سهیلا ناصری

هدف اصلی این تحقیق بررسی جامعه شناختی گونه شناسی خانواده و فرزندمداری در خانواده های ایرانی بر حسب حوزه ی قدرت، مشارکت، سرمایه ی اجتماعی، سرمایه ی فرهنگی، جنسیت، تحصیلات والدین، میزان دموکراتیک بودن، مستبد بودن و تعداد فرزندان است. روش تحقیق در این پژوهش پیمایش و ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه ی دارای قابلیت اعتماد و اعتبار است. جامعه ی آماری تمام خانواده ها در مناطق 22گانه مناطق شهری تهران است و حجم نمونه 386 خانواده است که با روش خوشه ای به دست آمده است. روش اصلی در تحلیل داده ها پیرسون، رگرسیون، و مدل سازی معادله ی ساختاری با نرم افزار Amos است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که وجود فرزندمداری در خانواده های مورد بررسی تأیید گردید، اما این به معنی حذف مردمحوری در فضای خانواده نیست بلکه می توان گفت، هرم قدرت تا حدی تغییر شکل پیدا کرده است، به نحوی که هنوز هم پدر به معنی اصلی ترین تصمیم گیرنده و مشارکت کننده در امور کلان خانه ایفای نقش می کند، اما عامل هسته ای شدن و مشارکت در خانه بیشترین تأثیر را در پیش بینی فرزندمداری دارد.

زمینه و هدف: مسایل زندان و زندانیان به عنوان یکی از آخرین ایستگاه های توقف مجرمان و بزهکاران، همواره دل مشغولی مسئولان قضایی، انتظامی و مدیران زندان ها بوده و هست که جا دارد از ابعاد گوناگون به موضوعات مربوط به کاهش و تقلیل جرایم پرداخته شود لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر عدم بازگشت به زندان در بین زندانیان استان خراسان جنوبی با تأکید بر آموزش های داخل زندان انجام شد. روش شناسی: روش پژوهش، توصیفی- پیمایشی می باشد. جهت انتخاب نمونه پژوهش از بین کلیه زندانیان (زن و مرد) زندان های خراسان جنوبی که بازگشت مجدد به زندان داشته اند، به طور تصادفی تعداد 312 نفر انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه دینداری گلاک و استارک؛ حمایت اجتماعی فیلیپس و همکاران، و پرسشنامه محقق ساخته که پنج بُعد (مشارکت اجتماعی، مشکلات روحی، کنترل و نظارت اجتماعی، یادگیری اجتماعی و سابقه بازداشت) را می سنجید استفاده شد. یافته ها: یافته ها نشان می دهد دینداری دارای ضریب همبستگی059/0-، حمایت اجتماعی 122/0، کنترل اجتماعی با ضریب همبستگی 164/0، مشکلات روحی با ضریب همبستگی 064/0- و عدم مشارکت اجتماعی با ضریب همبستگی 128/0- می باشد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد بازگشت زندانیان به زندان بیش از حد میانگین می باشد و بین حمایت اجتماعی (حمایت دوستان و در کل حمایت اجتماعی)، کنترل و نظارت اجتماعی، مشارکت اجتماعی زندانیان و عدم بازگشت زندانیان به زندان رابطه معناداری وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد بین دینداری، حمایت اجتماعی (بُعد حمایت خانواده و افراد جامعه) و مشکلات روحی رابطه معناداری وجود ندارد.

مشارکت یکی از ارکان اساسی در توسعه، بخصوص توسعه پایدار محسوب می شود و کمتر برنامه ریزی محلی، ملی و بین المللی ای وجود دارد که یکی از بخش های مهم آن، مشارکت و انگیزش اجتماعی مردم نباشد. در این راستا در پژوهش حاضر به بررسی و مطالعه زمینه های مشارکت دانش آموزان در فعالیت های گروهی و اجتماعی (دانش آموزان متوسطه شهر ایلام) پرداخته شد. جامعه آماری این پژوهش شامل 1524 نفر و نمونه آماری آن شامل 256 نفر از دانش آموزان دختر و پسر مقطع متوسطه و پیش دانشگاهی شهر ایلام بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از نرم افزار spss استفاده شد. نتایج نشان می دهد که متغیرهای اعتماد اجتماعی، سن، انسجام اجتماعی، ساختار قدرت در خانواده (مشورت محور) و رضایتمندی به میزان 23 درصد توانایی تبیین تغییرات متغیر وابسته مشارکت در فعالیت های گروهی و اجتماعی را دارند.

