عظیم علی شایی

گسترش ویروس کووید-19 و پیامدهای ناخواسته آن به مثابه زنگ خطری بر سبک جاری زندگی شهری تلقی می گردد. اهمیت این موضوع در حوزه شهرسازی در قالب امکان رعایت فاصله اجتماعی بین شهروندان در فضاهای شهری متبلور شده است. رعایت فاصله فیزیکی بین شهروندان در حال حاضر به عنوان موثرترین راهکار جلوگیری از گسترش هرچه بیشتر ویروس کووید-19 و اپیدمی های مشابه شمرده می شود. این مهم نشان از نقش هر چه بیشتر محیط های شهری در کنترل و مدیریت منابع انسانی دارد. هدف از پژوهش حاضر تحلیل کیفیت محیط عملکردی محدوده مرکزی شهر زنجان در مواجهه موثر با اپیدمی کووید-19می باشد. روش پژوهش به صورت توصیفی-تحلیلی بوده و از ابزار پرسشنامه جهت جمع آوری اطلاعات سود برده شده است. تعداد افراد نمونه آماری جهت گردآوری داده ها برابر با 152 از شهروندان زنجانی حاضر در محدوده مرکزی شهر زنجان می باشد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از مدل معادلات ساختاری استفاده گردیده و از نرم افزارهای SPSS و Amos Graphics سوده برده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که می توان مؤلفه های جذابیت فعالیتی کاربری ها، جذابیت زمانی کاربری ها، اوقات فعالیت کاربری ها در طول شبانه روز، تمرکز غیرضروری کاربری ها و تنوع کاربری ها را در کیفیت محیط عملکردی محدوده مرکزی شهر زنجان در مواجهه با اپیدمی کووید-19 موثر دانست. بر این اساس با ترکیبی مناسب از کاربری های موجود می توان به ارتقای کیفیت محیط عملکردی در مواجهه با اپیدمی کووید-19 از طریق کاهش میزان شلوغی و ازدحام جمعیت در محدوده مرکزی شهر زنجان نائل آمد.

از گذشته تابه حال، همواره وقوع زلزله به طور گسترده ای تهدیدکننده بوده و ضرورت کاهش آسیب پذیری شهرها در برابر زلزله، به عنوان یکی از دغدغه ها اصلی برنامه ریزی شهری محسوب می شود. در همین راستا پهنه بندی آسیب شناسانه از میزان و نوع واکنش به زمین لرزه به کمک روش های موثر می تواند تاب آوری شهر در مواجهه با زمین لرزه را به طور قابل توجهی افزایش دهد. در پژوهش حاضر، آسیب شناسی کالبدی – اجتماعی شهر ارومیه در برابر بحران زلزله، مورد بررسی قرار گرفت. نوع این پژوهش از نظر هدف کاربردی و به لحاظ روش تحقیق، توصیفی – تحلیلی می باشد. برای سنجش آسیب پذیری کالبدی و اجتماعی شهر ارومیه از 15 شاخص بهره گرفته شد. داده های مورد نیاز نیز از طرح های جامع و آمارنامه های سال 1395، استخراج شده اند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها نیز از مدل های آمار فضایی و خود همبستگی فضایی در نرم افزارGIS استفاده شده است. نتایج تحقیق جهت پاسخ به سؤال تحقیق، حاکی از آن است که، بخش های مرکزی شهر ارومیه نسبت به بخش های حاشیه ای از لحاظ شاخص کالبدی، آسیب پذیر تر هستند. وضعیت شاخص های اجتماعی در سطح مناطق شهر ارومیه، آسیب پذیری متوسطی را نشان می دهد. این آسیب پذیری در بعد کالبدی 58 درصد و در بعد اجتماعی، 41 درصد برآورد شد. نتایج مدل آرد جی نیز گویای خوشه ای بودن توزیع آسیب پذیری کالبدی و اجتماعی در سطح مناطق شهر ارومیه است.

