رضا کاوند

این مقاله تلاش می کند با تمرکز بر مدرنیته به عنوان اصلی ترین نمود و سیمای تمدن غرب، صورت های متکثر رویارویی و مواجهه ایرانیان با این تمدن را قالب بندی کند. به این منظور، ابتدا بر مفهوم مدرنیسم به عنوان مهم ترین جلوه تمدن غرب لااقل از نظر بازنمایی نزد جامعه ایرانی متمرکز شده است. سپس، با استفاده از روش تفسیری به کار گرفته شده در مقاله، مجموعه مواجهات جامعه ایران با تمدن غرب تحت سه مقوله غرب شیفتگی، غرب گزینی و غرب گریزی تیپ بندی شده است. از بین این سه تیپ، دو مورد نخست، حاوی زیرمجموعه هایی نیز هستند که به شکل بارز از یکدیگر متمایز و تعریف شده اند و برای هر تیپ و زیرمجموعه های آنها مجموعه نمایندگان فکری و نمونه های استنادی ارائه شده است. مقاله تیپ شناسی حاصل شده، به عنوان اساس فهم تعامل ذهنی جامعه ایران با آنچه از آن به عنوان کلیت تمدن غرب یاد می شود، در حوزه مطالعات میان فرهنگی و سیاست بین الملل توصیه می شود.

این مطالعه به دنبال پاسخگویی به این پرسش اساسی است که چگونه مخاطبان جوان شبکه های خاص ماهواره ای فارسی زبان به خوانش پیام های ارتباطی این شبکه ها می پردازند و چه نوع قرائت و خوانشی از این پیام ها دارند. برای پاسخ به این سؤال این مطالعه از رویکرد تحلیل دریافت و مدل رمزگذاری و رمزگشایی استوارت هال استفاده کرده است. این رویکرد بر این اصل استوار است که مخاطبان هنگامی که در برابر پیام های رسانه های جمعی قرار می گیرند بر اساس زمینه های اجتماعی و فرهنگی خود به صورتی فعالانه متون رسانه ای را قرائت و دریافت می کنند. بر اساس این دیدگاه متون رسانه ای از قابلیت چند معنایی بهره مند هستند و افراد بر اساس زمینه های شناختی، اجتماعی و هویتی که دارند معنای خاصی از این متون دریافت می کنند. این مطالعه با اتخاذ روش تحلیل گفتمان و از طریق تکنیک مصاحبه عمقی، در پایان نشان می دهد که شرایط فرهنگی و هویتی مخاطبان مورد مطالعه در نحوه پذیرش و دریافت پیام ها بسیار مؤثر است. نتایج این تحقیق با توجه به شرایط خاص تلویزیون های ماهواره ای در ایران و همچنین با توجه به فرهنگ و هویت پیوندی مهاجران ایرانی که عمدتاً تولیدکنندگان برنامه های شبکه های ماهواره ای فارسی زبان هستند، حاوی دلالت های نظری ویژه است.

پژوهش های گوناگونی درباره شناخت نحوه رویارویی منتقدان و جریان های روشنفکری با غرب انجام شده است، اما در این مطالعه تلاش بر این است تا با استفاده از رویکرد تفسیری، گرایش های ذهنی دانشجویان درباره تمدن غرب را بررسی کنیم. پرسش اساسی که این مقاله در پی پاسخ گویی به آن است، این است که دانشجویان مورد مطالعه چگونه تمدن غرب را درک و فهم می کنند و معانی ذهنی برساخته آن ها در مورد تمدن غرب، براساس چه مدل مفهومی ای قابل تفسیر است؟ این مقاله که یک پژوهش کیفی است، از رویکرد تفسیرگرایی بهره می گیرد و از مفاهیم نظری برساخت اجتماعی، روابط بیناذهنی، ارتباطات بین فرهنگی، و مفهوم خود و دیگری استفاده کرده است. در این پژوهش با استفاده از تکنیک مصاحبه عمیق، نگرش افراد مورد مطالعه در مورد تمدن غرب استخراج، و سپس، با استفاده از روش تحلیل تماتیک، تحلیل شده است. با توجه به اینکه رویکرد مطالعه، رویکردی استقرایی است، تلاش شده است که به جای پرسش درباره مفهوم کلی تمدن غرب، از مشارکت کنندگان درباره مظاهر مختلف غرب، سؤال شود و رویکرد هریک از آن ها درباره هرکدام از مظاهر تمدن غرب به صورت جداگانه مشخص شود. درنهایت، پس از کدگذاری باز و استخراج مفاهیم، سه مقوله اصلی غرب گریزی بخشی نگر، غرب گزینی بخشی نگر، و غرب پسندی بخشی نگر، استخراج شد که همه این مقوله ها زیر عنوان مقوله محوری نسبی گرایی انتخابی تعریف شده اند.

