زین العابدین صادقی

این مقاله با ارائه یک مدل سیستم پویا به شبیه سازی و بررسی سیاست های بلندمدت ناوگان خودروهای گازسوز در دوره زمانی1390 الی1410 با استفاده از نرم افزار ونسیم می پردازد. در انتخاب دو نوع خودرو بنزین سوز و گازسوز از طرف خریداران، ویژگی هایی از قبیل قیمت خودرو ، تعداد جایگاه ها، هزینه سوخت و هزینه استهلاک ملاحظه و مدل سازی شده است. نتایج مطالعه نشان می دهد روند گسترش خودروهای گاز سوز و تعداد جایگاه ها با فرض تداوم شرایط سال پایه(1390)، روند رو به افزایشی را خواهند داشت. به طوری که با ادامه وضع موجود در انتهای سال1410 سهم خودروهای گاز سوز از کل خودروها به27 درصد و تعداد آنها تقریباً به10 میلیون دستگاه و با متوسط مصرف روزانه 28 میلیون مترمکعب گاز می رسد. تحلیل حساسیت مدل نشان می دهد که حذف سهمیه بندی و آزاد سازی قیمت سوخت بنزین و گاز بیشترین اثر در پذیرش خودروهای گازسوز و بالتبع کاهش مصرف بنزین را داراست. با آزاد سازی قیمت ها، در انتهای سال1410، تعداد خودروهای گازسوز نسبت به ادامه سناریوی وضع موجود، حدود10درصد افزایش می یابد ولی متوسط مصرف روزانه گاز با حدود70 درصد افزایش به48 میلیون مترمکعب می رسد و به همین نسبت از مصرف بنزین کاسته می شود. تحلیل حساسیت سناریو افزایش سطح اشباع خودرو از400 به500 دستگاه خودرو به ازای1000 نفر نشان دهنده افزایش تعداد خودرو گازسوز از10 میلیون به 12میلیون دستگاه در حالت سهمیه بندی و به 27 میلیون دستگاه در حالت آزاد سازی قیمت سوخت در سال1410 است.

اتخاذ تصمیمات صحیح و انجام اقدامات مناسب و بهنگام در هر فاز از چرخه ی مدیریت بحران منجر به کاهش خسارات احتمالی در زمان وقوع حادثه و کاهش آسیب پذیری جامعه می شود. برای اتخاذ تصمیمات مناسب نیاز به ابزارهای تصمیم گیری است. روش های تصمیم گیری چند هدفه (MODM) از جمله روش هایی است که برای انتخاب بهترین گزینه موجود مورد استفاده قرار گرفته و هر روزه بر میزان و گستره استفاده از آنها افزوده می شود. به همین منظور در این مطالعه، دو روش جمع وزندار و روش معیار جامع، که دو روش پرکاربرد و از خانواده ی روش های تصمیم گیری چندهدفه می باشند، برای حل یک مدل لجستیکی چند هدفه جهت تحویل کالاهای اولویت دار در عملیات امدادرسانی بحران مورد استفاده قرار می گیرد تا از این طریق بتوان تصمیمات مناسبی را برای تحویل کالاهای امدادی به نحوی اتخاذ نمود که مجموع نیازهای براورده نشده کالاها به حداقل ممکن رسد. هم چنین، به علت محدودیت روش دقیق در پاسخ دهی در زمان مناسب با کیفیت مناسب، مطالعه موردی در خصوص بحران زلزله در شهر کرمان با استفاده از الگوریتم ژنتیک مورد بررسی قرار گرفته است که نتایج نشان می دهد در صورت مسیریابی بهینه وسایط نقلیه مذکور و در نظر گرفتن وسایط نقلیه مناسب می توان به تصمیم گیرندگان امر مدیریت بحران در این منطقه مورد مطالعه، جهت افزایش خدمت رسانی در هنگام بحران کمک شایانی کرد. در ضمن، در این مسأله روش معیار جامع نسبت به روش جمع وزن دار عملکرد بهتری دارد.

