وحید نورنژاد ونوش

پیچیدگی محیطی در عصر حاضر می تواند بقای سازمان ها را تهدید نماید. پایداری در چنین شرایطی موضوعی ضروری برای اغلب شرکت های کوچک و متوسط می باشد. یکی از راه کارهای مقابله با چنین شرایطی مفهوم تاب آوری سازمانی می باشد. هدف پژوهش حاضر ارائه مدل توسعه ظرفیت تاب آوری سازمانی در شرکت های کوچک و متوسط می باشد. ازاین رو پس از شناسایی و طبقه بندی شاخص های توسعه ظرفیت تاب آوری سازمان های کوچک و متوسط در ادبیات تحقیق آن را در قالب پرسشنامه ساختاری تفسیری در اختیار هشت نفر از خبرگان دانشگاهی و خبرگان و مدیران صنایع کوچک و متوسط قرار دادیم تا با استفاده از روش مدل سازی تفسیری ساختاری مورد ارزیابی و بررسی قرار گیرند. درنهایت مدل طراحی شده در چهار سطح طبقه بندی شد. نتایج نشان داد برخی از عوامل مؤثر بر ظرفیت توسعه تاب آوری سازمانی مانند چشم انداز مشترک، مدیریت دانش سازمانی، توانمندسازی نیروی انسانی و ساختار ارگانیک منعطف را می توان به عنوان جنبه های نرم و رفتاری توسعه ظرفیت تاب آوری سازمانی در نظر گرفت؛ از طرف دیگر عوامل دیگری مانند تکنولوژی، منابع مالی، اتحاد و برون سپاری و افزونگی منابع را نیز می توان به عنوان جنبه های سازمانی و سخت (منبع محور) در توسعه تاب آوری سازمانی مورد توجه قرار داد که در مجموع می توانند زمینه چابکی تولید و تأمین و همچنین نوآوری و خلاقیت و استفاده از فرصت های محیطی و انعطاف پذیری سازمانی را فراهم سازند و باعث افزایش ظرفیت تاب آوری سازمانی گردند.

در عصر حاضر، پیچیدگی و تغییرات محیطی به اندازه ای گسترده و پویا است که بسیاری از سازمان ها با استفاده از ساختارهای سلسله مراتبی سنتی قادر به انطباق و سازگاری با تغییرات نیستند. چنین شرایطی شرکت ها را مجبور می سازد به سمت ساختارهای تخت و انعطاف پذیر سوق پیدا کنند. هدف این مقاله شناسایی و معرفی شیوه ای نوین از سازماندهی در عصر پیچیده امروزی می باشد. جهت دستیابی به این هدف با بررسی ادبیات موضوع با استفاده از مطالعات کتابخانه و بررسی اسناد و مدارک و مقالات موجود در مجلات معتبر این موضوع را مورد بررسی قرار دادیم. درنهایت با معرفی ساختار لَتیس به عنوان شیوه ای نوین در سازماندهی می توان با استفاده از تیم های کاری کوچک و توزیع قدرت در سازمان، موانع ناشی از بوروکراسی های سلسله مراتبی سنتی را کاهش داد و پاسخگویی، انعطاف پذیری، خلاقیت، نوآوری، کارایی و اثربخشی را در سازمان فراهم آورد. استفاده از چنین شیوه ی سازماندهی می تواند مزایایی ازجمله ارتباطات نامحدود و چندجانبه بین افراد، مسیرهای پیشرفت شغلی چندجهته، ظهور ایده های خلاقانه، تعادل میان زندگی و کار، افزایش روحیه و نشاط، انگیزه کاری و تعهد به اهداف را در سازمان به ارمغان آورد.

