فریده براهویی

زمینه و هدف: حقوق بشر از کرامت و آزادی هر انسانی محافظت می کند، بنابراین باید دولت ها تعلیم و تربیت خود را به منظور ارتقا بهره مندی از حقوق بشر هدف گذاری نمایند. لذا هدف پژوهش حاضر تدوین برنامه درسی حقوق بشر در آموزش عالی جمهوری اسلامی ایران بوده است. روش بررسی: بر اساس طرح کیفی و روش مطالعه موردی، به منظور تعیین عناصر لازم برای تدوین برنامه درسی حقوق بشر، نظر اساتید و متخصصان گروه حقوق و علوم اجتماعی دانشگاه های شهید بهشتی، اصفهان، شیراز و کرمان با استفاده از پرسشنامه باز پاسخ و نیمه ساختارمند با نمونه گیری هدفمند و با تکنیک اشباع نظری اخذ گردید. سپس داده های به دست آمده با استفاده از نرم افزار N-Vivo در قالب شبکه مضامین پایه، سازمان دهنده و فراگیر دسته بندی و سازماندهی شدند. برای اعتباریابی داده های کیفی از روش همسوسازی استفاده شد. یافته ها: برنامه درسی حقوق بشر (مضمون فراگیر) دارای ابعادی مانند محتوا، منطق، اهداف، روش ها و محیط یادگیری به عنوان مضامین سازمان دهنده می باشد و هر کدام از این مضامین نیز دارای سطوح و مضامین پایه متنوعی هستند که در تدوین برنامه درسی حقوق بشر بایستی مد نظر قرار گیرند. بحث: حقوق بشر از طریق تقاضای آگاهانه و مداوم و دانستن، درک و حمایت از حقوق همه مردم و احترام به آن ها محقق می گردد. بنابراین آموزش حقوق بشر سهم بزرگی در حفاظت مستمر و مداوم از نقض حقوق بشر را به عهده دارد و نوعی سرمایه گزاری مهم برای دستیابی به جامعه ای است که در آن تمام افراد قابل احترام و ارزشمند باشند.

هدف این پژوهش، که رویکردی به تربیت نَفْس از دیدگاه متون اسلامی است به بررسی عملکرد نَفْس در حالات، مراتب و موقعیتهای مختلف و در ترکیب با سایر ابعاد وجودی انسان مانند روح، عقل، قلب و فطرت می پردازد. این مطالعه، که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده در پی پاسخ به این سؤال است که نَفْس چگونه به ایفای نقش می پردازد. با بررسی اسناد، کتابها و متون دینی، مشخص شد که نَفْس تحت تأثیر نیروهای درونی و بیرونی انسان در موقعیتهای گوناگون، حالات مختلفی می یابد و بر اساس نظریه ای به نام نظریه زمینه ای، رویکرد تربیتی نَفْس در حالات امّارگی، لوّامگی و مطمئنگی به ترتیب تذهیبی/ تزکیه ای، تأدیبی و تعالی گرایانه است و کارکرد ریزشی، پایشی و رویشی/ پرورشی خواهد داشت.

اساتید و معلمان باید دارای ویژگی هایی باشند تا وظایف حرفه ای خود را به نحوی به انجام رسانند که موفقیت و کارآیی آنان تضمین گردد و عملکرد آموزشی آنان برای تأمین تقاضاهای در حال رشد و متنوع دانشجویان ارتقاء و بهبود یابد. همه دانش آموختگان در طول حیات تحصیلی یا حرفه ای خود با اساتیدی مواجه شده اند که از آنان با کلمات موفق، توانمند، مطلوب، ایده آل و یا ناموفق یاد می کنند. این نوع قضاوت، از تفاوت دیدگاه و برداشت های مختلف افراد از رفتار و عملکرد اساتید ناشی می شود و بر این اساس، وجود یا فقدان برخی قابلیت ها و شایستگی ها، ملاک موفق یا ناموفق بودن اساتید قرار می گیرد. این تحقیق توصیفی و از نوع پیمایشی می باشد. جامعه آماری پژوهش، کلیه دانشجویان دانشگاه شیراز در سال تحصیلی 90- 1389 می باشند که از میان آن ها به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با لحاظ نمودن نسبت جنسیتی، رشته و مقطع تحصیلی تعداد 375 نفر انتخاب شدند. بر اساس نتایج حاصل از پژوهش، بیشترین میانگین اهمیّت ویژگی های استاد موفق از دیدگاه دانشجویان به صورت کلی مربوط به توانایی آموزشی و کمترین میانگین مربوط به مقررات آموزشی بود. بیشترین میانگین اولویت ویژگی های استاد موفق از دیدگاه دانشجویان دختر و پسر و از دیدگاه دانشجویان کارشناسی، کارشناسی ارشد و بالاتر مربوط به توانایی آموزشی و کمترین میانگین مربوط به مقررات آموزشی بود. از دیدگاه دانشجویان دارای معدل "الف" و "ب"، بیشترین میانگین اهمیت ویژگی های استاد موفق مربوط به توانایی آموزشی، از دیدگاه دانشجویان دارای معدل "ج"، مربوط به ارزشیابی و کمترین میانگین به ترتیب مربوط به مقررات آموزشی و ویژگی های فردی بود. با توجه به نتایج پژوهش داشتن دانش کافی و تسلط علمی، ایجاد و تقویت اعتماد به نفس در دانشجویان، احترام به دانشجویان، انجام ارزشیابی عادلانه و منصفانه از دانشجویان، داشتن ظاهری تمیز و نظیف، و به حضور به موقع در کلاس درس ویژگی هایی هستند که یک استاد موفق باید واجد آن ها باشد. با توجه به این که کارآمدی نظام آموزشی و بالاخص آموزش عالی به بهبود کیفیت عملکرد اساتید دانشگاهی وابسته است و اساتید نیز به عنوان شکل دهنده اندیشه های علمی دارای ارزش ها و البته مسئولیت های اجتماعی فراوانی هستند، بنابراین باید متناسب با این مسئولیت ها و به منظور تربیت و آموزش دانشجویان، بر داشته های علمی، فکری و ارتقاء کیفیت عملکرد خویش بیفزایند.