سمیه پسندیده

ایران و روسیه در دوره پس از جنگ سرد، با درک وضعیت ژئوپلتیک، نیازهای داخلی متقابل و نیازهای محیط پیرامونی خود بستر مناسبی را برای همکاری پیدا کرده اند، اما هنوز چنانکه باید، گسترش نیافته است. با توجه به وضعیت جغرافیایی و منافع ملی دو کشور، یکی از زمینه های مناسب برای توسعه همکاری ها میان ایران و روسیه، تعاملات در زمینه تأمین نیازهای امنیتی است. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف بررسی روابط امنیتی و همچنین نگاه دو دولت به یکدیگر، به این پرسش می پردازد که چرا ثبات و امنیت در منطقه باید در نتیجه همکاری ایران و روسیه تأمین گردد و تعامل سازنده ایران و روسیه است که ثبات و امنیت منطقه را در پی خواهد داشت.

بازنگری در روش های مدیریت در جوامع کثرت گرا به ویژه در میان لیبرال دموکراسی های عمدتا مهاجر پذیر منجر به ظهور سیاست-گذاری جدیدی تحت عنوان چند فرهنگ گرایی شد. اگرچه کاربست الگوی چند فرهنگ گرایی در این نظام ها بستر مناسبی را برای مدیریت در جوامع چندقومی و چند فرهنگی ایجاد نموده، اما انتقاداتی از جمله کاهش انسجام ملی و هویت مشترک و برآمدن گروه های ملی گرای افراطی بر آن وارد شده و در کنار این انتقادات، نقد دیگری مطرح شده مبنی بر اینکه کاربست مفهوم چند فرهنگ گرایی در نظام های غیر دموکراتیک مانند روسیه که از ساختاری چند فرهنگی و چند قومی برخوردارند، چگونه خواهد بود. هدف اصلی این مقاله ارائه یک چارچوب مفهومی است که در آن کاربست نظریه چند فرهنگ گرایی را در کشورهایی با ساخت سیاسی اقتدارگرایی هیبریدی به تصویر می-کشد. در این مقاله با بررسی مورد روسیه و با استفاده از مفهوم اقتدارگرایی هیبریدی به ارائه رویکردی تلفیقی با عنوان «چند فرهنگ گرایی ابزاری» پرداخته شد. مطابق یافته های این پژوهش کاربست این مفهوم در کشورهای اقتدارگرا یا کشورهایی با رژیم اقتدارگرای هیبریدی مانند روسیه نیز امکان پذیر است. در نتیجه، چندفرهنگ گرایی بیشتر جنبه ابزاری دارد و عناصر دموکراتیک و اقتدارگرا هر دو مشاهده می گردد. برای این کار از روش پژوهش قیاسی بهره برده و تلاش می شود با توضیح مفهوم چند فرهنگ گرایی و اقتدارگرایی هیبریدی به کاربست آن ها در مورد روسیه پرداخته شود، سپس با استفاده ازمفاهیم ذکر شده و مطالعه موردی به تکمیل این مفاهیم پرداخته و یک مدل تحلیلی جدید با عنوان «چند فرهنگ گرایی ابزاری در رژیم های اقتدارگرای هیبریدی» ارائه می شود.

موضوع این پژوهش بررسی عوامل مؤثر بر سیاست دولت روسیه در برابر جریان های اسلامی روسی به عنوان گروهی از اقلیت های با اهمیت در این کشور در سال های ۱۹۹۱ تا ۲۰۲۱ است. در این نوشتار به د نبال پاسخ این پرسش هستیم که چرا سیاست دولت روسیه در برابر جریان های اسلامی در این کشور میان کنترل، تقابل و تعامل در نوسان بوده است؟ در پاسخ این فرضیه مطرح می شود که سیاست دولت مرکزی روسیه در قبال جریان های اسلامی به دلیل برخی عوامل داخلی مانند ماهیت نظام سیاسی اقتدارگرای هیبریدی و برخی عوامل خارجی مانند تحولات جهان اسلام از جمله برآمدن طالبان، القاعده و داعش و تأثیرهای امنیتی آن بر کشورهایی مانند روسیه که جمعیت قابل توجه مسلمان دارند، بیشتر به شکل کنترل، تقابل و تعامل در نوسان بوده است. روش این پژوهش در زمره پژوهش های کیفی با رویکرد توصیفی- تحلیلی است و به عنوان پژوهشی نظریه آزما با استفاده از مدل و نظریه، توصیف را انجام می دهیم و از مدل چندفرهنگ گرایی ابزاری در رژیم های اقتدارگرای هیبریدی برای انجام تحلیل استفاده می کنیم. یافته های پژوهش نشان می دهد که سیاست های دولت نسبت به جریان های اسلامی هم از ابعاد و زوایای داخلی و هم از جنبه های بیرونی قابل توجه است. همچنین دولت در برابر جریان های اسلامی مختلف از سیاست واحدی پیروی نمی کند و سیاست هایی مبتنی بر تعامل و تساهل در جهت سیاست های تعاملی دولت و آنچه به عنوان حق خودگردانی از آن یاد می شود همچنین سیاست های کنترلی یا تقابلی اجرا می شود.