شیوا ابن یامینی

امروزه دو بخش مهم تولید و خدمت در اقتصاد جهانی با هم و در کنار هم ارزش آفرینی می کنند. در سال های دور، بخش تولید به منزلۀ مهمترین بخش اقتصاد کانون توجه قرار گرفت و بدان پرداخته شد. علت اصلی این توجه را می توان در نوشته های آدام اسمیت یافت: "بهره وری این بخش بسیار بیشتر از سایر بخش هاست". از نظر اسمیت، فعالیت هایی "سازنده اند" که به تولید کالاهای مشهود منجر می شوند. سایر فعالیت ها "غیرسازنده" یا "غیرتولیدی اند"، حتی اگر برای رفاه افراد سودمند و ضروری باشند؛ زیرا کالاهای مشهود و صادراتی تولید نمی کنند. بنابراین، تولید مهمترین بخش اقتصاد تلقی می شد. همین چشم پوشی های محققان و کم اهمیت خواندن بخش خدمت سبب شد به این بخش مهم اقتصاد جهانی کمتر از بخش تولید اهمیت داده شود و مبانی این بخش تحت سلطۀ مفاهیم بخش تولید تعریف شود. از دهۀ 1980، افزایش تولید ناخالص داخلی کشورها غالبا برآمده از صنایع بخش خدمت بود. این موضوع سبب شد توجه محققان به بخش خدمت جلب شود و پژوهش های بیشتری در این خصوص صورت گیرد. "اقتصاد خدمت"، "جامعۀ پساصنعتی"، و "رشد بخش سوم" ازجمله اسامی ای هستند که به علت اهمیت این بخش پدید آمده اند. در این پژوهش سعی داریم با نگرشی ژرف به ادبیات و پایه های نظری این بخش که کاملا مجزا از بخش تولید تعریف شده است، تصورات اشتباه موجود مبنی بر قراردادن خدمت پس از تولید و در انتهای زنجیرۀ تأمین را ازبین ببریم و اهمیت این بخش مهم در اقتصاد جهانی را تبیین نماییم.

شرکت های ارائه دهنده خدمت در میادین نفتی محور توسعه فناورانه در صنعت جهانی نفت اند. درحال حاضر، نمونه های موفق این شرکت ها از جنبه های گوناگون با شرکت های بین المللی نفت برابری می کنند؛ ازجمله درآمدزایی، سهم بازار، پیشرفت های فناورانه، سطح دانش تخصصی، اجرای ابرپروژه ها و توانمندی های فناورانه. شرکت های بین المللی نفت در صنعت نفت قدمتی بسیار طولانی و حضوری پررنگ داشتند، اما شرکت های ارائه دهنده خدمت با سابقه ای بسیار کمتر توانستند از منظر فناورانه به جایگاهی برتر از شرکت های معظم دست یابند. شرکت های ارائه دهنده خدمت در پی موج برون سپاری شرکت های بین المللی در اواخر دهه 1390 به قدرت رسیدند و از آن پس، به منظور بقا و رقابت پذیری، سعی کردند کلیه نیازمندی های رقابتی صنعت نفت را در خود فراهم کنند. وابستگی سایر بازیگران به این شرکت ها در اجرای بسیاری از پروژه ها رو به افزایش است؛ زیرا آن ها به منزله یگانه تأمین کننده برتر در صنعت نفت نقش آفرینی می کنند.

صنعت نفت از زمان کشف آن تاکنون مسیر پرفرازوفرودی را طی کرده و در این میان، صنعت نفت دستخوش تحولاتی شده است. شرکت های ملی، در پی موج ملی شدن صنعت نفت، در کشورهای نفت خیز پا گرفتند. در پی انتقادات شدید به عملکرد این شرکت ها، آن ها کوشیدند، برای استفاده بهینه از منابع و ذخایر خود و کاهش دخالت شرکت های بین المللی، تمامی توانمندی های رقبا را در عرصه رقابت در خود تقویت کنند. این شرکت ها از نقشی کاملاً منفعل به پویا و مهم و تأثیرگذار تبدیل شدند؛ اما چطور توانستند این راه طولانی را طی کنند و در محیط رقابتی دوام بیاورند؟ هدف اصلی از نگارش این مقاله بررسی سیر تحول و قدرت گیری این شرکت های مهم نفتی است و تلاش شده تجارب و نیازمندی های رقابتی این شرکت ها بیان شود. موقعیت رقابتی این شرکت ها در مقایسه با قبل پیشرفت چشمگیری داشته است که در سایه خلق توانمندی هایی مشابه با رقبا، از راه همکاری با آن ها در طرح های گوناگون، یادگیری و ارتقای سطح مهارت های مدیریتی و از همه مهم تر، توجه به فناوری و توانمندی های فناورانه و به تبع آن، سرمایه گذاری های عظیم در تحقیق و توسعه رخ داده است.

انعکاس­گری تیمی به عنوان واکنش آگاهانه تیم به وظایف، از عوامل مهم در اثربخشی تیم­های کاری محسوب می­شود. زیرا شامل مجموعه رفتارهایی است که سبب یادگیری از اشتباهات گذشته (یادگیری تیمی) و بهبود عملکرد تیم می­شوند. بنابراین، هدف پژوهش حاضر نشان دادن نقش کلیدی انعکاس­گری تیمی در عملکرد تیمی (به­ویژه در تیم­های پروژه­ای که وظایف پیچیده­ای دارند و در محیطی با عدم اطمینان بالا فعالیت می­کنند) است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر نحوة گردآوری اطلاعات، توصیفی و از نوع همبستگی است. برای بررسی چگونگی تأثیر انعکاس­گری بر عملکرد تیمی (با در نظر گرفتن یادگیری تیمی به عنوان متغیر مداخله­گر)، 44 تیم پروژه­ای پنج نفره مختلف(220 نفر) در تهران بررسی شدند. تجزیه و تحلیل داده­ها به روش مدل­سازی معادلات ساختاری انجام گرفت. یافته­های پژوهش تأثیر مثبت و معنادار انعکاس­گری بر عملکرد تیمی با مداخلة یادگیری تیمی را تأیید کرد. به علاوه، یافته­ها نشان می­دهد بازخورجویی در رابطة انعکاس­گری و عملکرد تیمی به عنوان تعدیل­کننده عمل می­کند.