میثم صفرپور

ارزیابی مراکز اقامتی گردشگران یکی از ارکان اصلی در برنامه ریزی و مدیریت مقاصد گردشگری به شمار می رود و به عنوان عناصر ثانویه گردشگری بازخورد بسیاری در میزان رضایت گردشگران ایجاد می کنند. توجه به این عناصر در گردشگری درمانی که با موضوعیت درمان، اسکان و دسترسی به مراکز درمانی ایجاد شده است دوچندان می نماید. هدف از این پژوهش بررسی و تحلیل فاصله و توزیع مکانی هتل ها نسبت به جاذبه های گردشگری درمانی شهر شیراز می باشد. نوع این پژوهش  از نظر هدف کاربردی - توسعه ای و روش آن، توصیفی- تحلیلی است. تجزیه و تحلیل اطلاعات در محیط GIS با استفاده از توابع تحلیل شبکه صورت گرفته است. در تحلیل های مربوط به پراکنش هتل ها و جاذبه ها از توابع تحلیل خوشه ای فضایی چند فاصله ای و توزیع جهت دار استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که از تعداد 49 بیمارستان، 231 جاذبه ثانویه گردشگری درمانی و 43 هتل موجود در سطح شهر شیراز، بیشترین تعداد هتل ها وجاذبه ها در منطقه 1 قرار گرفته است. توزیع هتل ها بر اساس میانگین فاصله از بیمارستان ها، بیشتر در مناطق مرکزی شهر شیراز(بخش هایی از مناطق 1،2،8 و 3) صورت گرفته است. میانگین کل فاصله هتل ها نسبت به بیمارستان ها4301 متر می باشد. کم ترین انحراف استاندارد مربوط به هتل سینا (1/880 متر) و بیشترین انحراف استاندارد مربوط به مجتمع جهانگردی شیراز (14270 متر ) می باشد.

گردشگرییکیازبزرگترینمحرک هایاقتصادیقرنحاضربه شمارمی رود؛تاآنجاکهبیشاز10درصدازدرآمد ناخالصداخلیکشورها رادرسطحجهانتشکیلمی دهد. صنعت گردشگریبهلحاظدرآمدزاییوتأثیردررشداقتصادیکشورها،در حالتبدیل شدنبهصنعتاولدرجهاناست؛ لیکن دستیابیبهمزیّتنسبیدراینبخش،نیازمندایجادزیرساخت هایمناسب، تأمیننیازمندی هایگردشگرانوایجادتسهیلاتمطلوب گردشگری است. از میان این زیرساخت ها، مراکزاقامتیبه عنوانمبدأومقصد گردش هایروزانه،ازاهمیتبسیار زیادیبرخوردارند و دارای بیشترین تأثیر اقتصادی در صنعت گردشگری هستند. هدف از تحقیق حاضر، بررسی و تحلیل پراکنش فضایی هتل ها نسبت به جاذبه های گردشگری در شهر شیراز است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و شیوه جمع آوری داده ها، کتابخانه ای و میدانی است. تجزیه و تحلیل اطلاعات در محیط GIS با استفاده از توابع تحلیلشبکه صورت گرفته است. در تحلیل مربوط به پراکنش هتل ها و جاذبه ها، از توابع تحلیل خوشه ای فضایی چند فاصله و توزیع جهت داراستفاده شده است. نتایج نشان دهنده آن است که پراکنش فضایی هتل ها نسبت به جاذبه های گردشگری، متناسب با نیاز گردشگری در مناطق شهری شیراز صورت نگرفته است؛ به طوری که توزیع فضایی هتل ها و جاذبه ها به صورت الگوی خوشه ای و متمرکز در بخش مرکزی شهر در خیابان های رودکی، اهلی، توحید و زند قرار گرفته اند. توزیع جهت دار هتل ها به لحاظ سطوح دسترسی و ظرفیت در محدوده تحت پوشش توزیع جهت دار جاذبه هاست. میانگین کل فاصله هتل ها نسبت به جاذبه های گردشگری 5/2402 متر است. این تمرکز در بخش مرکزی باعث به وجود آمدن مسائلی مانند عدم دسترسی مناسب به همه جاذبه های گردشگری، افزایش ترافیک، محدود شدن فضای گردشگری شهر و افزایش انواع آلودگی ها در بخش متراکم شهر شیراز شده است.

