سمیه سادات موسوی

با توجه به اصول جغرافیای اقتصادی، قانون محدودیت ها از مهم ترین و چشم گیرترین قوانین جغرافیای اقتصادی است؛ بدین سان که گاهی محیط فیزیکی محدودیت هایی در مکان زیست موجودات زنده فراهم می آورد و زمانی نیز بستر مساعدی برای فعالیت های مختلف انسان و پرورش و تولید محصولات گوناگون تهیه می کند. از جمل ه این محدودیت ها می توان به بحران های طبیعی و انسانی مانند سیل، زلزله، آتش سوزی، خشک سالی، طوفان، بیماری های مسری، جنگ، و تحریم اشاره کرد. در طول تاریخ زندگی جوامع بشری، بیماری ها به طرق مختلف بر زندگی فردی و اجتماعی انسان ها تأثیر داشته اند. ب ُ عد اقتصادی زندگی انسان نیز از این تأثیر مستثن ا نبوده است و زمانی که این بیماری ها جنب ه همه گیری داشته باشند وسعت بحران ایجادشده نیز بسیار زیاد خواهد بود. پژوهش یادشده با هدف بررسی ت أ ثیر پاندمیک کرونا بر اقتصاد روستایی انجام شده است که از نظر هدف جز و تحقیقات کاربردی است و بر اساس ماهیت و روش تحقیق توصیفی است. جامع ه آماری موردمطالعه همه نقاط روستایی در سطح جهان است که از بین آن ها دو کشور هند و کانادا به عنوان نمونه انتخاب شده اند. نتایج حاکی از آن است که هزینه های تحمیل شده در اثر اپیدمی کرونا و همچنین کاهش تولید و عرضه در سطح داخلی و خارجی ناشی از آن می تواند اقتصاد را با تورم های بالاتر و رشدهای اقتصادی پایین تر مواجه کند؛ درواقع ، کرونا با تأثیر بر زنجیر ه تأمین، تقاضا ، و نقدینگی بر بنگاه ها و با تأثیر بر عرض ه نیروی کار، مصرف کالاها و خدمات ، و به ویژه با کاهش درآمد مصرف کنندگان و تولیدکنندگان محصولات کشاورزی، گردشگری ، و صنایع دستی در کوتاه مدت و بلندمدت بر اقتصاد روستا تأثیرگذار است.

پژوهش حاضر با روش تحلیلی-توصیفی، راهکارهای تربیت جنسی فرزندان در خانواده را بررسی می کند. پس از بیان و توضیح مفهوم تربیت، تربیت جنسی و جنسیت، تفاوت تربیت جنسی و آموزش جنسی و راهکارهای خانواده در تربیت جنسی، راه های کنترل میل جنسی بیان می شود. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد که تنها جایگاهی که نقش تعیین کننده ای در تربیت جنسی جوانان و نوجوانان دارد نهاد خانواده است. پدر و مادر می توانند فرزندان را در اصول و روش های تربیت جنسی و دوری از آلودگی های جنسی کمک کنند.