مقدمه: با رشد جمعیت و گسترش شهرنشینی، یکی از مهمترین موضوعاتی که در کنار مسائل و مشکلاتی چون ترافیک، انواع آلودگی ها، زاغه نشینی و مانند آن مدیران شهری را به خود مشغول ساخته است، مدیریت بهینه پسماندهای تولیدی می باشد. امروزه با توسعه شهرها، افزایش سطح درآمد و رفاه جامعه و رشد شتابان اقتصادی و اجتماعی در کشورها، علاوه بر افزایش روز افزون تولید پسماند، تغییر الگوی مصرف نیز منجر به تغییر در کیفیت پسماند جامد شده است.هدف: مکان یابی محل دفن بهداشتی زباله در شهر ایوان غرب.روش شناسی تحقیق: در این مطالعه نقشه ها و اطلاعات مورد نیاز پس از گردآوری از منابع مختلف، با توجه به عوامل مؤثر در مکان یابی محل دفن پسماند به لایه های اطلاعاتی قابل استفاده در محیط نرم افزاری ArcGIS تبدیل شدند. از روش های مختلف تصمیم گیری، روش AHPبه دلیل کاربرد رایج و مؤثر، برای ارزیابی قابلیت دفن پسماند انتخاب شد.قلمرو جغرافیایی پژوهش: شهر ایوان در 33 درجه و 50 دقیقه عرض شمالی و 46 درجه و 20 دقیقه طول جغرافیایی واقع شده است.یافته ها: معیارهای مورد استفاده شامل: کاربری اراضی، جنس خاک و قابلیت اراضی، کیفیت و عمق آب زیرزمینی، زمین شناسی، بارندگی، طبقات ارتفاعی، شیب، فاصله از شهر، فاصله از روستا، فاصله از گسل، فاصله از رودخانه، فاصله از جاده، فاصله از خطوط انتقال نیرو، فاصله از چاه و چشمه، فاصله از مناطق حفاظت شده می باشد.نتایج: مناسب ترین مکان 98/7 درصد از مساحت منطقه را به خود اختصاص داده است.

زمینه و هدف: بسیاری از افراد صرفاً به خاطر یک دلیل، «استیگما» را تجربه نمی کنند. آن ها ممکن است بر اساس تعصبات مختلف از قبیل گرایش جنسی، جنسیت، فرهنگ و معلولیت فیزیکی در معرض تبعیض قرار گیرند. پژوهش حاضر می کوشد امر پدیده انگ و گرایش به مصرف موادمخدر را در پارک میثاق تهران مورد مداقه قرار دهد. روش: پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش توصیفی-تحلیلی است. همچنین به لحاظ زمانی روش مقطعی و به لحاظ ماهیت داده کمی است. در پژوهش حاضر از تعداد (۳۰) نفر افراد درگیر با موادمخدر به روش نمونه گیری قضاوتی از طریق ابزار پرسشنامه استفاده و برای تجزیه وتحلیل داده ها از تحلیل عاملی و از نرم افزارهای «اس پی اس اس» استفاده شد. یافته ها: این پژوهش نشان داد بیشترین مقدار بارهای عاملی در زیرشاخص های احساس ناامنی و تنهایی دیده می شود. همچنین بر اساس نتایج به دست آمده بیشترین مقدار همبستگی انگ اجتماعی در میان افراد و گرایش به مصرف موادمخدر آنان با شاخص پذیرش هویت جدید بوده است.  نتایج: احساس ناامنی و تنهایی با امر پس راندن اجتماعی از جانب افراد جامعه، رها شدن به حال خود و عدم دریافت حمایت از جانب خانواده، اقوام، بستگان و دوستان همبستگی ارتباط مستقیمی داشته و به طوری که فرد در مقابل واکنش های اجتماع ممکن است درصدد کسب هویتی جدید قرار گیرد. از سویی معتادان به سبب انقطاع روابط اجتماعی خود با سایر اقشار اجتماعی و ناگزیر بودن تعامل با افرادی از سنخ خود، هویتی را برای خود رقم می زنند که با وضعیت کنونی شان پیوند نزدیک دارد.