بافت های باارزش تاریخی جدای از رسالت خود در بازشناسی هویت شهری، نه تنها به عنوان فضای کسب وکار، بلکه از جذاب ترین مقاصد گردشگری شهرها نیز به شمار می روند. این گنجینه های باارزش در کلان شهرهای جهان سوم معمولاً در دوره مدرنیسم به مناطق پرتراکم و گره های ترافیکی تبدیل شده و چالش های حاصله از این روند منجر به منزوی شدن آن ها و نیز هویت اصلی شهر گردیده است. هدف پژوهش حاضر شناسایی پهنه های مستعد گردشگری برای توسعه الگوی دسترسی پیاده در بافت تاریخی فرهنگی کلان شهر شیراز می باشد. روش تحقیق حاضر، اسنادی و میدانی بوده و داده های اولیه به صورت پیمایشی از طریق پرسشنامه تهیه و استخراج گردیده اند. یافته ها نشان می دهند بااینکه نزدیک به 80 درصد گردشگران از وضعیت ترافیکی شیراز ناراضی اند، میزان رضایتمندی آن ها از نحوه دسترسی به جاذبه های خارج از بافت تاریخی فرهنگی شیراز بیشتر از داخل این بافت بوده است. آن ها چالش های مربوط به مسیرهای منتهی به جاذبه ها (30 درصد) و نیز ماهیت بافت تاریخی شهر (26 درصد) را مهم ترین دلایل وضعیت مذکور می دانند. مقاله حاضر، با استفاده از AHP و GIS و نیز معیارهای مکان یابی، پهنه ها و مسیرهای مستعد برای توسعه محورهای پیاده را انتخاب نموده و در نهایت به ارائه نتیجه گیری و پیشنهاد ها انجامیده است. با توجه به مطالعات و تجزیه وتحلیل های صورت گرفته، پهنه مناسب جهت انتخاب مسیرهای پیاده گردشگری حدفاصل بین شاه چراغ و علاءالدین حسین و کوچه های فرعی منشعب از آن ها انتخاب شده است.

در اغلب موارد فضای گردشگری شهری بسیار محدودتر و کوچک تر از کل نظام پهنه ی شهر است. برنامه ریزی گردشگری شهری نیازمند شناخت صحیح از فضاهای گردشگرپذیر در شهر است. این فضاها از سه الگوی خطی، نقطه ای و سطحی تشکیل شده است که با فرآیند حرکتی گردشگران معنی دار   می شوند. تعیین مسیرهای ویژه ی گردشگری رهیافتی جهت تعیین الگوی تراکم حرکتی گردشگران در وضع موجود و بهینه است. هدف از تعیین مسیرهای ویژه ی گردشگری، مدیریت اجتماعی- مکانی فضاهای ویژه ی گردشگری است. در پژوهش حاضر با استفاده از تلفیق الگوهای خطی، نقطه ای و فرآیند حرکتی گردشگران، روشی جهت تعیین مسیرهای ویژه ی گردشگری پیشنهاد شده است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی است. نتایج تحقیق نشان می دهد که الگوی فضایی مناسب برای تعیین مسیرهای ویژه ی گردشگری باید در وحله ی اول دارای نگرشی سیستماتیک نسبت به همه ی عناصر دخیل در موضوع باشد، میزان جذابیت مقاصد گردشگری را لحاظ نماید، اولویت بندی گردشگران در انتخاب سفرهای درون شهری را رعایت نماید، همزمان اصول و معیارهای شهرسازی در انتخاب مسیرهای بهینه وارد سازد و در نهایت، حداکثر تراکم حرکتی گردشگران در حالت موجود و بهینه را شامل شود.

