مهدی حسین آبادی

هر اقدام توسعه ای شهری، ناگزیر پیامدهای اجتماعی را برای شهروندان به دنبال خواهد داشت. این مقاله با هدف شناخت پیامدهای اجتماعی «پروژه سوله بازیافت زباله پل کن» در منطقه ۹ تهران تهیه شده است. این مطالعه با استفاده از روش «ارزیابی اثرات اجتماعی» و تکنیک های کمی (پیمایش ۲۱۲ نفر) و کیفی (۳۰ مصاحبه عمیق فردی) با گروه های تحت تأثیر انجام گرفته است. مهمترین پیامدهای اجتماعی این پروژه به شرح زیر است: با بهره برداری از پروژه سوله بازیافت، کارکنان مراکز همجوار از جمله کمپ ترک اعتیاد، گرمخانه، خودروسازی سایپا، مجموعه ورزشی و فرهنگی کارگران نه تنها از پیامدهای منفی (آلودگی زیست محیطی و بهداشتی، بیماری های تنفسی و بوی نامطبوع) پروژه تأثیر خواهند پذیرفت، بلکه زمینه بروز آسیب های اجتماعی، گروه های منحرف و کجرو (اعتیاد و فروش موادمخدر) در بین کارکنان این مراکز ایجاد خواهد شد زیرا کارگران سوله بازیافت اغلب دارای سوابق مصرف و فروش مواد مخدر، سرقت، نزاع و درگیری بوده و برقراری ارتباطات مداوم و گسترده این گروه با معتادان کمپ و افراد بی خانمان گرمخانه که در همجواری سوله بازیافت واقع شده اند زمینه بروز این گونه آسیب های اجتماعی را افزایش خواهد داد.

این مقاله به بررسی اثرات اجتماعی و فرهنگی احداث فضاهای شهری بر زنان و دختران جوان می­پردازد که به صورت موردی مجموعة شهربانو در منطقة ۱۱ تهران مورد بررسی قرار گرفته است. روش مورد استفاده در این پژوهش، روش تحقیق کیفی با استفاده از بررسی ارزیابی اثرات اجتماعی (اتا) است. در این روش طی ده مرحله، پیامدهای اجتماعی پروژه مورد ارزیابی قرار می گیرد. نمونة آماری بر اساس مصاحبه با زنان ساکن منطقه و مسؤولان شهرداری و زنان فعال در ادارات مختلف منطقه که به احتمال زیاد در آینده از این مجموعه استفاده می­کنند، انتخاب شدند. برای انجام مصاحبه­های عمیق فردی و گروهی ۳۰ نفر از بین زنان منطقه، مسؤولان شهرداری منطقه، زنان عضو شورایاری محلات، فرهنگسراها، سرای محله، خانة فرهنگ، مراکز آموزشی ساکنان منطقه انتخاب گردیدند و با انجام مصاحبه تأثیرات مثبت و منفی اجرای این طرح سنجیده شد. اجرای این مجموعه دارای اثرات منفی از قبیل محدود کردن زنان به فضاهای محدود و مشخص و دوری از فضاهای عمومی جامعه خواهد بود. البته اثرات مثبت ایجاد این مجموعه برای زنان بیشتر از اثرات منفی است به گونه­ای که اجرای این مجموعه دارای پیامدهای اجتماعی مثبت از قبیل: تحکیم بنیان خانواده، بهبود روابط با همسر و دختر، کمک به مادران در تربیت فرزندان برای زندگی اجتماعی بهتر، کاهش آسیب­های اجتماعی و انحرافات، افزایش توانمندی اجتماعی، روحی، روانی و جسمانی زنان و دختران منطقه خواهد بود.

هدف: روابط کار صنعتی همواره درگیر تنش های مختلفی بوده است. بررسی این رابطه تنش آمیز در بنگاه های اقتصادی زمینه ای برای شناخت وجوهی از وضعیت انسجام اجتماعی در جامعه ایران است. این تحقیق با هدف بررسی وضعیت روابط کار و انسجام اجتماعی در بنگاه های اقتصادی انجام شده است. روش: روش به کارگرفته شده در این تحقیق، روش ترکیبی است. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که تنش و اختلافات کارگری و کارفرمایی و رشد قراردادهای موقت و متعاقب آن، افزایش سهم نیروی کار قراردادی انسجام اجتماعی را تهدید می کند. احساس بی ثباتی و تبعیض فزاینده و وجود محیط پرتنش کار به رشد احساس بیگانگی نیروی کار با منافع بنگاه منجر می شود. همین احساس در میان کارفرمایان نیز به صورت دیگری ایجاد می شود. به علت ضعف نهادهای حل اختلاف و تشکل های کارگری و کارفرمایی، اختلافات می تواند به سرعت تبدیل به تنش شود. نتیجه: روابط کار در ایران به نحوی سازمان یافته است که به کاهش و سست شدن انسجام اجتماعی کمک می کند. کنش های دو طرف که بر مبنای پیگیری و به حداکثر رساندن منفعت شخصی و گروهی سامان یافته است، اصل روابط کار منعطف زمینه ساز انسجام اجتماعی را نقض می کند. در این رابطه به جای اینکه هر دو طرف بخشی از منافع خود را معطوف به طرف دیگر کند تا منافع مشترک را به حداکثر رسانند و درصدد به حداکثر رساندن منافع خود باشند؛ پدیده ای که به آن تنش و تضاد در روابط سازمانی و صنعتی گفته می شود ، انسجام اجتماعی در محیط کار را با چالش مواجه کرده است.