مقدمه: هم زمان با وقوع تحولات س اختاری در زمینه گردش گری در س طح کش ور و به ویژه رواج گردشگری در نواحی روستایی پیرامون شهرها، احداث خانه های دوم رشد چشمگیری داشته است و همانند دیگر الگوهای گردشگری اثرات متعددی بر نواحی ای که استقرار می یابند، داشته اند. یکی از مهم ترین روش های اصلی ارزیابی اثرات فعالیت های انسانی در محیط، ارزیابی اثرات زیست محیطی (EIA) می باشد که در آن اثرات برنامه ها و پروژه های عملیاتی را بر فاکتورهای محیط زیستی در مراحل مختلف شناسایی و راهکارهایی را برای کاهش اثرات فوق پیشنهاد می نمایند. روش شناسی تحقیق: در پژوهش حاضر، با استفاده از روش تعدیل یافته آیکولد  (ICOLD) که روشی برای ارزیابی پروژه های عمرانی است، تلاش می شود تا تأثیر گردشگری خانه های دوم بر ابعاد محیطی ارزیابی شود. جهت گردآوری داده ها بر اساس فرمت مدل آیکولد بجای استفاده از پرسشنامه، از مصاحبه موردی با 15 نفر از مسئولین، معتمدین محلی و ساکنین 5روستای آهار، ایگل؛باغ گل، امامه بالا و امامه پایین، با طراحی یک چک لیست، اثرات محیطی گردشگری خانه های دوم سنجیده و کمی شد. یافته ها و بحث: نتایج تحقیق نشان داد که گردشگری خانه های دوم در روستای مورد مطالعه بر ابعاد اقتصادی، اجتماعی، زیستی و کالبدی، تأثیر منفی بر جای گذاشته است. به طوری که درمجموع پاسخ ها درصد کثیری از مشارکت کنندگان به اثرات نامطلوب آن اشاره کرده اند. تطابق نتایج این پژوهش با مطالعات پیشین مشخص کرد که در بعد محیط زیستی، تمام تحقیقات با نتایج پژوهش حاضر هم سو بوده اند. در بعد اقتصادی و اجتماعی هم با توجه به نسبی بودن مسئله در محیط ها و مکان های جغرافیایی مختلف اختلاف داشته در برخی موارد هم سو و در مواردی دیگر خلاف جهت هم بوده اند.

آنچه در تعیین هدف توسعه کشورها بسیار حائز اهمیت است بررسی مدیریت روستایی و عملکرد آن در برنامه ریزی روستایی از پایین به بالا می باشد. دهیاری به عنوان سازمان اصلی مدیریت روستایی نقش مهم و تأثیرگذاری در تحقّق توسعه پایدار روستایی دارد. این توسعه تا حد زیادی به رضایت اعضای آن بستگی دارد؛ بنابراین، هیچ توسعه ای بدون مشارکت، رضایت مندی و اعتماد اجتماعی روستاییان شکل نمی گیرد. براین اساس پژوهش حاضر با هدف ارزیابی و تحلیل رضایت مندی روستاییان از عملکرد دهیاری ها، از لحاظ ماهیت توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف کاربردی می باشد. داده ها به دو روش میدانی و کتابخانه ای جمع آوری شده اند. جامعه آماری آن را سه شهرستان ازنا، خرم آباد و کوهدشت از استان لرستان تشکیل می دهند. ۳۴۴ روستا براساس سه شاخص: توزیع فضایی در سطح شهرستان، درجه دهیاری و سابقه تأسیس دهیاری انتخاب شدند. رضایت روستاییان از عملکرد دهیاری ها در سه زمینه کارکردهای پایه و عملکردی، کارکرد انگیزشی و کیفیت خدمات (قابلیت اطمینان، مسؤولیت پذیری، بُعد فیزیکی، سبک مدیریت و همدلی)، موردمطالعه و با استفاده از مدل کانو، ارزیابی شکاف کیفیت خدمات و نرم افزار Spss مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. نتایج حاکی از آن است که بیشترین رضایت ساکنین منطقه مورد مطالعه به ترتیب از: قابلیت اطمینان، مسؤولیت پذیری، بُعد فیزیکی، سبک مدیریت، کارکرد انگیزشی، کارکرد پایه ای و عملکردی می باشد و کمترین رضایت آن ها از همدلی دهیاری ها است.

گردشگری فیلم یا فیلم توریسم، شاخه ای از گردشگری محسوب می شود که نقش مهمی در جذب گردشگران برای بازدید از مقصدهای گردشگری و توسعه آنها داشته و گردشگری نیز در ترویج و تبلیغ این فیلم ها، تاثیرات متقابل دارد. روستای سولقان در دهستان کن و سولقان و امازاده نوربخش داخل روستا، لوکیشن فیلم برداری بخشی از سریال مسافری از هند بوده است. بر این مبنا، چالش اصلی پژوهش، تاثیرات و پیامدهای این فیلم بر توسعه روستایی و روند جذب گردشگران و تاثیرات گردشگری بر این فیلم است تا بر این اساس، مدل مطلوبی برای تبیین روابط فیلم توریسم با گردشگری روستایی ارائه شود و هدف اصلی این پژوهش نیز بر همین مبنا، پایه ریزی شده است. برای این منظور از طریق تهیه پرسشنامه و انجام مصاحبه با نمونه آماری پژوهش شامل مردم و 267 گردشگر ورودی ، داده های لازم گرداوری شده است .نتایج تحلیل های کیفی و کمی نشان می دهد. همچنین تاثیرات این فیلم بر شناخت روستا، تا حدی قابل قبول اما در زمینه توسعه گردشگری، نفش چندانی ایفا نکرده و تاثیرات متقابل بین فیلم توریسم و توسعه روستایی مشاهده نشده است. در نهایت مدل بهینه توسعه فیلم توریسم در مناطق روستایی با تاکید بر روستای سولقان ارائه شد.