رشد روزافزون جمعیت و به تبع آن توسعه شهری باعث ایجاد تغییراتی در جابجایی انسان و کالا در سطح شهر می­شود که گاهی این تغییرات از نظر ساختاری با سیستم موجود در شهر خوانایی ندارند. سیستم BRT یکی از اشکال حمل و نقل توده ای است که در راستای حل مشکل ترافیک و حرکت به سمت توسعه پایدار شهری طراحی و اجرا شده است. در این مسیر برنامه ریزان و سیاستگذاران همچنان به سرمایه گذاری در شبکه حمل و نقل و متراکم سازی اراضی، فارغ از اثرات وسیع اقتصادی- اجتماعی بر سیستم شهر، علاقه نشان می دهند. این مطالعه با هدف بررسی و ارزیابی اثرات سیستم BRT بر کاربری های تجاری حاشیه خیابان در شهر تبریز از فلکه دانشگاه تا چهارراه شریعتی انجام پذیرفت ه است . روش پژوهش اسنادی و میدانی است و داده ها به صورت پیمایشی از طریق پرسشنامه و مصاحبه با کسبه و بازاریان جمع آوری شده است. سپس با استفاده از نرم افزرارهای ACCESS و SPSS تجزیه و تحلیل و پردازش اطلاعات صورت گرفته و در نهایت با وارد کردن داده ها به محیط GIS ، از طریق ماژول زمین آمار ( Geo Statical )، نمودارهای مکانی داده ها ترسیم و نقشه های خروجی برای سهولت تجزیه و تحلیل بصری آماده شده اند. بر اساس نتایجی که از تحقیق حاضر به دست آمده است؛ سوای رکود بازار و مشکلات اقتصادی، تأثیرات سوء خطوط BRT بر کاربری­های تجاری به خصوص در قیمت سرقفلی­ها و اجاره بها و تعداد مراجعه کنندگان به مغازه­ها و فروشگاه ها به طور چشمگیری نمایان است که البته اثرات سوء بر کاربری های تجاری قسمت شمالی نسبت به کاربری های جنوبی ملموس­تر است.

نحوه پراکنش خدمات روستایی نشانگر میزان رشد و توسعه یافتگی مناطق روستایی و  بالطبع نحوه نگرش به ساز و کارهای برنامه ریزی غیرمتمرکز در سطح کشور می باشد. در پراکنش خدمات روستایی در مراحل اولیه توسعه یافتگی، توجه به شاخص های کالبدی، اجتماعی و اقتصادی حائز اهمیت بسیاری است. در پژوهش حاضر با توجه به شرایط منحصر به فرد بخش درودزن در نزدیکی به مراکز جمعیتی و اقتصادی شیراز و مرودشت، سعی در سطح بندی مراکز خدماتی روستایی جهت نیل به اهداف پایداری در سطح منطقه شده است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی با استفاده از مدل های کمی جهت سطح بندی مراکز روستایی می باشد و از نظر هدف در دسته تحقیقات کاربردی

بخش عمده ای از مدیریت تصویر و ذهنیت گردشگران از شهر، ریشه در میزان رضایتمندی آن ها از نحوه دسترسی به مقاصد و جاذبه های گردشگری دارد چرا که این مرحله از مسافرت نه تنها آثار مثبت و منفی اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و زیست محیطی برای مهمانان و میزبانان در پی دارد، بلکه مهم ترین وجوه برنامه ریزی و بازاریابی گردشگری را نیز در بر می گیرد. پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل مسیرهای دسترسی گردشگران به جاذبه های شهر شیراز، در راستای تحلیل تصویر ذهنی گردشگران و میزان رضایتمندی آن ها از نحوه دسترسی به مقاصد گردشگری و تعیین الگوی حرکتی آنان در سطح شهر پرداخته است و از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) به عنوان ابزاری مفید در تلفیق و تولید اطلاعات مکانی استفاده گردیده است. روش تحقیق پژوهش، میدانی و توصیفی تحلیلی بوده و داده های اولیه به صورت پیمایشی از طریق پرسشنامه تهیه و به پایگاه داده در GIS تبدیل گردیده اند. نتایج پژوهش نشان می دهد الگوی رفتاری گردشگران در شهر شیراز بهینه ناست به گونه ای که میانگین طول مسیر انحرافی که گردشگران در سطح شهر شیراز طی می نمایند، 13 کیلومتر است. در این پژوهش با استفاده از اصول و ضوابط شهرسازی و گردشگری، بهینه ترین مسیرها و سطوح گردشگری در شهر شیراز پیشنهاد شده است.