صنعت روغن کِشی ازجمله صنایعی است که در محیط بسیار متلاطم، متنوع و پیچیده ای قرار دارد و با تغییر و تحولات زیادی روبرو است. هدف پژوهش حاضر ارائه مدل کنترل راهبردی در صنعت روغن کِشی ایران می باشد. این پژوهش بر اساس روش کیفی و کمّی در دو مرحله صورت گرفت. در بخش کیفی با رویکرد نظریه داده بنیاد و با استفاده از مصاحبه های کیفی نیمه ساختاریافته و عمیق با 14 نفر از خبرگان صنعت روغن کِشی و تحلیل آن در نرم افزار MAXQDA، شاخص ها و ابعاد مدل کنترل راهبردی صنعت شناسایی شدند. سپس در بخش کمّی با استفاده از رویکرد ساختاری-تفسیری (ISM) مدل مربوطه مورد آزمون قرار گرفت و با بهره گیری از تحلیل MICMAC روابط میان مضامین تحلیل گردید. یافته ها نشان داد صنعت روغن کِشی دارای اهرم های شانزده گانه مربوط به شاخص های کنترل راهبردی و همچنین اهرم های کنترلی ده گانه مربوط به ابعاد کنترل راهبردی است. در سطح «کنترل فرو راهبردی» ابعاد کنترل فردی، ساختاری و فرایندی؛ در سطح «کنترل راهبردی» ابعاد کنترل اجرای راهبرد و محتوای راهبرد؛ و در سطح «کنترل فرا راهبردی» ابعاد کنترل تعاملی، سیاسی، انطباقی، بینشی-ارزشی و کنترل آگاهی ویژه شناسایی شدند.

شرکت های موفق به این موضوع پی برده اند که سرمایه گذاری بر روی سرمایه های فکری به منظور ایجاد محصولات و خدمات با ارزش ضروری است. علاوه بر این، در شرایطی که فضا برای جذب سرمایه های جدید، ناامن است، شرکت ها گزینه ای جز استفاده مطلوب از منابع موجود ندارند، لذا در این صورت بهره وری به عنوان استفاده کارآمد و موثر از منابع برای تولید تعریف می شود. اهمیت این تحقیق در برجسته سازی نقش سرمایه فکری در بهره وری صنایع مواد و محصولات شیمیایی می باشد. در این تحقیق ابتدا ارزش سرمایه فکری شرکت های سرمایه گذاری بر اساس روشی کاربردی و همچنین ارزش بهره وری بر اساس شا خص های بهره وری ارائه شده توسط سازمان بهره وری ملی ایران برای دوره زمانی 10 ساله از 1379 تا 1388 محاسبه و در مرحله بعد ارتباط بین سرمایه فکری و بهره وری شرکت های سرمایه گذاری فعال در بورس اوراق بهادار تهران صنعت مواد و محصولات شیمیایی به صورت مطالعه موردی ارزیابی شده است. روش آماری استفاده شده به منظور تجزیه وتحلیل داده ها، روش حداقل مربعات تعمیم یافته[1]می باشد. به طورکلی هدف این تحقیق، بررسی رابطه بین سرمایه فکری و بهره وری شرکت ها می باشد. یافته مهم این مقاله حاکی از رابطه معنادار بین کارایی سرمایه انسانی و بهره وری نیروی کار است.

امروزه توانمندسازی به عنوان یکی از ابزارهای سودمند ارتقای کیفی کارکنان و افزایش اثربخشی سازمانی تلقی می شود. هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر توانمندسازهای مدیریت دانش بر توانمندی کارکنان به واسطه متغیر فرآیند مدیریت دانش از دیدگاه مدیران شرکت های کوچک و متوسط شرق استان مازندران می باشد. جامعه آماری پژوهش، شرکت های کوچک و متوسط شرق استان مازندران که دارای سابقه بیش از 42 ماه فعالیت و شامل 307 شرکت می باشند. در نهایت نتایج روش آماری معادلات ساختاری نشان داد که در شرکت های کوچک و متوسط شرق استان مازندران میزان تأثیر مستقیم توانمندسازهای مدیریت دانش بر توانمندی کارکنان و تأثیر غیرمستقیم آن به واسطه فرآیند مدیریت دانش معنادار می باشد؛ همچنین فرآیند مدیریت دانش بر توانمندی کارکنان و توانمندسازهای مدیریت دانش بر فرآیند مدیریت دانش تأثیر مستقیم و معنادار دارند. نتایج این پژوهش نقش فرآیند مدیریت دانش در اثرگذاری توانمندسازهای مدیریت دانش بر توانمندی کارکنان شرکت های کوچک و متوسط را نمایان می سازد.