در محیط های روستایی علاوه بر این که از نیروی کار زنان در زمینه های اقتصادی و کشاورزی بهره می گیرند، نقش تصمیم گیری و تصمیم سازی آن ها می تواند عاملی بسیار مهم در حل مسائل مختلف اقتصادی و اجتماعی باشد؛ چراکه مشارکت زنان روستایی در تصمیم گیری ها به عنوان فرایندی فعال در مسیر توسعه روستایی از اهمیتی قابل توجه برخوردار است. پژوهش حاضر نیز با هدف تحلیل عوامل موثر بر تصمیم گیری زنان از لحاظ ماهیت توصیفی- تحلیلی و از نظر هدف کاربردی می باشد. جامعه آماری آن را پذیرندگان کارآفرینی و نوآوری (پرورش و فروش نهال و گل و متعلقات مربوطه)، ساکن در 4 روستا از دهستان سولقان (کشارعلیا، کشارسفلی، سولقان، کن)، که تعداد آن ها بالغ بر 82 خانوار یا به عبارتی 82 مرد پذیرنده و زنان آن ها (در کل 164 نفر) می باشد، تشکیل می دهد. داده ها به دو صورت میدانی و کتابخانه ای با ابزارهایی چون: پرسشنامه، مصاحبه، کتب و مقالات گوناگون، جمع آوری شده اند و جهت تعیین پایایی و روایی ابزار مورد استفاده از روش آلفای کرونباخ (799/0) (با مطالعه 20 نمونه) و روش اعتبار محتوا و قضاوت داوران و متخصصین استفاده شد. داده های به دست آمده با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون تحلیل عاملی، کلموگروف- اسمیرنوف و رگرسیون، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که؛ از نظر مردان عوامل اجتماعی- خانوادگی و شخصیتی در وهله اول بیش ترین تاثیر را بر فرایند تصمیم گیری زنان و همچنین سرعت انتخاب آنان دارند و در درجه بعدی عوامل اقتصادی نقش تعیین کننده ای در این فرایند و پذیرش نوآوری توسط آنان دارا می باشد. و از نظر زنان به ترتیب عوامل اقتصادی، اجتماعی- خانوادگی و شخصیتی، بر فرایند تصمیم گیری آن ها نسبت به پذیرش کارآفرینی، موثرند.

