فناوری و صرفه جویی منابع، امری مؤثر است. در تهران، تنها چند مطالعه بر تابش نور روز متمرکز شده اند و بنابراین، معیارهای قابل اجرا برای برآورده کردن اولویت محلی موردنیاز است. در گام اول بامطالعه انواع سیستم های متحرک و نحوه پاسخ گویی آن ها با استناد به مدارک کتابخانه ای و در گام بعدی مدل سازی فضای نمونه ها و آنالیز هایی بر اساس ویژگی های آن ها به این مطالعه باهدف تطبیق این نما ها ازنظر آسایش بصری با استفاده از ارزیابی بر اساس شاخص (DGP) در چهار فضای اداری، واقع در تهران، ایران پرداخته شد. درنهایت نتیجه تحقیق بدین ترتیب است که نمای متحرک با سیستم فعال و کنترل مرکزی با اختلاف٪8.4 بهترین عملکرد را در بین انواع سیستم ها داشته است.

با بررسی در معماری معاصر کشور مشاهده می شود که سبک نئوکلاسیک غربی کماکان مورد اقبال عموم و بعضا جامعه معماری قرار گرفته است. همانطور که در غرب سبک نئوکلاسیک حائز اهمیت بوده است، سبک ملی گرایی نیز با آغاز سده ی چهاردهم هجری شمسی و فراگیری پدیده ناسیونالیسم در سراسر جهان، در ایران نیز، پدید آمد و در راستای ایجاد این جریان فکری جامعه معماری آن زمان، آثاری هویتمند و با ارزش را که امروزه می تواند الگویی برای معماران باشد را بوجود آوردند. موضوع مهم مورد بررسی، چرایی انزوال این سبک در ایران و بالع کس فراگیری سب ک های باستانیِ دیگر کشورها در عرص ه بین الم لل است. در این پژوه ش از روش تحقیق تحلیلی- تطبیقی با راهبرد تفسیری -تاریخی به منظور شناخت و تبیین شاخصه های تاثیرگذار بر ایجاد و ماندگاری سبک ملی گرایی در دو کشور ایران و ایتالیا استفاده شده است، علت انتخاب این دو کشور را می توان غنای تاریخی و معماریِ آنها دانست. کشورهایی که دارای پیشینه قوی از معماری باستانی هستند و با الهام از آن ها می توانند به یک سبک و اصول متعالی دست پیدا کنند. در این پژوهش تلاش است که در ابتدا به تشریح سبک ملی پرداخته شود و سپس در دو کشور ایران و ایتالیا مورد ارزیابی قرار گیرد. نهایتا با مطالعه تطبیقی بین آثار موجود در این سبک، عوامل انحطاط یا ثبات آن را در هر دو کشور ذکر شده استخراج می گردد. نتایج تحقیق نشان می دهد که، ساده کردن و یا به عبارت دیگر، امروزی کردن این نشانه ها و همین طور استفاده از تناسبات ساده ی جاری در معماری باستانی در قرن حاضر می تواند کارآمد تر باشد.

تأمین مسکن اقشار کم درآمد، یکی از مشکلات دولت هاست. خانوارهای کم درآمد بخش زیادی از درآمد سالیانه خود را صرف مسکن می نمایند بنابراین هر دولتی در راستای رفاه جامعه ضروریست به تامین مسکن بپردازد. اهمیت مسکن اجتماعی، به علت تامین مسکن مناسب دهک های پایین و تعدیل چالش های مهم آن با توجه به محدودیت منابع انرژی و افزایش تقاضا می باشد. بخش ساختمان، از بزرگترین مصرف کنندگان انرژی در جهان بویژه در ایران است. طراحی صحیح مسکن از اتلاف انرژی جلوگیری می کند لذا طراحی مسکن اجتماعی با رویکرد مصرف بهینه انرژی به عنوان سیاست کلان اقتصادی و اجتماعی در این پژوهش مورد توجه می باشد. اگر ایران به همین روند در تولید، انتقال، توزیع و مصرف انرژی ادامه دهد تهدیدی جدی برای اقتصاد محسوب می شود. اهداف کلی شامل کاهش سهم مسکن در سبد هزینه زندگی و مصرف بهینه انرژی در مسکن اجتماعی می باشد. روش پژوهش تحلیلی- میدانی و شبیه سازی مدل پیشنهادی در تهران می باشد که ضمن حفظ قیمت مناسب، با بهینه سازی مصرف انرژی به تقاضای مسکن پاسخ دهد. بدوا طراحی مسکن اجتماعی طبق استانداردهای طراحی و بر مبنای هزینه تمام شده، بهینه سازی پارامترهای موثر در مصرف انرژی چون فرم، جهت گیری، همسایگی، جزییات اجزای ساختمانی و ... صورت گرفته و نهایتا نشان داده شده طرح پیشنهادی نسبت به وضع موجود، مطلوب تر می باشد. نتایج حاصله، ارائه راهکارهای دارای توجیه اقتصادی طرح مسکن اجتماعی با بهینه سازی در مصرف انرژی می باشد.