هدف اصلی این پژوهش، مطالعه عواملی است که می تواند بر ساخت قدرت در خانواده مؤثر باشد. در این مطالعه که به روش پیمایش انجام شده،352 نفر از زنان متأهل شهر تهران مورد مطالعه قرار گرفته است. چارچوب نظری مورد استفاده در این مطالعه، دیدگاه فمینیستی و نظریه منابع است. یافته های پژوهش نشان می دهد که 2/10 درصد خانواده ها ساخت دموکراتیک دارند،3/79 درصد تا حدی دموکراتیک اند و در 5/10 درصد خانواده ها ساخت غیردموکراتیک حاکم است. متغیرهای منزلت شغلی زن، تحصیلات همسر، درآمد زن، فاصله سنی زوجین، بعد خانوار، تصور اقتدارگرای شوهر با متغیر وابسته رابطه معنی دار آماری دارند. در تحلیل چند متغیره نیز متغیرهای مستقل موجود در مدل، در کل 39% درصد از واریانس متغیر وابسته را در جامعه آماری تبیین می کنند.

با توجه به اینکه نیمی از نیروی انسانی هر جامعه را زنان تشکیل می دهند، این پژوهش، عوامل مؤثر بر نگرش های جنسیتی در جامعه را مورد بررسی قرار داده است. نگرش به موضوع جنسیت به عنوان یکی از ویژگی های مهم اجتماعی - فرهنگی جامعه برای جداسازی معیارهای مردگرایی - زن گرایی و یا سنتی - مدرن به کار برده شده است؛ بدون شک، چگونگی نگرش و طرز تلقی نسبت به زنان به عنوان نیمی از جمعیت جامعه، تمامی کنش ها، فرایندها و ساختارهای اجتماعی را در رده های کلان، میانی و پایین دستی تحت تأثیر قرار می دهد؛ در نتیجه، نگرش به زن و در معنای عمومی تر آن، مقوله جنسیت، می تواند روشنگر چگونگی وضعیت دیگر شاخص های اجتماعی و فرهنگی جامعه نیز باشد. روش پژوهش در این مقاله، اسنادی و پیمایشی (توصیفی - کاربردی) و جامعه آماری آن، شامل تمام دانشجویان دانشگاه آزاد، پیام نور و علمی – کاربردی شهرستان مهران است که 400 نفر از آنها با احتساب افت آزمودنی، بر اساس فرمول کوکران، برآورد و از طریق نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شد. به منظور تبیین موضوع مورد بررسی، در چارچوب نظری این تحقیق، دو نظریه ستیز و منابع، مورد استفاده بوده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که بین متغییرهای جنس، تحصیلات، وضعیت تأهل، نگرش والدین، پایگاه اقتصادی - اجتماعی و منزلت شغلی فرد و نگرش های جنسیتی، رابطه وجود دارد.

هدف پژوهش حاضر بررسی سطح آگاهی زنان معلم ایلامی نسبت به حقوق و تکالیف شهروندی خود بود. جامعه ی آماری تمامی زنان معلم مشغول به تدریس در تمامی مقاطع سه گانه (ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان) بودند که تعداد آنها 875 نفر است که از این تعداد 266 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. شیوه ی نمونه گیری ابتدا برای تعیین مدارس بصورت خوشه ای چندمرحله ای بود و سپس برای انتخاب افراد از نمونه گیری طبقه ای استفاده شد. روش تحقیق در این پژوهش پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه ی دارای اعتبار و پایایی قابل قبول بود. تحلیل داده ها با استفاده از روش ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند متغیره نشان داد که بین پایگاه اجتماعی، اقتصادی، میزان سرمایه اجتماعی، میزان مطالعه کتابهای مربوط و تعهد و التزام مدنی با سطح آگاهی از حقوق و تکالیف شهروندی رابطه وجود دارد،همچنین تحلیل رگرسیون چند متغیره نشان داد که از بین متغیرهای پیش بین ، تعهد و التزام مدنی معلمان و پایگاه اقتصادی و اجتماعی به ترتیب پیش بینی کننده مناسبی برای سطح آگاهی از حقوق و تکالیف شهروندی می باشند.

