رضا رستمی نیا

هدف: الگوهای رفتاری سرمایه گذاران از مباحث مهم و جدیدی است که در سال های اخیر، در حوزه مالی رفتاری در کانون توجه بسیاری از پژوهشگران قرار گرفته است. تأکید مالی رفتاری بر آن است که تصمیم گیری های سرمایه گذاران، از رفتارهای مخرب سرمایه گذاران نشئت گرفته است که ریشه آن، نگرش ، احساسات، هیجان ها و پیروی از تصمیم های سایر سرمایه گذاران است. از سوی دیگر، رفتارهای مخرب سرمایه گذاران، ممکن است تصمیم گیری مدیران را تحت تأثیر قرار دهد. از این رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر رفتارهای مخرب سرمایه گذاران بر کوته بینی مدیران در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران صورت گرفته است. به این منظور، تأثیر سه رفتار مخرب سرمایه گذاران، یعنی رفتار کوته بینانه، رفتار احساسی و رفتار توده واری آن ها بر کوته بینی مدیران بررسی شده است. روش: اطلاعات مورد نیاز برای آزمون فرضیه پژوهش، از صورت های مالی 140 شرکت، طی سال های 1390 تا 1399 جمع آوری شده است. برای آزمون فرضیه های پژوهش، از مدل های رگرسیون لجستیک به روش داده های تلفیقی استفاده شده است. یافته ها: یافته های حاصل از آزمون فرضیه های پژوهش بیانگر آن است که رفتار کوته بینانه سرمایه گذاران، رفتار احساسی سرمایه گذاران و رفتار توده واری سرمایه گذاران، بر کوته بینی مدیران تأثیر مثبت و معناداری دارد. نتیجه گیری: نتایج پژوهش بیانگر آن است که گرایش های رفتاری مدیران شرکت ها، تحت تأثیر گرایش های رفتاری سرمایه گذاران قرار خواهد گرفت و مدیران در واکنش به رفتارهای مخرب سرمایه گذاران، به جای آنکه بر اهداف و برنامه ریزی های بلندمدت برای شرکت تمرکز کنند، بر اهداف کوتاه مدت متمرکز می شوند و تصمیم گیری های کوته بینانه اتخاذ خواهند کرد.

در تمام کشورهای دنیا از جمله ایران، موضوع توسعه صادرات در رأس اولویت ها و سیاست گذاری های اقتصادی دولت قرار دارد. دولت به عنوان اصلی ترین حامی اقتصاد هر کشور، می تواند نقش مهمی در حمایت شرکت ها به منظور تسهیل صادرات محصولات ایفا نماید. به همین دلیل، شرکت ها به ارتباطات سیاسی به عنوان یک مزیت رقابتی نگاه کرده و تمایل زیادی به برقرای ارتباطات سیاسی با دولت دارند تا از طریق این ارتباطات، بتوانند درآمد صادراتی خود را افزایش دهند. از این رو، پژوهش حاضر، با هدف بررسی تأثیر ارتباطات سیاسی بر درآمد حاصل از صادرات شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، انجام شده است. نمونه مورد مطالعه پژوهش، شامل 150 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ایران طی سال های 1394 تا 1400 می باشد. برای آزمون فرضیه های تحقیق، از مدل رگرسیون چند متغیره با داده های تابلویی و به روش اثرات ثابت، استفاده شده است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه های پژوهش، نشان می دهد که در بورس اوراق بهادار تهران، " ارتباطات سیاسی اندازه گیری شده به وسیله مالکیت نهادی دولت " و " ارتباطات سیاسی اندازه گیری شده به وسیله سهامدار عمده وابسته به دولت "، تأثیر مثبت و معناداری بر درآمد حاصل از صادرات شرکت ها دارند. این بدان معنا است که شرکت های دارای ارتباطات سیاسی، نسبت به سایر شرکت ها، در صادرات محصولات، موفق تر بوده و چنین شرکت هایی، درآمد صادراتی بیشتری دارند.