بازار ایرانی یکی از عناصر مهم و تأثیرگذار در شهرهای ایرانی است و عملکردهای متعدد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، کالبدی و فرهنگی دارد. امکان بررسی معنا و کارکرد این بازار درقالب رویکردهای تحلیل متن، مانند زبان شناسی و نشانه شناسی، وجود دارد. متن بازار ایرانی دارای ویژگی های دلالتی است. به عبارت دیگر، خود متن و عوامل سازنده آن همگی دارای قابلیت تداعی معنا هستند. حال با توجه به اینکه هدف این پژوهش تدوین مدل مفهومی برای خوانش مناسب و بررسی مؤلفه های اثرگذار در ایجاد معنا در بازار ایرانی به مثابه یک متن و به عنوان برشی از شهر با چارچوب نشانه شناسی لایه ای است، باید لایه های آن شناسایی و نمود عینی شبکه رمزگان در یک کنش ارتباطی مشخص شود. بنابراین، پس از تبیین مفاهیم پایه و تشریح ضرورت های نظری حوزه نشانه شناسی معماری، لایه های دخیل در این خوانش شناسایی و با رویکرد نشانه شناسی لایه ای به طور دقیق واکاوی خواهند شد. روش نشانه شناسی نظریه بنیاد درقالب یک شیوه تحلیلی به محقق کمک می کند که با شناسایی نشانه ها و کدهای موجود در معماری ایرانی، ضمن بررسی نشانه ها و تغییر نوع آن ها، لایه های موجود در بازار ایرانی را شناسایی و عوامل مؤثر بر خوانش مطلوب و رمزگشایی مناسب در آن را بررسی کند. نتایج پژوهش نشان می دهد که بازار متنی است که لایه های متعدد آن بر یکدیگر لغزیده و مناسبات انحصارطلبانه و جدایی طلبانه عناصر بنا به مناسبات هم پوشانی و نفوذ تبدیل شده است . لایه های کالبدی، کارکردی، محیطی، زمانی و معنایی با هم آمیخته و یگانه شده اند و یک کلیت نظام مند به نام بازار را به وجود آورده اند. درواقع، مجموعه های لایه های هم نشین و نظام های درگیر در این بنا پشتیبانی کننده یکدیگر و انسجام آفرین هستند و خوانش مناسب بازار ایرانی باتوجه به حمایتگری لایه های کالبدی ، کارکردی ، معنایی ، محیطی و زمانی امکان پذیر است؛ به گونه ای که خوانش این مجتمع همبافته نشانه ای، بر احساس مخاطب در حرکت درون رمزگان کالبدی و فراکالبدی بازار ایرانی متکی است.

معماری برای بهره گیری از روشی برای جلوگیری از ایجاد دلالت های نامناسب، هویت های دوگانه و گسست معنا، به صورت گسترده دست به گریبان نظریات و مقوله های نشانه شناختی شده است. نشانه شناسی دانشی است که پدیده های اجتماعی، فرهنگی (مانند معماری) را همانند یک متن می پندارد و روشی را جهت خوانش آن ارائه می دهد. خوانش نشانه شناختی معماری، به دنبال بازتولید طرح بر اساس ارتباط بین لایه ها و بر اساس برداشت انتزاعی مخاطب است. به منظور بررسی معنا و کارکرد بازار ایرانی که یکی از عناصر مهم و تأثیرگذار در شهرهای ایرانی است و دارای عملکردهای متعدد اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، کالبدی و فرهنگی است، امکان بررسی آن در قالب رویکردهای تحلیل متن مانند زبان شناسی و نشانه شناسی وجود دارد. متنِ بازار ایرانی دارای ویژگی های دلالتی است؛ به عبارتی خود متن و عوامل سازنده ی آن همگی دارای قابلیت تداعی معنا هستند. روش تحقیق مقاله حاضر، توصیفی- تحلیلی است که از روش استدلال منطقی با ابزار گردآوری اطلاعات: کتابخانه ای و اسنادی بهره برده است. تحقیق حاضر به دنبال تبیین و ایجاد روشی برای خوانش معماری بازار بر اساس روش نشانه شناسی است؛ به گونه ای که تبیین نشانه شناسی بازار ایرانی بتواند رویکردی جدید را جهت خوانش معماری ایرانی به منظور ارتقای کیفیت محیط، رقم زند. بدین منظور چهار رویکرد در این زمینه قابل شناسایی است که نتایج تحقیق نشان می دهد؛ رویکرد نشانه شناسی لایه ای (پیدایشی) در بین سایر رویکردهای نشانه شناسی (پوزیتویستی، ساختارگرایی، پساساختارگرایی و پیدایشی ) رویکرد مناسب تری جهت خوانش معماری بازار ایرانی است. نشانه شناسی لایه ای زمینه تحلیل گسترده متون را در بستر رابطِ تعاملی و چندسویه بین نظام های نشانه ای و لایه های متنی که شبکه ای پیچیده از روابط دلالتی را به وجود می آورد، فراهم می سازد. حال با توجه به اینکه هدف این پژوهش بررسی مؤلفه های اثرگذار در ایجاد معنا در بازار ایرانی به مثابه یک متن و به عنوان برشی از شهر با چارچوب نشانه شناسی لایه ای است، باید لایه های متنی آن شناسایی و نمود عینی شبکه رمزگان در یک کنش ارتباطی مشخص شود. بدین منظور برای شناسایی لایه های متنی بازارجهت تبیین آن؛ مفاهیم لایه های متنی، بافت، بینامتن، رمزگان، در این رویکرد مورد بررسی قرار می گیرد.