سید سعید سیداحمدی زاویه

مقاله حاضر با اتخاذ رویکرد روانکاوی- فلسفی لاکان به بررسی دو اثر شاخص از سینمای ایران می پردازد. پری و هامون هر دو ساخته های داریوش مهرجویی، فیلم ساز مؤلف ایرانی هستند. شخصیت اصلی در هردو این فیلم ها، شخصیت هایی هستند که آشفتگی های روانی انسان مدرن را به تصویر می کشند. لاکان در تئوری هایش با مطرح کردن مفاهیمی چون "نام پدر"، "میل"، "ابژه کوچک"، "دیگری"، "سه گانه نفسانی"، "امر خیالی، امر نمادین و امر واقع"، این آشفتگی ها را عمیقاً بررسی و تحلیل می کند. پرسش اصلی این است که چگونه پری و هامون به عنوان دو شخصیت عصیان گر مدرن، می کوشند تا راهی به بیرون از ساحت نمادین لاکانی بیایند. از اهداف این تحقیق، یکی تحلیل راه کارهای متفاوت این دو شخصیت در دست یابی به امرواقع و بازگشت به امر خیالی و دیگر بررسی تفاوت ها و شباهت های این دو شخصیت در برخورد با قواعد نام پدر و همچنین مقایسه رویکردهای هریک از آنها در به دست آوردن موردمیل بوده است. در این مقاله ابتدا مفاهیم لاکانی شرح و تفسیر شده اند و پس از آن با روش تحلیل متنی، لایه های ضمنی و پنهان دو فیلم و شخصیت های اصلی آنها موردمطالعه قرارگرفته اند. همچنین، کاربردپذیری مفاهیم لاکان در هنر هفتم، سینما، به اجرا درآمده است. ازآنجا که به گفته لاکان، انسان راهی به بیرون از ساحت امر نمادین ندارد، ساختارشکنی ها و عصیان های پری و هامون محکوم به شکست است؛ نه قادر به بازگشت به آرامش امر خیالی هستند و نه توان مواجهه با امر واقع را دارند. می توان گفت اگرچه جنس شکست این دو شخصیت با یکدیگر متفاوت است اما هردو محکوم به زندگی در ساحت امر نمادین هستند.

درجهان معاصر، بسیاری از اشکال هنرهای تجسمی نه تنها با اهداف زیبایی شناسانه بلکه با تأکید بر فرهنگ بصری، توصیف، تحلیل و تفسیر می شوند، در مطالعات فرهنگ بصری، تمرکز در معنای فرهنگی تصویر برتر از ارزش زیبایی شناختی آن بوده و روابط فرهنگی بین تصاویر و مخاطب مورد بررسی و کنکاش قرار می گیرد، به همین سبب مطالعة فرهنگ بصری، به یک زمینة غالب تحقیق در علوم انسانی و هنر تبدیل شده است. از آنجا که جنگ جهانی اول نه تنها مقابلة نیروهای مسلح، بلکه مقابلة ایدئولوژی و فرهنگ ها بود. در طراحی پوسترهای جنگ تلاش در حفظ و حراست زمینه های خاص فرهنگی، از جمله فرهنگ های بومی و منطقه ای مشهود بوده، از این لحاظ قابل مقایسه با پوسترهای دفاع مقدس است. سؤال این است : نقش فرهنگ بصری در طراحی پوسترهای دفاع مقدس و پوسترهای انگلستان درجنگ جهانی اول چیست؟ این مقاله با گزینش نمونه هایی از پوسترهای انگلستان و دفاع مقدس و با روش توصیفی و تحلیلی، تلاش می کند به تفسیر معانی پنهان درپشت این تصاویر بپردازد و ضمن مقایسة آنها با یکدیگر، نقش فرهنگ بصری را در طراحی پوسترهای دو کشور، با فرهنگ های متفاوت، و موضوع مشترک ""جنگ""مشخص کند. در پایان به این نتیجه می رسد که : طراحان پوستر در هر کشور از عناصر بصری، نوشتاری و گفتاری استفاده می کنند که ریشه در فرهنگ، تمدن، آداب وسنن، باورها و اعتقادات ملت آن کشور دارد. زمینه های اجتماعی در طراحی پوستر نقش حیاتی دارد، و فرهنگ بصری عاملی است که سبب ایجاد هویت در پوسترهای هر کدام از کشورها شده است.