مبسوط پیشینه و هدف: پژوهشگران و متخصصان برنامه ریزی و مسکن ازجمله؛ میتلین (2007)، العقبری و همکاران (2011)، لیتمن (2016)، اورج (2019)، زیاری و همکاران (1389)، آرشین و سرور (1396)، به موضوع مسکن گروه های کم درآمد پرداخته اند. هدف پژوهش حاضر دستیابی به فرضیه اصلی پژوهش یعنی؛ بررسی پیامدهای بحران اقتصادی مسکن بر امنیت پایدار خانوارهای کم درآمد (در این پژوهش منظور از خانوارهای کم درآمد خانوارهایی هستند که به دلیل حقوق پایین ماهیانه و یا بیکاری موقتی و دائمی توانایی تهیه مسکن به عنوان یک نیاز اولیه را چه به صورت خرید، اجاره و یا رهن را ندارند هست) در کلان شهر تهران پرداخته شود تا درنهایت عوامل اقتصادی اصلی که در نوسانات بازار مسکن و درنتیجه افزایش قیمت مسکن در تهران نقش آفرینی می کنند مور ارزیابی قرار گیرد.    مواد و روش ها: پژوهش حاضر، کاربردی و روش آن توصیفی، تحلیلی است. جهت گردآوری اطلاعات و داده ها از روش های کتابخانه ای، پایگاه های الکترونیکی داده ها و همچنین مطالعات میدانی مصاحبه و پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. جامعه آماری را متخصصان حوزه مسکن، برنامه ریزان شهری (شامل اساتید و دانشجویان رشته های برنامه ریزی شهری و شهرسازی) و کارشناسان مسکن مشغول به فعالیت در شهرداری ها و اداره شهرسازی شهر تهران تشکیل می دهند. تکمیل پرسشنامه ها و مصاحبه به صورت مجازی و از طریق کانال های ارتباطی گوناگون بوده است. برای تعیین حجم نمونه 100 نفر از متخصصان برنامه ریزی شهری و مسکن در شهر تهران بر اساس نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شدند. با استفاده از این نمونه گیری بصورت مجازی با تعدادی از افراد نمونه ارتباط برقرار و مصاحبه ها انجام و پرسشنامه ها تکمیل شدند. روش کلی تکمیل پرسشنامه ها و مصاحبه با استفاده از روش نمونه گیری نمایی بدون تبعیض انجام گرفت. پس از تکمیل پرسشنامه ها شامل 30 گویه اصلی در مورد موضوع اصلی پژوهش و 6 سؤال درزمینه سطح اطلاعات افراد نمونه از موضوع پژوهش و 5 سؤال در مورد ویژگی های آن ها بود. برای تجزیه وتحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS26 و آمار توصیفی و آمار استنباطی (آزمون تی تک نمونه ای، فریدمن) و برای سنجش پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ استفاده شد. مقدار آلفا در 30 گویه اصلی پژوهش 0.918 بوده که پایایی درونی سؤالات را نشان داد. یافته ها و بحث: نتایج نشان می دهد مواردی چون عدم دسترسی به مسکن ارزان قیمت برای شهروندان، نوسانات قیمت مسکن و پس انداز خانوارها، نوسانات ساخت وساز مسکن، نقش آفرینی شهرداری ها و افزایش قیمت مسکن، نقش سازندگان در نوسانات بازار مسکن، قیمت زمین و تأثیر آن بر نوسانات قیمت مسکن، حضور دلالان در بازار مسکن و افزایش قیمت مسکن و نبود قوانین محکم در تعیین قیمت مسکن و رواج سوداگری در نوسانات قیمت مسکن تهران نقش دارند. نتایج حاصل از اولویت بندی بحران های اقتصادی مسکن نشان می دهد که حضور دلالان در بازار مسکن با میانگین رتبه (7.70)، در رتبه اول و قیمت زمین و تأثیر آن بر نوسانات قیمت مسکن در آخرین رتبه قرارگرفته است. نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد عوامل اقتصادی نقش آفرین در نوسانات قیمت مسکن بر امنیت پایدار خانوارهای کم درآمد در شهر تهران تأثیرگذار بوده اند و تأثیر هریک از عوامل اقتصادی نقش آفرین در نوسانات قیمت مسکن بر امینت پایدار خانوارهای کم درآمد متفاوت است و حضور دلالان در بازار مسکن در رتبه اول و عدم دسترسی به مسکن ارزان قیمت در آخرین رتبه ازنظر اهمیت قرارگرفته است.

