محمد خزائی

مسجدجامع شوشتر در دوره خلافت خلیفه المسترشدبالله ابومنصور فضل بن المستظهربن المفتدی (512-529ق) ساخت آن به پایان رسید تاریخ شروع ساخت آن سال 254 ق است. می توان آن را یکی از مساجد اوایل دوره اسلامی در ایران دانست که در دوره های بعد مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. کتیبه های کوفی گچ بری این مسجد شامل کتیبه کوفی محراب اصلی (آیات سوره اسراء) و کتیبه کوفی (سوره یس) است. کتیبه کوفی (سوره یس) بر دیوار محراب مسجدجامع شوشتر از نمونه های موفق خط کوفی در تزیینات بناست. طول کتیبه سی و دو متر شامل آیات 8 تا 23 سوره یس است. این کتیبه ترکیبی از خط کوفی ساده و برگدار با پس زمینه ای از نقوش اسلیمی است. هدف این پژوهش دستیابی به ساختار و ویژگی های بصری کتیبه کوفی (سوره یس) مسجدجامع شوشتر است. سؤال این است که ساختار تشکیل دهنده در نظام نوشتاری خط کوفی کتیبه (سوره یس) مسجدجامع شوشتر چگونه است و ازچه ویژگی ها و قابلیت های بصری پیروی می کند؟ روش پژوهش پیش رو توصیفی_تحیلی است و جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای_میدانی انجام شده است. تجزیه و تحلیل داده ها به صورت کیفی است. نتایج تحلیل ها نشان می دهد که ساختار این کتیبه از نظام نوشتاری و نظام گیاهی مورد استفاده در کتیبه های کوفی پیروی می کند. نظام نوشتاری کتیبه کوفی (سوره یس) دارای ساختار نظامند دیگری است که شامل خطوط کرسی و خطوط راهنماست. این خطوط با نسبت معینی از یکدیگر قرار گرفته اند و کلمات در سی و دو متر کتیبه روی این خطوط طراحی شده اند. ضخامت حروف عمودی، فاصله بین حروف و کلمات، از خطوط راهنمای عمودی با فاصله یکسان نیز پیروی می کند. ارتفاع کشیدگی های حروف ارتفاع دار مانند الف ها دو برابر نظام نوشتاری در این کتیبه است. فضای خالی بین کشیدگی های حروف ارتفاع دار در کل کتیبه باهم برابر است. تکرار فضاهای برابر در این کتیبه ضرب آهنگی از فضاهای منفی ایجاد کرده است که با طراحی نقوش اسلیمی پر شده است.

در این تحقیق گرمای زودهنگام ایستگاه همدید اندیمشک در طی دوره آماری 1390–1360 با رویکرد محیطی به گردشی مورد بررسی قرارگرفت. سپس با تحلیل داده های موجود ایستگاه روزهای گرم 30 درجه سانتیگراد و بالاتر از آن در اردیبهشت دوره 30 ساله شناسایی و به عنوان روزهای گرم زودهنگام بهاره شهر اندیمشک احصاء شد؛ در این راستا از داده های مربوط به ترازهای پانصد و 700 هکتوپاسکال، همچنین نقشه های دما تراز 1000 هکتوپاسکال در قلمرو جغرافیایی 0 تا 80 درجه طول شرقی و 0 تا 80 درجه عرض شمالی استفاده و نقشه های مرتبط در محیط نرم-افزارGrads ترسیم شد. داده های مربوطه از مرکز باز تحلیل ملی پیش بینی محیطی و مرکز ملی پژوهش های هواشناسی به صورت دیده بانی 6 ساعته با تفکیک مکانی 5/2 × 5/2 درجه دریافت شد. در سال 1385 به دلیل اینکه گرمترین اردیبهشت در طی دوره با 14 روز هوای گرم 30 درجه سانتیگراد و بالاتر بوده، انتخاب شد. با تحلیل همدید نقشه ها در این سال مشخص شد یکی از دلایل ایجاد گرما استقرار و گسترش پرارتفاع آزور در تراز 500 هکتوپاسکال که سبب حاکمیت هوای گرم بر روی اندیمشک می شود و همچنین پرفشار جنب حاره که محل فرونشینی هوا می-باشد و به دلیل گرمایش بی دررو و ایجاد پایداری با هوای گرم و خشک همراه هستند. از عوامل دیگر وجود بعضی پرفشارها بر روی دریای ماندران در شمال کشور است که مانع ریزش هوای خنک از عرض های بالاتر شده و تداوم کم فشار گنگ را در سطح زمین قوت بخشیده است و سبب گرمای زودهنگام هوای اندیمشک می شود.

گفتمانِ تبلیغاتی در دنیای کنونی دیر زمانی است که به جای اشاره صریح به پیام تبلیغاتی، استفاده غیرمستقیم و ضمنی از مفهوم مورد نظر را برای موفقیت در هدف، در پیش گرفته است. دلالت ضمنی به موضوع تبلیغ، خوانش گر را با سطوح مختلف نظام نشانه ای دیداری مواجه خواهد کرد و موجب تعامل هر چه بیشتر او خواهد شد. هدف این مقاله بررسی کاربردها و جلوه های حضور استعاره در سطوح نظام های نشانه ای دیداری و درک قابلیت های آن برای معنا آفرینی در پوستر های عاشورایی به عنوان رسانه ای تبلیغاتی است، به همین منظور نمونه های مختلفی از پوستر های عاشورایی خلق شده در سال های اخیر مورد بررسی قرار گرفته اند. در این پژوهش با دو سؤال اصلی مواجه شده ایم؛ آیا تحلیل سطوح مختلف نظام های نشانه ای دیداری در طراحی پوستر های عاشورایی کاربرد دارد و چگونه عناصر بصری، کلامی و نیز تعامل آنها با یکدیگر، سبب ظهور جلوه های گوناگون استعاره در پوسترها می شوند. طی بررسی های انجام شده این نتیجه حاصل گشت که استعاره در هر سه سطح نظام نشانه ای دیداری قابلیت ظهور دارد و کارکرد متفاوت استعاره در هر یک از این سطوح که به سبب نحوه چیدمان عناصر و ماهیت آنان شکل گرفته است، منجر به نمایان شدن وجوه مختلفی از استعاره، ایجاد خوانش های گوناگونی از سوی مخاطب در این ارتباط و بروز معانی مختلفی از گفتمان موجود در پوستر های عاشورایی می گردد. درک هر یک از این مفاهیم امکان قیاس بین جنبه های ظهور استعاره در سطوح مختلف نظام نشانه ای دیداری و بررسی قابلیت های هر یک از این سطوح برای معنا بخشی به اثر و گفتمان استعاری را فراهم می کند.