مقدمه و هدف: رقص های محلی ایران به دلیل داشتن ریشه های آئینی و اسطوره ای که برخی از آن ها هنوز در میان اقوام نواحی مختلف ایران متداول است، به عنوان یک میراث معنوی و ناقل ارزش های فرهنگی، دارای قابلیت های ذاتی جهت هویت بخشی به جامعه و فرهنگ ایران می باشد؛ اما متأسفانه این پدیده سال هاست که در این مرزو بوم به عنوان یک کالای فرهنگی، مهجور مانده و حالت آرشیوی به خود گرفته است، تحقیق پیش رو با هدف بازشناسی، ثبت و احیای مجدد رقص های محلی ایران، به عنوان یک جاذبه ی فرهنگی برای گردشگران صورت پذیرفته است. روش تحقیق: این پژوهش با روش کیفی از نوع توصیفی_تحلیلی و با استفاده از اسناد کتابخانه ای انجام شده است. نتیجه گیری: رقص های محلی ایران، با داشتن ریشه های کهن در فرهنگ عامه، همانند همه ی پدیده های (فولکلور) برآمده از مفاهیم اساسی زندگی بوده و در نتیجه سازگار و همگام با ساختار معیشتی، فکری و اخلاقی اقوام ایرانی، با مضامین متنوعی همچون، شادی و تغزل، حماسه و رزم، کار و درمان و با در نظر گرفتن ارزش های مثبت و ماندگار آن ها، به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری فرهنگی این سرزمین به شمار می آید.

منطقه ی یزد محل شکل گیری هنرهای متفاوتی بوده که با تأثیرپذیری از اوضاع خاص حاکم بر منطقه، شکل گرفته است. هنر فرش بافی در این استان به عنوان یک پدیده ی فرهنگی هویت خاص خود را مرهون محیط و بستر فرهنگی جامعه است. با توجه به این که رنگ در بین عوامل نقش، بافت و عوامل فرعی اندازه و ماده ی اولیه، اصلی ترین و مهم ترین نقش را در جذب بیننده دارد، این فرضیه که ترکیب بندی رنگی منطقه با هویت اقلیمی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی آن ها ارتباط مستقیم دارد مطرح می شود. هدف از این پژوهش، شناخت تفصیلی ویژگی های رنگ در فرش استان یزد است تا به توان به این مسأله پاسخ داد که عوامل مؤثر بر کاربرد رنگ در فرش یزد چیست. بدین منظور عواملی نظیر رنگ در فرش یزد و عوامل تأثیرگذار در رنگ فرش یزد که به اوضاع اقلیمی و جغرافیایی، اوضاع اجتماعی و سیاسی و عوامل فرهنگی طبقه بندی شد، مورد بررسی قرار گرفته است. در نهایت، ویژگی های اقلیمی آن، که منطقه ای  است گرم و کویری، کم باران و خشک با انواع گیاهان رنگ زا و کیفیت آب های این استان که از عوامل تأثیرگذار در رنگ فرش این استان می باشند مورد بررسی قرار گرفته است. ویژگی های فرهنگی نیز که شامل تأثیر از فرهنگ پیشین و شهرهای هم جوار، حفظ ساختار سنتی، نوع معماری، تأثیرات حسی و عوامل تحمیل شونده است و همچنین ویژگی های اقتصادی و صنعتی، وجود صنایع گوناگون، نساجی استان، عبور جاده ابریشم از منطقه، رویکردهای معیشتی و ویژگی های اجتماعی نظیر درون گرایی، تولید در راستای فرهنگ بومی، تناسب با طبقه اجتماعی، ویژگی های رنگی فرش یزد به شمار می آیند که بر هنر و صنعت و رنگ فرش آن تأثیر گذاشته و عوامل مؤثر بر کاربرد رنگ در فرش این استان می باشند. پژوهش حاضر از نوع مطالعات کیفی است که با روش توصیفی- تحلیلی  و استفاده از منابع کتابخانه ای و مصاحبه به انجام رسیده است.

زمینه و بستر فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی که آثار هنری بدان تعلق دارند، از عوامل و وجوه مهمی است که اگر در مطالعات تطبیقی هنرها وارد شود و به دقت مورد بررسی قرار گیرد، بر غنای تبیین ها و دستاوردهای نظری این نوع پژوهش ها خواهد افزود. این دست مطالعات تطبیقی نیز می تواند با توجه به خصوصیات نشانه گذارانه آثار هنری، به حصول درک بهتر و عمیق تری از هنر و فرهنگ ملی، منطقه ای، قومی و محلی منجر شود. در این مقاله، زمینه مندی آثار و موضوعات هنری از حیث نظری مطالعه گردیده و سپس مهم ترین زمینه های تولید خلاقانه هنر، در سه حوزه زمینه های اقتصادی، زمینه های سیاسی و زمینه های فرهنگی، تحقیق خواهدشد. ارزش ها و زمینه های اقتصادی فعالیت هنری، حوزه هنر را به دنیای سرمایه و مبادلات تجاری وارد می سازند؛ اثر هنری و هنرمند نقش بزرگی در بازتولید و حفظ فرهنگ های ملی و منطقه ای و خرده فرهنگ های محلی و قومی و نشان دادن خواست ها، عواطف و رفتارهای گروه های مختلف اجتماعی دارند؛ همین طور هنرها می توانند در خدمت برآورده ساختن مقاصد سیاسی ساخت قدرت قرار گیرند. در پایان مقاله، با پیش کشیدن مبحثی در باب روابط زمینه و شکل (فرم) در آثار هنری، اهمیت توجه به مقوله شکل در مطالعات تطبیقی هنر توضیح داده می شود. شایان ذکر است در این پژوهش از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی استفاده شده و اطلاعات به صورت کتابخانه ای جمع آوری گردیده است.