امروزه بازی های ویدئویی به ابزاری مهم برای ترویج مسائل فرهنگی ای مانند سبک زندگی تبدیل شده اند. این پژوهش با هدف بررسی نقش بازی های ویدئویی در گسترش فرهنگ و سبک زندگی غربی انجام شده است. برخی از اندیشمندان معتقدند که رسانه هایی نظیر بازی های ویدئویی به عنوان یک کالای فرهنگی برای استحاله فرهنگی جوامع مختلف به کار گرفته می شوند. در این پژوهش با استفاده از تکنیک نشانه شناختی و نمونه گیری هدفمند به تحلیل بازی پرطرفدار سرقت بزرگ اتومبیل سن آندریاس پرداخته شد که سبک زندگی غربی یکی از مؤلفه های اصلی آن است. نتایج نشان می دهد غرب از طریق ساختن بازی هایی با زمینه های فرهنگی، سعی در تغییر ارزش ها و عقاید مخاطبان دارد و با این بازی ها به گسترش بیش از پیش فرهنگ غربی در جوامع مختلف می پردازد؛ به همین دلیل، سیاستگذاری برای جلوگیری از آسیب های ناشی از این بازی ها در عرصه فرهنگی ضروری است.

بازنمایی مسایل و مشکلات جامعه انسانی از مهم ترین رسالت های سینما است. یکی از مهم ترین موضوعاتی که سینماگران کشور در دهه اخیر بدان پرداخته اند، موضوع زنان طبقه فرودست و مشکلات آن ها بوده است. مقاله حاضر با هدف بررسی چگونگی بازنمایی مسایل و مشکلات زنان طبقه فرودست در سینمای کشور، انجام شده است. این پژوهش از نظریه فمینیستی و بازنمایی بهره می برد که بررسی آن ها برای توضیح ارتباط مطالعات حوزه زنان و کارکرد سینما مهم است. در این مقاله، با استفاده از روش نشانه شناسی و الگوی تحلیلی جان فیسک و نمونه گیری هدفمند، به بررسی فیلم لاک قرمز پرداخته شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که در سطح واقعیت فیلم با بررسی رمزگان اجتماعی، به معرفی زنان قشر فرودست جامعه پرداخته است، در سطح بازنمایی با استفاده از رمزگان فنی با استفاده از ابزار تکنولوژیک مشکلات این طبقه سعی در انتقال حس و ایجاد همزاد پنداری مخاطب با شخصیت ها داشته است و در سطح ایدئولوژیک فیلم به مسایلی چون مردسالاری، منع اشتغال زنان، ازدواج اجباری، مسئولیت پذیری و تعهد و ایستادگی در برابر مشکلات که مربوط به زنان این طبقه است، پرداخته است.

بازی های رایانه ای به عنوان رسانه ای نوظهور و پر قدرت، از جمله کالاهای فرهنگی پر تقاضا در جهان به شمار می آیند. خلق، انتقال و توزیع ارزشهای فرهنگی از کارکردهای اصلی این بازی ها می باشد. مقاله حاضر بازی های رایانه ای را به عنوان ابزاری در دست امپراطوری غرب به منظور تولید ایدئولوژی ضد اسلامی در حوزه قدرت نرم مورد بررسی قرار داده است. پژوهش های انجام شده قبلی بیشتر در حوزه روانشناختی بوده است تا حوزه فرهنگی و سیاسی. در این پژوهش با استفاده از روش نشانه شناختی به تحلیل سه بازی رایانه ای؛ ندای وظیفه، میدان نبرد و فرار از سلول پرداخته شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که یکی از اهداف مهم تولید بازی ها در غرب؛ نمایش برتری فرهنگ غرب بر فرهنگ اسلامی، نمایش مسلمانان به عنوان تروریست و معرفی اسلام به عنوان یک ایدئولوژی خطرناک برای غرب است.