مطالعه حاضر سعی دارد که با در نظر گرفتن شرایط اجرای توافق پاریس، مشخص سازد که چگونه سود صنعت سیمان تحت تأثیر قرار می گیرد و عوامل مؤثر بر آلودگی و کاهش آلودگی ناشی از تولید سیمان را مشخص نماید. به منظور نیل به این اهداف با استفاده از روش شاخص میانگین لگاریتمی دیویژیا (LMDI) در طی دوره 1392-1390 برای صنعت سیمان مشتمل بر 68 کارخانه سیمان در کشور ایران مورد بررسی قرار گرفته است. با برآورد مدل تجربی، نتایج نشان دهنده ی این موضوع است که می توان کاهش آلودگی های زیست محیطی ناشی از صنعت سیمان را با استفاده از تکنولوژی های نوین، سوخت های جایگزین و کاهش استفاده از برق فراهم کرد. و نتایج بیانگر هفت عامل تجزیه برای انتشار آلودگی است که عبارت است از تأثیر فعالیت، تأثیر تجارت، تأثیر سهم کلینکر، تأثیر سوخت مرکب، تأثیر کارایی الکتریکی و حرارتی و تأثیر انتشار کربن است. می توان بین دو اثر اول که گزینه کاهش آلودگی غیرفنی هستند با سایر اثرات که گزینه های کاهش آلودگی فنی هستند تمایز قائل شد. همچنین نتایج حاکی از آن است که مازاد سهمیه ای در تولید شرکت های سیمان ایران ایجاد نشده و سود نداشته اند، که برخلاف کشورهای اروپایی که دارای مازاد سهمیه و سود یا به عبارتی رانت کربن هستند در کشور ایران این رانت وجود ندارد زیرا سهمیه مازاد تولید که رایگان حاصل می شود، ایجاد نشده که منجر به درآمد بیشتر و ایجاد ثروت شود.  

انرژی یکی از عوامل اصلی تولید و یکی از مؤلفه های موثر بر رشد و توسعه اقتصادی کشورهاست. به علت کمیابی منابع انرژی و عدم تجدید پذیری بسیاری از آن ها، انسان ها علاوه بر این که به طور مستمر به دنبال منابع جدید انرژی می باشند، همواره به دنبال راهکارهاییبوده اند تا از طریق افزایش کارایی، مصرف انرژیرا کاهش دهند تا بدین گونه توسعه پایدار حاصل گردد و منافع نسل های آتی نیز تأمین شود. از این رو در این مطالعه به بررسی اثر القایی قیمت انرژی بر روی تغییر فناوری و میزان انتشار آلودگی در صنایع ایران پرداخته شده است. جامعه ی آماری مورد نظر شامل 21 صنعت (کد isic دو رقمی) طی دوره ی زمانی 1374-1386 می باشد. در این مطالعه با استفاده از تابع فاصله ی جهت دار مدل مورد نظر تصریح و با استفاده از شاخص تغییر بهره وری(PCH)، اثر تغییر قیمت انرژی بر میزان تغییر فناوری و آلودگی بررسی شده است. نتایج نشان می دهند که بین قیمت های نسبی انرژی و تغییرات فناوری در ایران طی دوره ی مورد مطالعه رابطه مشخصی وجود ندارد و همچنین بین قیمت های نسبی انرژی و انتشار آلودگی نیز در طی دوره ی مورد مطالعه رابطه ی مستقیم وجود دارد.

در این مقاله سعی شده تا توابع فاصله ای هذلولی پارامتری را که به تازگی توسعه یافته اند؛ جهت تجزیه و تحلیل کارایی زیست محیطی و انرژی 30 استان ایران برای سال های 1390-1385 بر اساس داده های تابلویی به کار گرفته شوند؛ تا رشد بهره وری زیست محیطی کل عوامل تولید را از طریق دو مؤلفه قابل اندازه گیری، «تغییر در فناوری و تغییر در کارایی فنی زیست محیطی» بر اساس توابع فاصله ای هذلولی تخمین زده شده محاسبه نماید. نتایج در این دوره زمانی نشان می دهند؛ بهره وری زیست محیطی کل عوامل تولید به طور متوسط 47/8 درصد کاهش یافته و این موضوع به علت کاهش شدید در کارایی فنی زیست محیطی و همچنین افزایش انتشار آلاینده 2 CO است. با افزایش انتشار 2 CO ، تغییرات بهره وری زیست محیطی عوامل تولید کوچک تر از تغییرات بهره وری کل عوامل شده و بدین معناست که محیط زیست به جای بهبود با پدیده تخریب در طی دوره زمانی مذکور مواجه شده است.