مقاله حاضر معطوف به توجه به این گروه شغلی شد، سوال اصلی این است زنانِ خرده فروش مشغول در مترو چه روایتی از کار در دوره اپیدمی کرونا و مصایب آن دارند؟ پژوهش حاضر به لحاظ نظری به برخی مفاهیم همانند زندگی شغلی و جنسیت، فقر و طرد اجتماعی، امنیت و احساس امنیت اجتماعی توجه دارد. روش انجام تحقیق، تحلیل تماتیک است. میدان پژوهش را زنان خرده فروش در متروی شهر تهران تشکیل می دهد که در ایام اپیدمی کرونا و بویژه موج های نخستین آن (سال 1399) مشغول به فعالیت بوده اند، فرایند اشباع داده ها با انجام 21 مصاحبه با زنان امکان پذیر شده است. مهمترین تم های مقاله حاضر عبارتند از حرمت شکنی های شغلی و پناه به مترو، زمینه معیشتی شکننده و آسیب پذیر زنان، نگاه تحقیرآمیز دیگران، چالش با مأموران و چالش های مضاعف زنان کار در مترو در اپیدمی کرونا. نتایج تحقیق از «ناامنی فراگیر» و ناپایداری های کاری زنان خرده فروش در کسب وکارهای مترو حکایت دارد، ماهیت این ناامنی فراگیر به عضویت آنان در لایه های پایینی جامعه و سطوح سرمایه های پایین آنان، انواع شرایط نامساعد بیرونی برای کار، جابجایی ها و امنیت شغلی، تورم و افزایش قیمت ها، کاهش مقدار درآمدی، عدم حمایت های بیمه ای، شوک اپیدمی کرونا و فشارهای خانوادگی بر میگردد.

زمینه و هدف: امنیّت ازجمله ضروریات زندگی بشر محسوب می شود به طوری که از ابتدای تاریخ تاکنون بیشترین زمان و هزینه در جوامع مختلف برای برقراری امنیّت صرف شده است. پژوهش حاضر با تأکید بر شناخت نقاط ناامن و ارائه راهکارهای محلی در راستای ارتقای احساس امنیّت در بین زنان ساکن منطقه 19 شهرداری تهران انجام شده است.روش: در این پژوهش از روش تحقیق کیفی و راهبرد تحلیل محتوای کیفی تلفیقی استفاده شد. جامعه هدف، زنان ساکن منطقه 19 شهر تهران بودند و نمونه ها به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. در مرحله جمع آوری داده ها از ابزارهای مش اهده غیر مش ارکتی و مص احبه نیمه ساختاریافته بهره گرفته و اشباع نظری بعد از مصاحبه شماره 27 حاصل شد. تحلیل داده های کیفی به دست آمده، به کمک نرم افزار مکس کیو دی ای 2020 و با روش کدگذاری دستوری انجام شد.یافته ها: یافته ها نشان می دهد مهم ترین علل احساس ناامنی در بین زنان، عدم رؤیت پذیری مکان، نور و روشنایی و آلودگی دیداری با تأکید بر حضور بی خانمان ها و معتادها در فضاهای عمومی منطقه به ویژه «بوستان های محله ای» است. مورد بعدی که اهمیت بسیاری در ایجاد ناامنی در منطقه دارد، تحت شاخص فضاهای ناامن و بی دفاع شهری، دو عنصر «خلازیر» و «کوره ها»، ذکر شد. بازار خلازیر به سبب فعالیت ها و کارکنان کاملاً مردانه و کوره های آجرپزی به سبب جذب فعالیت ها و عوامل کجروانه در ایجاد احساس ناامنی زنان در منطقه نقش مهمی داشته اند.نتیجه گیری: برای به حداقل رساندن احساس ناامنی در منطقه و پیامدهای منفی آن، نیاز است طرح هایی درنظر گرفته شود که با رویکرد اجتماع محور درصدد «ایجاد و تقویت نظارت اجتماعی محلی» باشند و از سویی کوره های آجرپزی و بازار خلازیر ساماندهی گردند. نظارت اجتماعی می تواند هم از سوی سازمان های رسمی ایجاد نظارت و نظم اجتماعی ازجمله نیروی انتظامی ایجاد و تقویت شود و هم از سوی اجتماع محلی و از طریق طرح های تسهیل گری و ترویج گری اجتماعی محله محور.