  یکی از بحث انگیزترین مباحث به ویژه در جوامع درحال توسعه، موضوع فرهنگ و توسعه آن است. توسعه به عنوان فرایندی چند بعدی، تلاشی برای بهبود زندگی مادی و معنوی انسانی، و فرهنگ، به منزله بنیان زندگی فکری و معرفتی جامعه محسوب می شود. ارتباط متقابل این دو امکان رشد توانایی های انسان را فراهم می آورند. توسعه فرهنگی زیربنای توسعه پایدار شمرده می شود. لذا توسعه شهری زمانی پویا خواهد بود که در ارتباط نزدیک با توسعه فرهنگی و درواقع بخشی جدایی ناپذیر از آن باشد. در این راستا هدف از این مقاله بررسی چگونگی یا نحوه برخورداری مناطق چهارگانه شهر ارومیه از لحاظ شاخص فرهنگی، به منظور دستیابی به میزان نابرابری های ناحیه ای می باشد. با توجه به مؤلفه های موردبررسی، رویکرد حاکم بر این پژوهش «توصیفی _ کمی و تحلیلی» است. جامعه آماری پژوهش، مناطق چهارگانه شهر ارومیه را شامل می شود که برای تجزیه وتحلیل داده های پژوهش آزمون های (ANOVA, Independent- samples T test, Tukey HSD) در نرم افزار SPSS، و همچنین عملگر (Gama Fuzzy) در نرم افزار Arc GIS استفاده شده است. نتایج مطالعه حاضر حاکی از آن است که منطقه 3و 4 شهر ارومیه با میانگین (38/24 و 08/24) به عنوان گزینه برخوردار، از اولویت بهتر توسعه نسبت به دو منطقه دیگر برخوردار هستند، و مناطق 1و2 به ترتیب با میانگین (46/21 و 74/22). به عنوان مناطق محروم از لحاظ توسعه فرهنگی شناخته می شوند. البته این امر در عملگر(7/0Gama ) با جزئیات دقیق تری نشان داده شده است که همگی مبین وجود نابرابری های ناحیه ای موجود در شهر ارومیه است.    

هدف این پژوهش سنجش متغیرهای اثرگذار بر شکل گیری مهاجرت معکوس در روستاهای بخش مرکزی شهرستان دزفول می باشد. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش شناسی از نوع توصیفی – تحلیلی می باشد. جهت گردآوری اطلاعات از روش اسنادی و میدانی استفاده شده است. شیوه نمونه گیری در این پژوهش نمونه گیری سهمیه ای و پر نمودن پرسشنامه ها به صورت تصادفی ساده بین سرپرست خانوارها بوده است. نتایج به دست آمده از آزمون t نشان داد که از دیدگاه مهاجران شاخص اقتصادی مهمترین عامل مؤثر بر شکل گیری مهاجرت برگشتی است. همچنین نتایج آزمون رگرسیون خطی گویای آن است که در مهاجرت برگشتی، متغیرهای سن، جنس، تعلق بومی و فاصله سکونت تأثیرگذار هستند. براساس آزمون فریدمن، دسترسی به خدمات زیر بنایی، ارتباطی، رفاهی و اداری دارای اهمیت بیشتری نسبت به سایر متغیرها بوده اند. در نهایت نتایج سیستم فازی حاکی از آن است که روستاهای مورد مطالعه در مجموعه مهاجرت برگشتی بالا قرار دارند.