هدف از این مطالعه بررسی مدل بهینه سازی چند دوره ای برنامه ریزی توسعه ظرفیت در صنعت برق با ملاحظه سناریوهای مختلف انتشار دی اکسیدکربن می باشد. در این مطالعه با استفاده از مدل برنامه ریزی خطی پویای بین دوره ای، توسعه ظرفیت نیروگاه ها در نرم افزار GAMS طراحی و مدل سازی شده است. تابع هدف مدل شامل کمینه سازی مجموع ارزش حال تنزیل شده هزینه های سرمایه گذاری، بهره برداری و نگهداری، سوخت و هزینه های زیست محیطی در افق 30 ساله و با محدودیت های تعادل عرضه و تقاضا، ضریب پوشش سیستم قدرت، حداکثر ظرفیت جدید نصب شده، پتانسیل منابع و پایداری شبکه بوده است. مدل پیشنهادی در قالب سناریوها و تحلیل حساسیت های مختلفی ارزیابی شده است. نتایج مطالعه نشان داد که در سناریو پایه بدون ملاحظات زیست محیطی، تنها ظرفیت نیروگاه های فسیلی باید گسترش یابد. این در حالی است که در سناریو پایه با ملاحظات زیست محیطی با کاهش همزمان هزینه های تولید و هزینه زیست محیطی، ظرفیت نیروگاه های سیکل ترکیبی، خورشیدی، اتمی و بادی به ترتیب گسترش یافته است. با در نظر گرفتن ملاحظات زیست محیطی، سهم تولید نیروگاه های بخاری و گازی در افق برنامه ریزی نسبت به سال پایه از 7/27 و 7/22 درصد به 5/9 و 4 درصد کاهش یافته است، اما سهم تولید نیروگاه های سیکل ترکیبی، اتمی، خورشیدی و بادی از 8/41، 3/2، 1/0 و 1/0 درصد به 7/72، 5/6، 2 و 3/2 درصد افزایش پیدا کرده است. هزینه سرمایه گذاری (توسعه ظرفیت) سناریوی پایه با ملاحظات زیست محیطی نسبت به سناریو پایه با افزایش 60 درصدی به 183 میلیارد دلار در افق برنامه ریزی می رسد و سناریو پایه با ملاحظات زیست محیطی به صورت معنی داری هزینه های توسعه ظرفیت را افزایش می دهد. همچنین در سناریو تداوم تحریم ها که حداکثر ظرفیت سالانه نیروگاه های تجدیدپذیر کاهش پیدا می کند، اهداف زیست محیطی محقق نمی شود. در تحلیل حساسیت مدل، نتایج حاکی از آن است که در سه حالت کاهش هزینه سرمایه گذاری، افزایش قیمت کربن و قیمت سوخت نیاز به سرمایه گذاری در گسترش ظرفیت نیروگاه های تجدیدپذیر می باشد. 

از مهم ترین منابع اصلی انتشار گازهای گلخانه ای و البته کربن دی اکسید، فعالیت های گوناگون بخش های مهم اقتصادی است، که یکی از این بخش های پیشرو در انتشار کربن، صنعت است. در این تحقیق با به کارگیری توابع فاصله ای خروجی و ورودی محور، هزینه نهایی کاهش انتشار دی اکسید کربن، برای کارگاه های صنعتی ۱۰ کارکن و بیشتر برای سال های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۲ اندازه گیری شده است. نتایج نشان می دهد در مدل خروجی به طور متوسط مقدار ۵.۱۶ میلیون ریال برای هر تن کربن در بخش صنعت و در مدل ورودی محور به طور متوسط مقدار ۴.۱۷ میلیون ریال برای هر تن کربن در بخش صنعت برآورد شده است. نتایج حاکی از آن است که زیر بخش های صنعتی دارای هزینه نهایی متفاوتی برای کاهش کربن هستند و روند هزینه نهایی کاهش کربن برای بخش صنعت در طول دوره مطالعه افزایش زیادی داشته است به طوری که قیمت سایه ای به دست آمده در سال ۹۲ نسبت به سال ۸۷ رشد ۲۲۱ درصدی را تجربه کرده است. همچنین منتج شدن مقادیر متفاوت از دو نوع تابع فاصله به کار رفته در این تحقیق نشان می دهد انتخاب روش و یا حتی مدل به کار رفته در برآورد قیمت سایه ای از اهمیت زیادی برخوردار است.  