نظریه جغرافیایی پخش به تبیین و تشریح کیفیت و چگونگی گسترش یک پدیده یا نوآوری در طول زمان و در گستره یک فضای جغرافیایی می پردازد تا از این طریق، دلایل وچگونگی پخش و گسترش یک رویداد یا پدیده را از منطقه ای به مناطق دیگر کشف و نقش آن را در توسعه کالبدی روستاها بیازماید. از طرفی واژه کارآفرینی مفاهیمی همچون نوآوری، مخاطره پذیری، ایجاد یا تجدید ساختار یک واحد اقتصادی و اجتماعی، رضایت شخصی و استقلال طلبی را به ذهن متبادر می سازد و از آن جهت که یک نوآوری تلقی می شود قادر است ارتباط متقابل و عمیقی با نظریه پخش برقرار کند. این مقاله در نظر دارد نظریه پخش جغرافیایی را در ارتباط با کارآفرینی در دهستان سولقان مورد آزمون قرار دهد. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی- تحلیلی می باشد. جامعه آماری پژوهش را پذیرندگان کارآفرینی (پرورش نهال و گیاه) در دهستان سولقان، تشکیل می دهند که 82 خانوار به صورت تمام شماری مورد مطالعه قرار گرفتند. برای گردآوری داده ها، از روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شده و ابزار گردآوری اطلاعات، مصاحبه ، مشاهده و پرسشنامه محقق ساخته با طیف لیکرت بوده است. یافته های حاصل از این تحقیق بیانگر آن است که روند پخش موجود کارآفرینی در دهستان سولقان با مرحله دوم نیم رخ موج انتشار و همچنین مرحله میانی منحنی S در مسیر زمان منطبق می باشد. همچنین نتایج نشان داد که سادگی و جذابیت نوآوری، سودبخشی و اقتصادی بودن آن، و میزان سازش پذیری کارآفرینی مورد نظر با تجربه، مهارت و نیاز پذیرندگان، در پذیرش کارآفرینی، به عنوان یک نوآوری و پخش آن بسیار مؤثر بوده و اثرات چشمگیری بر بهبود کالبدی مساکن، معابر و فضاهای عمومی روستاها داشته است.

توسعه به منزله تغییر، از طریق پذیرش شیوه های نوین و توسط انسان های نوآور روی می دهد. از این رو، نوآوری ابزاری مهم در راستای تقویت بنیان اقتصادی روستا تلقی می شود. به طورعمده جوامع محلی، واکنش های متفاوتی در برابر میزان و سرعت پذیرش، یک نوآوری از خود نشان می دهند. از این رو، پژوهش حاضر درنظر دارد عوامل تسریع کننده و محدودیت ساز در پذیرش نوآوری را شناسایی کند که با روش توصیفی-تحلیلی و برمبنای هدف، کاربردی طراحی شده است. جامعه آماری پژوهش را تمامی پذیرندگان کارآفرینی به منزله یک نوآوری، ساکن در 4 روستا از دهستان سولقان، تشکیل می دهند. برای گردآوری داده ها، از روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شده و ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته با استفاده از طیف لیکرت است. داده های به دست آمده در محیط نرم افزاری SPSS و با استفاده از آزمون رگرسیون گام به گام و چندگانه توأم، تجزیه و تحلیل شده است. نتایج بیانگر آن است که دو دسته از عوامل بر پذیرش نوآوری مؤثرند که شامل ویژگی های نوآوری و دیگر خصوصیات پذیرندگان هستند. از ویژگی های کارآفرینی نوآوری است که بر میزان و سرعت پذیرش مؤثر هستند. سادگی و جذابیت، سازش پذیری با تجربه، مهارت و نیاز پذیرنده، هزینه، سودبخشی (اقتصادی بودن)، بازار فروش خوب و از جمله ویژگی های فرد نوآور انگیزه پیشرفت، روحیه نوگرایی، اعتمادبه نفس و خودباوری (باور توانایی)، بیشترین تأثیر را داشته است. اگر شرایط فردی و محیطی، همزمان در به کارگیری کارآفرینی و الگوی پذیرش مورد توجه قرار گیرد، می توان به دستیابی به کارآفرینی پایدار در جامعه امیدوار بود؛ چراکه میزان پذیرش و سرعت آن را تنها خصوصیات نوآوری تعیین نمی کند بلکه ویژگی های پذیرندگان نیز بسیار مهم و مؤثر است.