پپیوندهای روستا- شهری قسمتی از واقعیت های زندگی روزانه یک خانوار ساکن نواحی روستایی است. از این رو پیوندهای روستایی– شهری در تنظیم و بیان سیاست های توسعه با هدف کاهش فقر و حمایت از نقش مثبت مراکز شهری در توسعه نواحی روستایی پیرامونی مورد تاکید قرار دارد؛ بنابراین مطالعه و بررسی روابط شهر و روستا از مهمترین مباحث در برنامه ریزی های فضایی و منطقه ای می باشد. لذا تحقیق حاضر به تحلیل روابط شهر و روستا به منظور تعیین حوزه نفوذ شهر ایلام در سطح شهرستان پرداخته است. روش تحقیق در پایان نامه حاضر توصیفی، تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی و تحلیل و تجزیه اطلاعات پرسشنامه از آزمون های T-test و مدل AHP و VIKOR استفاده شده است. یافته ها نشان میدهد با توجه به آزمون T-test که متغیر جریان های اقتصادی با میانگین 959/2، جریان های مهاجرتی با 5518/2 پایین تر از حد مبنا و جریان های اجتماعی- فرهنگی با میانگین 5677/3، جریان های کالبدی- فضایی با 3259/3 و جریان های اداری-سیاسی 8337/3 بالاتر از حد مبنا می-باشد. نتایج مدل AHP نشان داد که شاخص سیاسی- اداری از نظر اهمیت در رتبه اول قرار دارد. با تحلیل مدل VIKOR گروه روستایی که کمترین فاصله با شهر داشته است در رتبه اول قرار و گروهی که بیشترین فاصله با شهر داشت در رتبه آخر گرفته است. در نهایت با توجه به نتیجه تحقیق می توان گفت که شهر ایلام نقش قطبی در سطح شهرستان دارد اما با افزایش فاصله سطح نفوذ این شهر نیز کاهش پیدا می کند.

همواره بین شهروروستاهای پیرامون آن، روابط متقابلی برقراربوده است که درهرنظام یا صورت بندی اجتماعی– اقتصادی، این روابط متقابل، شکل خاصی پیدا می کند. مطالعه و بررسی روابط شهروروستا ازمهمترین مباحث دربرنامه ریزی های فضایی و منطقه ای می باشد. لذا تحقیق حاضربه تحلیل برهم کنش روستاشهری به منظور تعیین حوزه نفوذ شهرایلام در سطح شهرستان پرداخته است. روش تحقیق درمقاله حاضرتوصیفی، تحلیلی وروش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی و تحلیل و تجزیه اطلاعات پرسشنامه ازآزمون های T-test، همبستگی پیرسون وکروسکال والیس استفاده شده است. یافته های پژوهش بیانگرآن است با توجه به آزمون T-test که متغیرهای جریان های اقتصادی با میانگین 1959/2، جریان های مهاجرتی با 5518/2 پایین ترازحدمبنا وجریان های اجتماعی- فرهنگی با میانگین 5677/3، جریان های کالبدی- فضایی با 3259/3 وجریان های اداری-سیاسی 8337/3 بالاتر از حد مبنا می باشد. همچنین نتایج حاصل از ضریب همبستگی پیرسون بیانگراین است که بین میزان فاصله ازشهرو متغیرهای تحقیق (جریان های اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، مهاجرتی، کالبدی-فضایی و سیاسی- اداری) به ترتیب با ضریب (669/0-، 520/0-، 658/0-، 518/0- و 577/0-) رابطه معکوس وجود دارد. یعنی با افزایش فاصله تأثیر جریان های مختلف شهر بر روستاها کاهش می یابد. در خاتمه نتایج آزمون کروسکال والیس نیز تأیید کننده همبستگی پیرسون می باشد و با افزایش فاصله از میانگین رتبه کاسته می شود که نشان دهنده کاهش نفوذ شهر ایلام با افزایش فاصله است