زمین لغزش و زمین لرزه از مخاطرات طبیعی هستند که هر ساله باعث ایجاد خسارتهای جانی و مالی فراوانی در سطح کشور شده است. در این تحقیق پس از تهیه نقشه زمین لغزشها با استفاده از کارهای میدانی و نقشه های زمین شناسی، عوامل موثر در وقوع زمین لرزه و زمین لغزش در کوه باقران تهیه شد. و تراکم سطح آنها(وزن داخلی) محاسبه گردید. مقایسات زوجی بین این پارامترها صورت گرفت در این زمینه پارامترهای موثر، اولویت بندی شد. در مرحله بعدی با استفاده از منطق فازی، درجه عضویت پارمترها مشخص شد و در پایان با هم تلفیق شدند. از بین عوامل موثر بر زمین لرزه، پارامتر هم شتاب بیشترین وزن را به خود اختصاص داد. و از بین عوامل موثر بر وقوع زمین لغزش پارامتر همشتاب لرزه ای و فاصله از گسل بیشترین وزن را به خود اختصاص دادند. براساس نقشه های خروجی فازی زمین لرزه مشخص شد که جمع جبری فازی بهترین تطابق را با پراکنش زمین لرزه در منطقه دارد طوری که 42 درصد منطقه در کلاس خطر زیاد و خیلی زیاد زمین لرزه قرار دارد. در پایان پس از تلفیق نقشه های حاصل از زمین لغزش و زمین لرزه مشخص شد که جمع جبری فازی بهترین تطابق را دارد که به ترتیب 26/0، 19/0، 22/0 ،21/0 و 12/0 درصد از منطقه در کلاسهای خطر خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد نهایی حاصل از تلفیق زمین لرزه و زمین لغزش قرار دارد.

موضوع "ارزیابی تأثیرات اجتماعی و فرهنگی" طرح ها و پروژه های در ایران در سال های اخیر مطرح شده است. این ارزیابی در مورد آن دسته از طرح ها و لوایح که دامنه تأثیرگذاری آنها در سطح ملی است، مانند طرح های تحقیقاتی انجام شده در وزارت خانه ها و سازمان های بزرگ ضروری تر است. در نخستین بند سیاست های کلی برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب 1389/10/15 ابلاغی از سوی رهبر معظم انقلاب و نیز در ماده (2) قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران، و در بند 9 سیاست های ابلاغی مقام معظم رهبری در سال جاری، تهیه پیوست اجتماعی و فرهنگی برای طرح های مهم و جدید مورد تاکید و تصویب قرار گرفت. شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در تاریخ 92/1/21 «نظام نامه پیوست فرهنگی طرح های مهم وکلان کشور» را تصویب و ابلاغ نمودند. بنابراین، داشتن پیوست اجتماعی برای همه طرح ها و برنامه های کلان در کشور الزامی است. بر همین اساس کلیه طرح ها و برنامه های کلان سازمان تأمین اجتماعی از ابتدا با یک پیوست همراه شده تا اثرات این برنامه و سیاست ها بر ذی نفعان این حوزه من جمله مردم، صندوق ها و سایر اجزای نظام تأمین اجتماعی مشخص شود. هدف و روش : هدف از انجام این مطالعه شناسایی انواع پیامدهای احتمالی و اقدامات تعدیلی متناسب با ماهیت تاثیرات اقدامات، برنامه ها و سیاست ها قبل یا حین انجام است. روش پژوهش مبتنی بر روش توصیفی تحلیلی و جمع آوری اطلاعات مربوط به مسئله و مطالعات مرتبط به روش کتابخانه ای در خصوص ارزیابی تاثیر اجتماعی است. نتیجه: از آنجا که سازمان تأمین اجتماعی دارای برنامه های عمرانی، درمانی، حمایتی، بیمه ای و حکمرانی شرکتی است، سنجش دقیق تأثیرات اجتماعی برنامه ها و سیاست ها بر جامعه هدف، نیازمند ارزیابی تاثیرات اجتماعی، فرهنگی پروژه ها قبل از انجام یا بررسی مجدد برنامه ها به منظور کاهش اثرات منفی اجتماعی و فرهنگی آنها بر جامعه هدف است. انجام این گونه مطالعات می تواند به گفتمان سازی در زمینه شناسایی و اهمیت انجام ارزیابی تاثیر اجتماعی فرهنگی طرح ها و... به منظور کاهش پیامدهای احتمالی، تعدیل یا اصلاح تصمیمات و سیاست های کلان در حوزه تامین اجتماعی کمک شایانی نماید.