در حال حاضر در سطح جهان، 87 کشور -که بیش از 90 درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را نمایندگی می کنند- در حال بررسی ارز دیجیتال بانک مرکزی ([1]CBDC) هستند. بنابراین بسیار مهم است که بانک های مرکزی، پیامدهای CBDCها را برای ثبات مالی و سیاست پولی درک کنند. CBDCها نباید آسیبی به اقتصاد کشور وارد کنند؛ به ویژه نباید به منبع اختلال مالی تبدیل شوند که می تواند انتقال سیاست پولی را مختل کند. به تازگی جزئیات پول دیجیتال بانک مرکزی که در ایران «ریال دیجیتال» نام گرفته، توسط بانک مرکزی ایران منتشر شده است. این مطالعه به دنبال بررسی تغییرات سیاست های پولی کشور با ورود ریال دیجیتال توسط بانک مرکزی به سیستم پولی کشور است و با استفاده از روش پویایی سیستم، به تحلیل این موضوع می پردازد. نتایج این مطالعه، نشان می دهد که با انتشار ریال دیجیتال، ضریب فزاینده پول کاهش پیدا کرده و میزان عرضه پول را کاهش می دهد و به دلیل اینکه ریال دیجیتال، ماهیتی مشابه اسکناس و مسکوک دارد، می تواند قدرت خلق نقدینگی را توسط بانک ها کاهش دهد، لذا بانک مرکزی می تواند از این ابزار، به عنوان سیاست پولی انقباضی جهت کنترل تورم در کشور استفاده نماید.   [1].Central Bank Digital Currency

جهت رسیدن به یک شبکه حمل ونقل پایدار، حالت های مختلف جایگزین حمل ونقل باید قابل دسترسی باشد. مشکلات ناشی از حمل ونقل ازجمله آلودگی هوا، ترافیک سنگین و رشد بی حساب استفاده از وسایل نقلیه موتوری ازیک طرف و مزایایی از قبیل سرمایه گزاری کمتر، هم خوانی بالا با محیط زیست و مصرف درخور انرژی و رشد هوشمند شهرها سامانه های دوچرخه اشتراکی را برای سفرهای درون شهری موردتوجه برنامه ریزان شهری قرار داده است. یک عامل مهم در موفقیت سامانه های دوچرخه اشتراکی مکان ایستگاه دوچرخه اشتراکی در رابطه با معیارهای مختلف درخواست سفر است. بنابراین ایستگاه دوچرخه اشتراکی باید در مناطقی ایجاد شود که بتواند بالاترین عملکرد را داشته باشد. روش تحقیق در این پژوهش، بر اساس روش و ماهیت توصیفی و بر اساس هدف کاربردی است. معیارهای مؤثر (15 معیار) برای تعیین مناسب ترین مکان ایستگاه دوچرخه اشتراکی در منطقه دو شهر کرمان با توجه به محدوده موردمطالعه گزینش گردید. ضریب اهمیت معیارهای موردمطالعه طبق نظر کارشناسان و خبرگان دارای تجربه در این زمینه از روش AHP تعیین شده است. سپس به منظور به دست آوردن گزینه های ایستگاه دوچرخه اشتراکی لایه های اطلاعاتی ترکیب شده و همچنین وزن های به دست آمده از تحلیل سلسله مراتبی وارد شده اند؛ و با استفاده از توابع و ابزارهای سیستم اطلاعات جغرافیایی داده ها تجزیه وتحلیل شده است. درنهایت نتایج حاصل از پژوهش نمایانگر 34 مکان بهینه برای ایستگاه دوچرخه اشتراکی، در منطقه دو شهر کرمان است.