یکی از مهم ترین نیازهای کشورهای مختلف برای دستیابی به توسعه، بهره مندی از شیوه های حمل ونقل مؤثر بر انتقال کالا و خدمات در زمان کمتر، همراه با ایمنی بیشتر است. ساخت و بهره برداری از جاده ها در کشورهایی از جمله کشور ما که با هدف های یادشده انجام می شود، در صورت نبود توجه کافی به مسائل زیست محیطی، مشکل های متعددی را ایجاد می کند که برآیند آن ها، بر تحقق هدف عمدة توسعة پایدار، تأثیرگذار خواهد بود. احداث آزادراه تهران- شمال، یکی از پروژه های درحال انجام است که آثار زیست محیطی متعددی بر دهستان کن- سولقان دارد. پژوهش حاضر، کاربردی و روش انجام آن پیمایشی است. در گردآوری اطلاعات، از روش اسنادی و میدانی استفاده شده است. ابزار گردآوری اطلاعات، به دلیل ماهیت پژوهش، پرسشنامه، مشاهده، مصاحبه با کارشناس و افراد محلی بوده است. اطلاعات به دست آمده، با استفاده از مدل ماتریس ایرانی مخدوم، تجزیه و تحلیل شده اند. نتایج بیانگر آن است که این پروژه با داشتن آثار مفیدی در زمینة کاهش استهلاک وسایل نقلیه، صرفه جویی در وقت رانندگان، افزایش درآمد ملی، کاهش ترافیک، کاهش مصرف سوخت، کاهش تصادف ها به لحاظ ایمنی بیشتر نسبت به سایر مسیرها، آثار مخربی نیز بر محیط بیولوژیکی، فیزیکی، جغرافیایی و موقعیت توریستی دهستان سولقان دارد. همچنین نتایج مدل بیانگر آن است که این پروژه با ارائة گزینه های اصلاحی و به شرط بهسازی، قابلیت اجرا دارد.

توسعه انسانی پایدار جز از رهگذر رعایت عدالت بین دو جنس میسر نمی شود و تا زمانی که زنان خارج از گردونه توسعه قرار دارند، توسعه همچنان ابتر و ناتوان خواهد ماند. کارآفرینی روستایی راهکار جدیدی در نظریه های توسعه برای توانمندسازی و ظرفیت سازی افراد، به خصوص زنان در مناطق روستایی در راستای دستیابی به توسعه پایدار است. این مقاله در نظر دارد شرایط پذیرش و پخش کارآفرینی را با هدف بازیابی مجدد جایگاه زنان در فعالیت های اقتصادی و توسعه عدالت گرا، بین زنان و مردان، تحلیل نماید. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و به روش توصیفی انجام شده است. جهت گردآوری داده ها، از روش کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. ابزار گردآوری اطلاعات، مصاحبه، مشاهده و پرسشنامه محقق ساخته با طیف لیکرت بوده است. جامعه آماری پژوهش، زنان و مردان 82 خانوار پذیرنده کارآفرینی در دهستان سولقان بوده است که به صورت تمام شماری مورد بررسی قرار گرفته اند. داده های به دست آمده در محیط نرم افزاری SPSS با استفاده از آزمون های ناپارامتریک و پارامتریک، مورد تجزیه و تحلیل واقع شده است. نتایج نشان داد فرآیند پخش کارآفرینی در بین زنان و مردان تحت تأثیر عوامل درونی مانند نقش (مسئولیت های خانه و خانواده) و شرایط فردی و شخصیتی و همچنین عوامل بیرونی مثل وضعیت مالی و اقتصادی متفاوت است. علاوه بر این، عوامل نهادی و سازمانی و عوامل قانونی و حقوقی نیز بر این فرآیند تأثیر می گذارد و به همین ترتیب ویژگی های خانوادگی، ویژگی های اجتماعی- فرهنگی جامعه و عوامل جغرافیایی و محیطی، نیز فرآیند پخش کارآفرینی را در بین زنان و مردان متفاوت می سازد.

با توجه به این که حب ذات، میلی فطری در انسان هاست و از طرفی دیدگاه هایی متفاوت و حتی متضاد درباره ی آن وجود دارد، پژوهش حاضر بر آن است تا این مسأله را از جنبه ی اخلاقی و با روش تطبیقی و تحلیلی بررسی کند. بدین منظور دو مکتب مهم اخلاقی، یعنی: وظیفه گرایی و فضیلت محوری اسلامی انتخاب شد. در بررسی روشن شد که در مکتب وظیفه گرایی بین تعریف ارائه شده از حب ذات و مبانی این مکتب تناقض وجود دارد، ولی مکتب اسلام با قرار دادن حدودی برای حب ذات، آن را به وسیله ای برای رسیدن به هدف والای انسان، یعنی قرب به خدا، تبدیل می کند