زهره جعفری فر

آموزش مجازی به دلیل مزایایی از قبیل انعطاف پذیری زمانی و مکانی، یکی از ابزارهای مناسب برای آموزش کارکنان در سازمان ها و محیط کار محسوب می شود. اما، تحقق این مزایا و استفاده بهینه از ظرفیت های آموزش مجازی مستلزم شناسایی و رفع موانع فرا روی بکارگیری آن است. از این رو پژوهش حاضر با هدف شناسایی و رتبه بندی موانع مدرسان در آموزش و بهسازی مجازی منابع انسانی دانشگاه شهید بهشتی و با شیوه پیمایش انجام شده است. جامعه آماری پژوهش، کلیه کارکنان دانشگاه شهید بهشتی (166 نفر) بود که حداقل در یک دوره آموزش بصورت مجازی شرکت کرده بودند و تعداد 115 نفر از آنان بعنوان نمونه بر اساس نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه ای محقق ساخته بود که روایی آن توسط تعدادی از صاحب نظران آموزش مجازی و منابع انسانی؛ و پایایی آن با محاسبه آلفای کرونباخ 95٪ تایید گردید. داده های حاصل با استفاده از شاخص های آمار توصیفی (میانگین، انحراف معیار) و آمار استنباطی (آزمون t تک نمونه ای و آزمون فریدمن) تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان دادند که مهم ترین موانع بکارگیری آموزش مجازی در آموزش و بهسازی منابع انسانی در سطح مدرسان به ترتیب مربوط به موانع آموزشی با میانگین رتبه ای (80/2) و موانع زیرساختی - فنی با میانگین رتبه ای (69/2) است. پیرو نتایج این تحقیق، موانع اخلاقی و فرهنگی-اجتماعی برای بکارگیری آموزش مجازی در آموزش و بهسازی منابع انسانی دانشگاه شهید بهشتی از کم ترین میزان اولویت و اهمیت برخوردارند. کاربردهای یافته های این تحقیق برای ارتقای استفاده از آموزش مجازی در راستای بهبود آموزش و توسعه منابع انسانی نیز مورد بحث قرار گرفته است.

هدف پژوهش حاضر، شناسایی آسیب های موجود برنامه های آموزش قرآن در بعد برنامه درسی مدارس ابتدایی کشور در سال تحصیلی 1397 است. با وجود اینکه آموزش قرآن در جامعه امروز نسبت به گذشته پرشتاب پیش رفته، اما هنوز ضعف های زیادی در این حوزه وجود دارد. به همین دلیل پژوهش حاضر قصد دارد به این آسیب ها بپردازد. روش تحقیق، کیفی از نوع پدیدار شناسی داده بنیاد است. نمونه مطالعاتی شامل 8 نفر از متخصصان علوم قرآنی و آموزش قرآنی، به شیوه نمونه گیری هدفمند انتخاب شده و تحقیق بااستفاده از ابزار مصاحبه نیمه ساختار یافته انجام شده است. تحلیل داده ها به روش کدگذاری اشتراوس و در سه مرحله باز، محوری و انتخابی انجام شده است. یافته ها حاکی از پنج دسته آسیب است: 1 آسیب مربوط به اهداف (تناسب اندک اهداف آموزش قرآن با اصول تنظیم اهداف آموزشی و تأکید صرف بر اهداف اولیه آموزش قرآن (مانند روخوانی) و نه اهداف عمیق تر قرآن (مانند درک معنا))، 2 آسیب مربوط به محتوا (تناسب اندک محتوای آموزش قرآن با اصول تهیه و تنظیم محتوای آموزش و قالب های ارائه محتوای کتاب)، 3 آسیب مربوط به امکانات (ضعف سیستم تولید و توزیع امکانات مناسب و ضعف کیفیت نرم افزارهای تولید شده)، 4 آسیب مربوط به روش تدریس (غیراصولی بودن روش های تدریس قرآن) و 5 آسیب مربوط به روش های ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان (ضعف مهارت معلمان در ارزشیابی از آموخته های دانش آموزان در درس قرآن و کم اهمیتی ارزشیابی آموخته های دانش آموزان). در پایان باتوجه به نتایج بیشتر آسیب ها در دو حوزه اهداف و محتوا، امید است مسئولین و متولیان امور آموزش قرآنی با هدف گذاری صحیح و انسجام محتوایی متناسب با اهداف مذکور بتوانند زمینه کیفیت بخشی دوره های آموزش قرآنی را فراهم کنند.

در کشور ما، به اقتضای جایگاه خاص دین اسلام در فرهنگ مردم ایران و جایگاه ویژه قرآن در اعتقادات دینی، باید آموزش قرآن مورد توجه خاص همگان باشد تا شرایط لازم برای تحقق اهداف این درس فراهم آید. از این رو، درس قرآن، در بین دروس مختلف دوره های تحصیلی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. شاید بر اساس همین اهمیت است که تحقیقات زیادی پیرامون برنامه های آموزش قرآن و وضعیت موجود آن ها در مدارس کشور انجام شده است. پژوهش حاضر، بنا دارد تا با مروری بر پژوهش های پیشین مرتبط با برنامه های آموزش قرآن در مقطع تحصیلی ابتدایی، خلأها و شکاف های موجود در این تحقیقات را شناسایی و تحلیل کند. به منظور تحقق این هدف، از روش مطالعات کتابخانه ای استفاده شده است. بدین ترتیب، ابتدا مروری بر پژوهش های انجام شده در زمینه آموزش قرآن در مقطع تحصیلی ابتدایی صورت گرفت. پس از مرور اولیه این تحقیقات، حیطه های کار شده و حیطه های کار نشده (خلأ ها) آن ها در سه بعد اهداف آموزش قرآن، روش تحقیق و جامعه آماری این تحقیقات شناسایی و استخراج گردیدند. بر اساس یافته های این پژوهش، به نظر می رسد در تحقیقات انجام شده، بیشتر بر روخوانی و روان خوانی به عنوان اهداف برنامه های آموزش قرآن در مدارس ابتدایی تأکید شده، و اهدافی مانند درک معنا و سبک زندگی در این تحقیقات کمتر مدنظر قرار گرفته اند. بسیاری از تحقیقات پیشین با روش های کمی انجام شده و تعداد کمی از این تحقیقات با استفاده از روش های تحقیق کیفی و بخصوص روش آمیخته (کمی-کیفی) اجرا شده اند. همچنین، نقش دانش آموزان و معلمان در تحقیقات پیشین بسیار پررنگ تر از نقش والدین، متخصصان تعلیم و تربیت و متخصصان علوم قرآنی است و بیشتر تحقیقات پیشین مورد بررسی در تحقیق حاضر، در مقاطع تحصیلی ابتدایی انجام شده اند، و مقاطع تحصیلی متوسطه اول و دوم در این تحقیقات تا حد زیادی نادیده گرفته شده اند.