عبدالعلی آل بویه لنگرودی

ارتقت اللغه الشعریه الحدیثه من أداه التّعبیر إلی لغه الخلق والإبداع. وهی ذات نظام خاص تتبیّنُ علاقهَ الشاعر بالعالم وما حوله ورؤیته للأشیاء. لغه الشّعر تتضمّن الألفاظ والتراکیب والصور التی تتشکلُ منها القصیده. قد تغیّرت لغه الشعر فی العصر الحدیث للتنسیق مع ظروف المجتمع الجدیده، فجدّد الشّعراء لغتهم لمواکبهِ الأجواء السّائده فی المجتمع. یعدّ یوسف الخال وحسین منزوی من روّاد الشّعر الحرّ فی اللغه العربیّه والفارسیّه ویتمثّل التّجدید فی لغتهما الشّعریه بأجزاءها المختلفه. فهذه الدراسه تهدف إلی معالجه ومقارنه جمالیّات اللغه الشّعریّه عندهما معتمدهً علی المنهج الوصفی- التحلیلی، ومن أهمّها: ظاهره التکرار فی شعر الخال بعد خلق الموسیقی یخدم المعنی ویؤکّده ومنزوی یستعمله لخلق الموسیقی أکثر من الإعتناء بالمعنی، فی استعمال الضمیر الذّاتی یستخدم الخال ضمیر الجمع لإلتزامه بأمور مجتمعه ومنزوی یستخدمه مفرداً للتعبیر عن عواطفه، وعند دراسه الحقول الدلالی فی شعرهما تتبیّن العلاقات الوثیقه بین المفردات والصوره الکلّیه فی القصیده، والخال أتی بالمفارقه التّصویریه لتطوّر لغته والمفارقه فی تصاویره تعبّر عن أمله وخیبته تجاه قومه وعند منزوی هذا الفنّ یتمثّل فی الحبّ وفی خوفه ورجاءه إزاء المعشوق، یتجسّد الإنزیاح الإستبدالی فی شعر الخال کثیراً ویؤدّی هذا إلی التّعقید فی شعره وتمنح هذه الظاهره شعر منزوی أکثر جمالاً وروعه، منزوی یتمکّن من إمتزاج الحواس المختلفه ووالخال یمتزج الحواسّ بالأمور الإنتزاعیّه، من میزات البارزه فی لغه الخال الشعریّه کثره الصوره المنتزعه من الأسطوره الّتی تمنح شعره صوره کلیّه تستوعب الشعر وأجزاءه وهو فی هذا الفن أفضل من منزوی.

من أنواع الرموز التی وظفها الشاعر المعاصر هو رمز الشخصیات التاریخیه التی انتخب الشاعر فیها بطلا من الأبطال التاریخیه، توافق طبیعه الأفکار والقضایا والهموم التی یرید أن ینقلها إلی المتلقی. فهذه الدراسه التی اعتمدت فی خطتها علی المنهج الوصفی- التحلیلی، تهدف إلی معالجه أهم وأبرز دلالات رمز جیفارا ، ومن أهمّها رمز الثوره، الجهاد والمقاومه، التضحیه والفداء، الصحوه والوعی، الرجاء والأمل. وظف الشعراء شخصیه جیفارا کرمز لیعبروا عن القضایا الحاضره فی العالم العربی، وفی صدرها قضیه فلسطین واستبداد الحکام فی الدول العربیه. فالشاعر یستفید من شخصیه جیفارا الثائر لکی یُثیر الشعب العربی ضد الصهاینه والمستبدین والمستکبرین وسالبی حقوقهم الانسانیه.

موسیقی، نقش بارز در ساختار شعر امروزی دارد و باعث برانگیختن احساسات مخاطب و نیز زیبایی کلام می شود. ارتباط شعر با موسیقی موضوع غیرقابل انکار است؛ زیرا زیبایی و ماندگاری هر شعری بستگی به میزان بهره مندی آن از موسیقی دارد. ازاین رو محمود درویش و قهّار عاصی، ازجمله شاعرانی هستند که به عنصر زیبایی شناسی توجّه ویژه نشان داده اند. شعر درویش، برخاسته از روح حماسی او و برآمده از حس وطن پرستی او نسبت به سرزمین فلسطین است و مجموعه «از آتش از ابریشم» قهّار عاصی نیز، از روحیه وطن پرستانه او حکایت دارد؛ هردو کوشیده اند تا با یهره گیری از عنصر موسیقی، مفاهیم و مضامین را به شکل زیبا به مخاطب انتقال دهند. هدف این پژوهش بررسی تطبیقی نظام موسیقایی دو مجموعه شعری «کزهر اللوز أو أبعد» محمود درویش و «از آتش از ابریشم» قهّار عاصی بر اساس روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از آمارهای دقیق از اشعار برگزیده دو شاعر است. بررسی ها نشان می دهد که آنان در اغلب مضامین شعری خویش باهم اشتراک دارند ولی نگارندگان، می کوشند تا شیوه کاربرد موسیقی در شعر این دو شاعر و نحوه همخوانی موسیقی با محتوای آن را روشن سازند. نتایج به دست آمده نشان می دهد که در نحوه استفاده از موسیقی و ارتباط آن را با مضمون و محتوای شعر این دو شاعر اختلاف وجود دارد؛ ولی پیوند میان موسیقی، محتوی، احساسات و اندیشه، همواره در شعر آنان رعایت شده است.

عنصر گفت وگو از راه های اصلی گسترش داستان و تصویر منش ها و بازنمود موقعیت هاست. در آیات قرآن کریم، گفت وگوها، به ویژه در دل قصص قرآنی، جایگاهی برجسته و پربسامد دارد. یکی از شاخصه های برجسته این گفتگوها، تبلور الحان متعدد شخصیت هاست که بر پایه کیفیت آرایش واژه ها، دلالت عناصر بلاغی جمله، التفات و شگردهای آوایی دیگر شکل یافته و گویای شیوه ی گفتاری متمایز هر شخصیت است. احیای این ویژگی در زبان ترجمه، مستلزم توجه به ظرفیت های زبان مقصد و همه عناصر سبک ساز کلام است تا تنوّع الحان و سبک گفتگوی شخصیت ها در زبان مقصد بازنمایی شود. در جستار حاضر تلاش گردید با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی و با گزینش شماری از آیات مبتنی بر گفت وگوهای قرآنی در ترجمه خواندنی قرآن از علی ملکی، راهکارهای مترجم در انتقال سبک خطاب های قرآنی، مورد تحلیل قرار گیرد. نتایج این بررسی بیانگر آن است که مترجم در این ترجمه با راهبردهایی چون توجه به معنای سبکی واژه ها، نحوه ترکیب کلمات در جمله، استفاده از افزوده های غرابت زدا، بهره گیری از واژه ها و تعابیر گفتارمحور، به بازآفرینی سبک گفتگوها، اهتمام داشته است.