هدف: کمیته حسابرسی به عنوان یکی از سازوکار های نظارتی حاکمیت شرکتی در شرکت های بورسی، به عامل بسیار مهمی در روند گزارشگری مالی تبدیل شده است تا اعتبار گزارش های مالی را افزایش دهد؛ از این رو، کمیته حسابرسی برای ایفای وظیفه خود باید جلسه هایی را برگزار کند؛ اما تاکنون پژوهشی در زمینه بررسی عوامل مؤثر بر تعداد جلسه های کمیته حسابرسی صورت نگرفته است. بر حسب اهمیت، پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل مؤثر بر تعداد جلسه های کمیته حسابرسی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران صورت گرفته است. این پژوهش، به طور ویژه بررسی می کند که آیا تعداد جلسه های کمیته حسابرسی، تحت تأثیر عواملی همچون تمرکز مالکیت، اندازه هیئت مدیره، استقلال هیئت مدیره، اندازه کمیته حسابرسی، استقلال کمیته حسابرسی و تخصص مالی کمیته حسابرسی قرار دارد یا خیر. روش: در راستای هدف پژوهش، 150 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای نمونه انتخاب و اطلاعات صورت های مالی آنها طی دوره 8ساله، از سال های 1392 تا 1399 تجزیه و تحلیل شد. برای آزمون فرضیه های پژوهش، از مدل رگرسیون توبیت با روش داده های ترکیبی و به طریق اثرهای تصادفی استفاده شد. یافته ها: یافته های به دست آمده از آزمون فرضیه های پژوهش نشان داد که تمرکز مالکیت، اندازه هیئت مدیره، استقلال هیئت مدیره، اندازه کمیته حسابرسی و استقلال کمیته حسابرسی، بر تعداد جلسه های کمیته حسابرسی تأثیر مثبت معناداری دارد. همچنین بر اساس یافته ها، تخصص مالی کمیته حسابرسی، بر تعداد جلسه های کمیته حسابرسی تأثیر منفی معناداری می گذارد. نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان می دهد که هرچه تمرکز سهام داران افزایش پیدا کند، تمایل آنها به نظارت بر عملکرد مدیران بیشتر می شود و به همین دلیل، تعداد جلسه های کمیته حسابرسی افزایش می ابد. از سوی دیگر با افزایش اندازه هیئت مدیره، استقلال هیئت مدیره، اندازه کمیته حسابرسی و استقلال کمیته حسابرسی، به عنوان معیارهای حاکمیت شرکتی، تعداد جلسه های کمیته حسابرسی افزایش پیدا می کند. از سوی دیگر با افزایش تخصص مالی اعضای کمیته حسابرسی، به دلیل برخورداری از مهارت تخصص مالی اعضای کمیته، نیاز به تشکیل جلسه های کمیته حسابرسی کاهش پیدا می کند.

هدف: ارائه الگوی رفتار ناکارآمد حسابرسی با توجه به ویژگی های محیطی و شرایط حاکم بر حرفه حسابرسی کشور است.   روش: از آنجا که نظریه ای در زمینه رفتار ناکارآمد وجود نداشته و در کشور ما نیز پژوهش جامعی در این زمینه صورت نگرفته است و همچنین با توجه به اینکه حرفه حسابرسی در ایران از منظر اندازه مؤسسات حسابرسی، سازوکار نظارتی، سازوکار انتخاب و تعویض حسابرس و اجرای فرایندهای حسابرسی دارای ویژگی های خاص خود است، می توان از روش نظریه پردازی داده بنیان استفاده نمود. به جهت سرعت و بالابردن دقت در انجام تحلیل از نرم افزار مکس کیودی ای استفاده گردید. جامعه آماری پژوهش شامل شرکا و مدیران مؤسسات حسابرسی، مدیران سازمان حسابرسی، مدیران نهاد های ناظر بر حرفه حسابرسی و سایر صاحب نظران در زمینه کیفیت حسابرسی است. با توجه به هدف پژوهش، از روش نمونه گیری گلوله برفی برای مصاحبه عمیق استفاده شده است.   یافته ها: یافته ها حاکی از ارائة الگوی یکپارچه و مناسب برای شرایط حاکم بر حرفه حسابرسی ایران است. این الگو شامل شرایط علی، عوامل مداخله گر، شرایط زمینه ای و راهبردهای مربوط به رفتار ناکارآمد حسابرسی و پیامدهای آن است.   نتیجه گیری: مطابق نتایج پژوهش، شرایط علی اثرگذار بر رفتار ناکارآمد حسابرسی عبارت بودند از: اخلاق حرفه ای شرکا و مدیران مسئول، دانش و تجربه شرکا و مدیران مسئول و برنامه ریزی، نظارت و سرپرستی. شرایط مداخله گر عبارت بودند از: پاسخ خواهی اثربخش از حسابرسان، کنترل کیفیت جامعه، تناسب بازار کار، فشار اقتصادی، ساختاریافتگی مؤسسه، ماندگاری در حرفه و فشار زمانی. عوامل زمینه ای نیز شامل دولتی یا خصوصی بودن اقتصاد ، فرهنگ مشارکت و توسعه یافتگی حرفه حسابرسی بودند.

