زهرا سادات شاه احمدقاسمی

نیل به اهداف در سازمان های آموزشی بستگی به توانایی کارکنان در انجام وظایف محوله و انطباق با محیط متغیر دارد. تلفیق و اجرای مؤثر مدیریت منابع انسانی با مبانی فقه اسلامی سبب می شود تا افراد بتوانند متناسب با تغییرات سازمانی و محیط به طور مؤثر فعالیتشان را ادامه دهند و بر کارایی خود بیفزایند. امروزه نیاز به تلفیق مبانی مدیریت و فقه و ارائه مصادیقی در این حوزه به خوبی در تمامی سطوح سازمان ثابت شده است. در این راستا لازم است منابع، فرآیند و قواعد مناسب فقهی در بکارگیری اقدامات لازم آموزشی در سازمان شناسایی شود. هدف پژوهش حاضر، گونه شناسی قاعده اضطرار در مسائل مدیریت منابع انسانی می باشد. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی است که بر اساس آن محقق ابعاد چهار گانه مدیریت منابع انسانی (جذب، بکارگیری، بهسازی و نگهداری منابع انسانی) را در علم فقه تلفیق و تبیین کرده و مصادیق آن را با توجه به قاعده اضطرار ارائه نموده است. لذا محقق در پژوهش خود به بررسی مصادیق مرتبط با قاعده اضطرار در مدیریت منابع انسانی در سازمان های آموزشی پرداخته است. در نهایت باید توجه داشت تصمیم گیری مدیران و مسئولان در نظام مدیریت منابع انسانی بر اساس قواعد فقهی و موازین شرعی، یکی از موضوع های اساسی در کشور است که از منظر حوزه های سیاست گذاری، برنامه ریزی، مدیریت و اجرا اهمیت زیادی دارد.

روش های برنامه ریزی و کنترل پروژه از گذشته در زمینه های عمرانی و احداث صنایع به خصوص پروژه های بزرگ در کشور مورد استفاده قرار می گرفته است، اما در سایر زمینه ها از جمله پروژه های تحقیقاتی که ماهیتاً از ابهاماتی نظیر مشخص نبودن جزئیات برخی کارها، عدم وجود قطعیت در اکثر زمان های برآوردی فعالیت ها، مواجه شدن با بن بست حین اجرای پروژه و لزوم از سرگیری رشته جدیدی از امور و ... برخوردارند، کمتر مورد توجه قرار گرفته و توان برنامه ریزی، نظارت، بهره برداری مناسب از منابع و کنترل هزینه ها را به شدت کاهش داده است. بر این اساس هدف مقاله حاضر بررسی سیستم اطلاعات مدیریت پروژه در واحدهای پژوهشی است. روش پژوهش مورد نظر کیفی است که بر اساس آن مصاحبه هایی از مسؤلین هر قسمت شده است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که از طریق افزودن اجزاء مورد نیاز به ساختار نظام برنامه ریزی و کنترل پروژه، طرح یک سیستم اطلاعات مدیریت و رویه هایی کارآمد به گونه ای ارائه شده است که بر اساس این مدل تمامی اطلاعات و جزئیات ضروری جهت برنامه ریزی، هدایت و نظارت همه جانبه بر پروژه در یک واحد تحقیقاتی به طور یکپارچه گردآوری شده است. به واسطه دسترسی به اطلاعات متمرکز و امکان برقراری ارتباط بین کلیه واحدهای سازمان، و همچنین وجود مکانیزم های لازم برای تفکیک حساب های پروژه ها و کنترل هزینه ها، امر ارزیابی پیشرفت واقعی فعالیت ها، پرداخت عادلانه حق الزحمه به همکاران پروژه، برنامه ریزی مجدد و افزایش دقت برنامه ریزی ها، موجبات مدیریت دقیق بر پروژه های پژوهشی فرآهم آمده است.

هدف پژوهش حاضر، شناسایی چیستی و مؤلفه های مفهوم «تحول در انسان» در سازمان های آموزشی براساس دیدگاه اسلام است و روش پژوهش، کیفی با رویکرد تحلیل متن قیاسی - استقرایی است. جامعه پژوهش، آیات قرآن و نمونه مورد نظر آیات مربوط به موضوع تحول است که با روش نمونه گیری هدفمند مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که برای تحول در سازمان های آموزشی، باید این مفهوم را در کارگزار تحول انسان بررسی کرد. براین اساس از نگاه اسلام، تحول همان تغییرات همه جانبه، مطلوب و مثبتی است که انسان را به کمال و قرب الهی می رساند. بنابراین مفهوم تحول براساس مؤلفه های فرایندی بودن، تکاملی، درونی، فطری، انتخابی، آگاهانه، هدفمندی و بروز و ظهور عینی در چارچوب حاکمیت اراده الهی تعریف شده است و با توجه به ماهیت مشترک مؤلفه ها، آن ها به دو بعد عوامل ذاتی (اراده انسان، درونی بودن، فطری بودن، آگاهانه و مبتنی بر شناخت موقعیت و تکاملی بودن) و عوامل ساختاری (هدفمند بودن، فرایندی بودن و بروز و ظهور عینی) طبقه بندی شده اند.

با توجه به ضرورت بومی سازی تغییر و تحوّلات در کشور و با اذعان به این که فرهنگ دینی ما غنی ترین مبانی و اصول و مفاهیم تحوّل را در خود دارد؛ این پژوهش درصدد است تا در سطح خرد (رفتار فردی) در یک مطالعه کیفی با استفاده از روش تحلیل محتوا در یک نمونه ی هدفمند از آیات قرآنی به تبیین فرآیند تحول و مدیریت آن در سازمان ها بپردازد. براساس یافته ها، فرآیند تحول بر اساس انواع تغییر در جهان و انسان در دو سطح فردی و گروهی مفهوم سازی شد و بر مبنای انواع تغییر مدلی ارائه شد که در آن تغییر ابتدا در سطح فردی و سپس در سطح اجتماعی رخ می دهد. عوامل مؤثر در تحوّل از منظر قرآن به دو دسته عوامل درونی (ایمان، عقلانیت، کمال جویی) و بیرونی (دین اسلام عالمان دین رهبری، عدالت و وحدت) و همچنین اصول حاکم بر فرآیند تحول نیز در دو سطح: فردی (عبودیت، تقوا، توکل، توبه، صبر، تخصص، قدرت، دعا، ظرفیت وجودی) و گروهی (نظارت، مشورت، آموزش، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، تشویق و تنبیه) شناسایی و دسته بندی شد. این نتایج پژوهشی می تواند مبنای برنامه های تحولی در کلیه ی سازمان ها مخصوصا سازمان های آموزشی باشد. واژه های کلیدی: سازمان آموزشی، مفهوم تحوّل، فرآیند مدیریت تحوّل، آموزه های اسلامی، عوامل تحول. اصول تحول.