استراتژی های توسعه شهر از دیدگاههای جدید و تاثیرگذار در بهبود روند برنامه ریزی شهر است. هدف پژوهش تعیین استراتژی های توسعه شهری ایلام و اولویت بندی آنها با استفاده از مدل AHP است. پژوهش حاضر با ماهیت کاربردی و روش تحقیق ترکیبی (پیمایش و توصیفی- تحلیلی) به تعیین استراتژی های توسعه شهری ایلام می پردازد. در این پژوهش ابتدا 6 استراتژی اصلی، ساماندهی فضایی، تقویت اقتصاد شهری، زیست پذیری اجتماعی، دسترسی پایدار، محیط زیست و حکمروایی خوب شهر، به همراه استراتژی های فرعی بر اساس درخت سلسله مراتبی ترسیم گردید و پس از تهیه پرسشنامه از متخصصان و مدیران شهری خواسته شد تا بر اساس مقایسه زوجی اولویت ها را مشخص سازند. در کل نتایج حاصل از تلفیق معیارها و زیر معیارها نشان می دهد که کسب درآمدهای پایدار با میانگین وزنی 365/0 اولویت اول، کاهش آلودگی هوا با امتیاز 336/0 دارای اولویت دوم، عدالت فضایی با ضریب اهمیت 3/0 اولویت سوم و در راستای دسترسی پایدار شهر، ارتقاء حمل و نقل عمومی با میانگین وزنی 298/0 در اولویت چهارم برنامه ریزی قرار داشته و اولویت پنجم برنامه ریزی نیز تدوین چشم انداز با امتیاز 284/0 است و بسترسازی تعاملات اجتماعی در اولویت آخر برنامه ریزی قرار گرفته است.

روستای کلم از نواحی مستعد برای توسعه پایدار گردشگری قلمداد می شود. در این پژوهش با به کارگیری مدل ژئوتوریستی رینارد، مناسب ترین مکان های ویژه ژئومورفولوژیکی در زمینه توسعه پایدار گردشگری ارزیابی و برگزیده شد. مکان های ژئومورفولوژیک از جمله مفاهیم جدید با ارزش های علمی، اکولوژیکی، فرهنگی، زیبایی و اقتصادی هستند که به شناخت مکان های ویژه گردشگری تأکید دارند و از جایگاه و اهمیت ویژه ای در توصیف و درک تاریخ زمین برخوردارند. برای ارزیابی توانمندی منطقه مورد مطالعه، از نقشه های زمین شناسی و توپوگرافی، داده های میدانی و اطلاعات پرسشنامه ای استفاده شد و میزان قابلیت ژئومورفوتوریستی منطقه، بر اساس روش رینارد مورد ارزیابی قرار گرفت و رتبه بندی شد. نتایج تحقیق نشان داد که ارزش علمی و مضاعف به ترتیب با امتیازهای 57/2 و 3/5 دارای بیشترین و کمترین اهمیت هستند؛ همچنین میانگین کل ارزش ها (93/3) حاکی از آن است که اهمیت روستای کلم عمدتاً به دلیل بالا بودن ارزش مضاعف آن نسبت به سایر معیارهاست. بالا بودن ارزش مضاعف گردشگری در این منطقه به دلیل بالا بودن ویژگی های اکولوژیکی، زیبایی، فرهنگی و اقتصادی است. عدم برنامه ریزی منسجم و کمبود تبلیغات در سطح ملی و بین المللی، عامل گسترش نیافتن ژئوتوریسم در منطقه است.