فاطمه طبسی مفرد

طی دو دهة اخیر در مطالعات روان شناسی زبان، به منظور فهم ارتباط دو زبان در ذهن، به ویژه در زمینة فعال سازی هر یک از دو زبان و همچنین سرعت بازیافت لغت، به افراد دوزبانه توجه زیادی معطوف شده است. یکی از مهم ترین دلایل در این بین، متفاوت بودن ساختارهای پردازش زبانی و همچنین سرعت بازیافت لغت در افراد دو زبانه در مقایسه با افرادی است که تنها به یک زبان تکلم می کنند. در این پژوهش سرعت پردازش و بازیافت اسم و فعل در هر یک از دو زبان اول و دوم (فارسی و انگلیسی) و همین طور بین زبان اول و دوم، با مشارکت چهل و دو دانشجوی کارشناسی زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه علامه طباطبائی و با استفاده از آزمون نامیدنِ تصویر مورد بررسی قرار گرفت. براساس نتایج این پژوهش، در حالت بین زبانی، سرعت پردازش و بازیافت فعل در زبان انگلیسی به نحو معناداری بیش از سرعت پردازش و بازیافت فعل در زبان فارسی می باشد. همچنین در حالت درون زبانی، سرعت پردازش و بازیافت اسم در زبان فارسی نیز به نحو معناداری بیش از سرعت پردازش و بازیافت فعل در زبان فارسی است. در مرحلة بعد، نتایج با در نظرگیری متغیر جنسیت مورد تحلیل قرار گرفت. با توجه به اهداف این پژوهش در بررسی تفاوت های شناختی در سرعتِ نامیدن تصویر میان مردان و زنان دوزبانة فارسی- انگلیسی، در مورد سرعت پردازش و بازیافت لغت در زبان اول و دوم، می توان نتیجه گرفت که عملکردهای شناختی در زنان قوی تر است.

بر اساس مطالعات روانشناسی زبان، در پردازش و بازیافت لغت، آمادگی ادراکی، مفاهیم لغوی، کدگذاری نحوی، ویژگی های وندی، والگوهای آوایی مورد تاکید قرارگرفته اند. همچنین با در نظرگرفتن مطالعات پیشین، نظریاتی در مورد توالی و همزمانی سطوح پردازش لغت به لحاظ آوایی، وندی، نحوی، و معنایی مطرح شده است، اما میزان تاثیرگذاری این سطوح در پردازش لغت مورد بررسی قرار نگرفته است. در این پژوهش که با مشارکت هشتاد و شش نفر دانشجوی مقطع کارشناسی زبان و ادبیات انگلیسی انجام گرفت، با استفاده از آزمون نامیدن تصویر به عنوان ابزاری شناختی، تفاوت های تاثیرگذاری سطوح پردازش لغت در بازیافت اسم و فعل در زبان دوم بررسی شد. بر اساس نتایج این پژوهش، در زبان دوم، پردازش اسامی بیشتر متاثر از سطح ادراک، و پردازش افعال بیشتر متاثر از سطح قاعده سازی می باشد. در نتیجه در آموزش اسامی به زبان انگلیسی، تاکید بر ویژگی های فیزیکی و خصوصیت ظاهری قابل مشاهده و در آموزش افعال تاکید بر خصوصیت های وندی به نحو معناداری یادگیری را تسهیل می کند. همچنین، اسامی مدت زمان بیشتری در حافظه باقی می ماند، ولی یادگیری ضمنی افعال در مقایسه با اسامی بیشتر می باشد.

در مطالعات انجام شده در حوزه پردازش لغت، همواره تفاوتهای پردازش اسامی و افعال به لحاظ متفاوت بودن جنبه های اسمی و فعلی و فعالیت قسمت های متفاوتی از مغز در ارتباط با ویژگی های لغوی مورد بررسی قرار گرفته است. این بررسی به خصوص در مورد افراد دوزبانه، با توجه به نقش واسطه ای زبان اول در پردازش زبان دوم از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. در این مطالعه، مقایسه ای تطبیقی بین زبان اول و دوم با در نظر گرفتن سطوح پردازش لغت در افراد دوزبانه فارسی- انگلیسی، و با مشارکت هشتاد و شش دانشجوی دوره کارشناسی زبان و ادبیات انگیسی انجام گرفت. در این پژوهش آزمون نامیدن تصویر به عنوان مهمترین ابزار شناختی مورد استفاده قرار گرفت و میزان تاخیرشدگی در نامیدن تصاویر با مفاهیم اسمی و فعلی در هر یک از دو زبان فارسی و انگلیسی در هزارم ثانیه ثبت شد. بر اساس نتایج این پژوهش، در پردازش افعال در هر دو زبان، پیچیدگی های وندی در مقایسه با پیچیدگی های معنایی دارای تاثیرگزاری بیشتری در ایجاد تفاوت بین پردازش اسامی و افعال می باشد و اسامی در حالت کلی میزان یاد آوری بالاتری دارند. همچنین، فراگیری زبان (زبان اول) و یادگیری آگاهانه زبان (زبان دوم) فاقد تاثیر بر میزان مشارکت سطوح پردازش لغت در افراد دوزبانه می باشد.