قدرت به عنوان یکی از ویژگی های مدیر عامل می تواند نقش عمده ای در تصمیمات شرکت در خصوص گزارشگری مالی داشته باشد. اگر مدیر عامل از قدرت در راستای منافع خود استفاده نماید، در این صورت قدرت مدیر عامل مشکل ساز می گردد و همین موضوع زمان حسابرسی شرکت را تحت تأثیر قرار می دهد. از این رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر قدرت مدیر عامل بر تأخیر گزارش حسابرسی با استفاده از رویکرد رگرسیون آستانه ای هانسن صورت گرفته است. نمونه پژوهش 150 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1390 تا 1397می باشد. این پژوهش کاربردی است و فرضیه پژوهش با استفاده از تحلیل رگرسیون آستانه مورد آزمون قرار گرفته است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه پژوهش نشان می دهد در شرکت هایی که قدرت مدیر عامل پایین تر از حد آستانه است، قدرت مدیر عامل تأثیر منفی بر تأخیر گزارش حسابرسی دارد، ولی در شرکت هایی که قدرت مدیر عامل بالاتر از حد آستانه است، قدرت مدیر عامل تأثیر مثبت بر تأخیر گزارش حسابرسی دارد.

کمیته حسابرسی بهعنوان یکی از مکانیزمهای نظارتی حاکمیت شرکتی، در شرکتها تبدیل به عامل مهمی در روند گزارشگری مالی گردیده تا مانع از مدیریت سود شود و از این طریق اعتبار صورتهای مالی را افزایش دهد. منشور کمیته حسابرسی مصوب سازمان بورس و اوراق بهادار بندهایی درباره استقلال و تخصص اعضای کمیته حسابرسی دارد، لیکن دوره تصدی اعضای کمیته حسابرسی به عنوان یکی از ویژگیهای اعضای کمیته حسابرسی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. ازاین رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر دوره تصدی اعضای کمیته حسابرسی بر مدیریت سود صورت گرفته است. برای اندازهگیری دوره تصدی اعضای کمیته حسابرسی از میانگین تعداد سالهای تصدی اعضای کمیته حسابرسی و برای اندازهگیری مدیریت سود از مدل تعدیل شده جونز (1991) استفاده شده است. نمونه پژوهش 110 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1392 تا 1397 میباشد. برای آزمون فرضیه پژوهش از مدل رگرسیون چند متغیره با دادههای تابلویی به روش اثرات ثابت استفاده شده است. نتایج حاصل از آزمون فرضیه پژوهش نشان می دهد دوره تصدی اعضای کمیته حسابرسی بر مدیریت سود تأثیر مثبت معناداری دارد.

با توجه به اینکه ارتباطات سیاسی، تصمیمات و نتایج شرکت ها را تحت تأثیر قرار می دهد توجه قابل ملاحظه ای در ادبیات پژوهشی به خود جلب کرده است. از این رو پژوهش حاضر باهدف بررسی تأثیر ارتباطات سیاسی بر تاخیر عادی و غیر عادی در ارائه گزارش حسابرس در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران صورت گرفته است. به منظور تخمین مدل پژوهش از آزمون اف لیمر برای سال های 1389 الی 1395 و بر اساس داده های ترکیبی، برای 7 سال در مجموع 150 شرکت (1050 سال شرکت) آزمون شدند. تجزیه و تحلیل و آزمون فرضیه ها توسط نرم افزار آماری ایویوز و به کمک رگرسیون روش حداقل مربعات تعمیم یافته با رویکرد داده های تلفیقی و در سطوح معناداری 5 درصد انجام شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که ارتباطات سیاسی بر تأخیر عادی و غیر عادی گزارش های حسابرسی تأثیر مثبت و معناداری دارد و ارتباطات سیاسی منجر به افزایش تأخیر در ارائه گزارش های حسابرسی می شود.

نقش ارتباطات سیاسی در شرکت ها، با شناخت این واقعیت که ارتباطات سیاسی، تصمیمات و نتایج شرکت ها را تحت تأثیر قرار می دهد، در ادبیات پژوهشی اخیر توجه قابل ملاحظه ای را به خود جلب کرده است. از این رو پژوهش حاضر باهدف بررسی تأثیر ارتباطات سیاسی بر رابطه بین انتخاب حسابرس و شفافیت اطلاعات حسابداری در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران صورت گرفته است. به این منظور اطلاعات 150 شرکت تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای سال های 1389 الی 1395 بر اساس متغیرهای پژوهش استخراج و به کمک رگرسیون روش حداقل مربعات تعمیم یافته با رویکرد داده های تلفیقی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل از آزمون فرضیه های پژوهش نشان داد انتخاب حسابرس بر شفافیت اطلاعات حسابداری تأثیر مثبت دارد. همچنین نتایج نشان داد ارتباطات سیاسی اندازه گیری شده به وسیله پرداختی به دولت بر رابطه بین انتخاب حسابرس و شفافیت اطلاعات حسابداری تأثیر منفی دارد و ارتباطات سیاسی اندازه گیری شده به وسیله مالکیت دولتی بر رابطه بین انتخاب حسابرس و شفافیت اطلاعات حسابداری تأثیر مثبت دارد.